Ngôi chùa cổ giữa lòng phố núi

Chùa Bác Ái yên tĩnh, trầm mặc giữa lòng phố núi. Trải qua bao biến thiên của thời gian, tác động của chiến tranh, nên khung cảnh quanh chùa có sự thay đổi lớn.

Không còn rừng già bao quanh, không còn suối chảy róc rách phía trước, xung quanh chùa là những mái nhà dân san sát, đường sá được mở rộng. Chùa nhiều lần được trùng tu, nhưng vẫn giữ gần như nguyên vẹn lối kiến trúc cũ, mang phong cách từ thời Triều Nguyễn.

Ở chánh điện, dưới mái ngói trầm mặc, ngạch hoành phi với nội dung “Sắc Tứ Bác Ái Tự” cùng những cặp đối cổ khắc trên thân cột gỗ kể từ buổi đầu xây dựng vẫn được giữ gìn. Đại đức Thích Đồng Tri - trụ trì chùa Bác Ái kể, ban đầu, chùa có tên là Linh Sơn.

Sau đó, Vua Bảo Đại sắc tứ cho một tên mới là Bác Ái tự. Bây giờ, khung cảnh chùa khác xưa, nhưng giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật vẫn được bảo tồn.

Chùa Bác Ái được xây dựng cách nay gần 1 thế kỷ.

Không chỉ có lối kiến trúc độc đáo, chùa Bác Ái còn là chứng tích ghi lại câu chuyện khai ấp, mở làng. Những năm đầu thập niên 1930, miền Trung hạn hán, mất mùa. Thời điểm đó, nhiều người ở miền Trung di dân lên Kon Tum (cũ) với hy vọng thoát khỏi đói nghèo.

Theo miêu tả trong sách "Người Ba Na ở Kon Tum": “Cuộc di dân của người An Nam lên đây đã gặp nhiều điều khó khăn, mà điều trở ngại lớn nhất là các bệnh hoạn ở đường rừng như sốt rét, kiết lỵ... và nhiều người đã không qua khỏi”.

Trước tình hình đó, người dân tại hai làng Lương Khế và Trung Lương làm đơn trình lên quan Quản đạo Kon Tum xin lập chùa, vừa để thăm viếng, cầu nguyện, vừa để tưởng nhớ quê cha đất tổ, bồi đắp thêm niềm tin, bản lĩnh khi sống ở vùng đất mới.

Chùa được khởi công xây dựng vào tháng 7/1933. Sau khi lập chùa xong, triều đình nhà Nguyễn đã sắc ban cho chùa biển ngạch hoành phi với nội dung “Sắc Tứ Bác Ái Tự”; một đại hồng chung với đường kính dài 45cm, cao 74cm, chú đúc năm Minh Mạng thứ 7, nặng 106kg; một pho tượng Quan Âm bằng gốm men rạn (có niên đại thế kỷ XVI, xuất xứ từ Nhật Bản) và những pho tượng gỗ.

Chiếc đại hồng chung do triều đình nhà Nguyễn ban tặng khi thành lập chùa Bác Ái.

Chỉ về vết thủng trên đại hồng chung, Đại đức Thích Đồng Tri cho hay, tết Mậu Thân năm 1968, pháo kích bắn sập cổng tam quan, đạn pháo đâm thủng 2 lỗ trên thân chuông. Cho đến năm 1991, đại hồng chung được đưa về Linh Quang Tịnh xá ở TP.Hồ Chí Minh.

“Sau 32 năm thất lạc, chúng tôi có duyên tìm được và thỉnh đại hồng chung về lại với chùa. Hiện nay, chúng tôi đang làm hồ sơ đề nghị công nhận bảo vật quốc gia đối với đại hồng chung để phát huy giá trị, góp phần làm giàu hơn kho tàng di sản văn hóa của dân tộc. Ngoài những cổ vật được ban tặng, chùa vẫn còn lưu giữ nhiều mộc bản Hán - Việt; mộc bản chữ Hán được làm trên những tấm gỗ quý, có niên đại gần 100 năm; tượng phật Di lặc bằng đồng đen có niên đại khoảng thế kỷ XVIII”, Đại đức Thích Đồng Tri cho biết.

Là một trong những ngôi cổ đầu tiên ở Tây Nguyên, trải qua bao thăng trầm của lịch sử, chùa Bác Ái vẫn giữ những giá trị văn hóa, lịch sử. Năm 2009, chùa Bác Ái đã được UBND tỉnh Kon Tum (cũ) công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Đến nay, ngôi chùa không chỉ là nơi phục vụ tín ngưỡng tâm linh của người dân địa phương, mà còn là điểm đến của nhiều du khách.

Bài, ảnh: AN NGUYÊN