Ngôi nhà vinh dự hai lần được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh

Mới đây, ngày 22/8/2025, phường Phú Thượng (Hà Nội) đã tổ chức lễ gắn biển công trình địa điểm lưu niệm sự kiện Cách mạng kháng chiến bến đò Xù và đình Phú Xá; công trình tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử địa điểm lưu niệm nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc tại nhà cụ Nguyễn Thị An (phường Phú Thượng).

Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt nhằm chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025); 80 năm Ngày Bác Hồ về ở, làm việc tại phường Phú Thượng.

Ngôi nhà Bác Hồ từng ở tại Hà Nội khi trở về từ Chiến khu Việt Bắc

Trong những năm trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, làng Phú Gia (nay thuộc phường Phú Thượng, Hà Nội) là một trong những cơ sở cách mạng đặc biệt quan trọng. Cũng tại nơi đây, Trung ương Đảng đã tin tưởng đặt cơ sở in Báo Cờ giải phóng, Trạm liên lạc với các cơ sở của xứ ủy, tỉnh ủy trong cả nước. Bến đò Xù (Phú Xá) cũng là đầu mối giao thông quan trọng nối liền hai vùng Bắc, Nam sông Hồng trong An toàn khu của Trung ương Đảng.

Cụ Nguyễn Thị An là vợ của cụ Công Ngọc Lâm, Chánh tổng có uy tín ở làng Phú Gia, được Nhân dân kính trọng. Đầu những năm 40 của thế kỷ XX, khi phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, gia đình cụ Nguyễn Thị An đã tham gia hoạt động cách mạng, phục vụ kháng chiến. Gia đình cụ nổi tiếng thanh liêm, yêu nước, được Trung ương Đảng tin tưởng chọn làm cơ sở cách mạng.

Được xây dựng từ năm 1929, ngôi nhà năm gian mái ngói của gia đình cụ Công Ngọc Lâm và cụ Nguyễn Thị An tại làng Phú Gia (nhà số 6, ngõ 319, đường An Dương Vương) đã trở thành chỗ dựa an toàn cho nhiều cán bộ cách mạng hoạt động bí mật. Đặc biệt, ngôi nhà đã trở thành điểm dừng chân an toàn cho lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trong những ngày Tháng Tám lịch sử năm 1945.

Vào chiều ngày 23/8/1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh từ Chiến khu Việt Bắc về Hà Nội qua bến đò Xù, Phú Xá, Người đã đến gia đình cụ Nguyễn Thị An để dừng chân nghỉ ngơi và làm việc từ ngày 23/8 đến ngày 25/8/1945. Đây cũng chính là nơi Người đã trực tiếp làm việc với đồng chí Trường Chinh - Tổng Bí thư của Đảng cùng các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh về kết quả của cuộc Tổng khởi nghĩa trong cả nước, để tiến tới việc chuẩn bị soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2/9/1945, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Đến năm 1946, gia đình của cụ Nguyễn Thị An và người dân làng Phú Gia, Phú Xá một lần nữa được vinh dự đón Người quay trở lại thăm. Tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có buổi làm việc với cán bộ xã Phú Thượng và cán bộ quận Lãng Bạc để chuẩn bị cho cuộc kháng chiến chống Pháp lâu dài. Trong những ngày Bác Hồ lưu lại gia đình, cụ Nguyễn Thị An chính là người trực tiếp lo toan việc cơm nước cho Người.

Nhớ lại những câu chuyện được bà nội và cha kể về Bác Hồ, ông Công Ngọc Dũng - cháu nội của cụ Nguyễn Thị An xúc động chia sẻ: “Hôm ấy là chiều 23/8/1945, khi đò cập bến cây gạo Phú Xá, có một đoàn người đi tới. Trong đoàn có một ông cụ già để râu, mắt sáng đi thẳng về nhà cụ Nguyễn Thị An. Ông cụ già cùng đoàn người đã nghỉ ngơi và làm việc tại đây từ chiều 23/8 đến chiều 25/8”.

“Chiều 25/8, trước khi rời đi, ông cụ đã gặp tất cả những người trong gia đình tôi để nói lời cảm ơn. Mãi đến chiều 2/9/1945, khi gia đình tôi ra Quảng trường Ba Đình dự lễ mít tinh. Nghe giọng đọc qua loa phóng thanh, mọi người mới ngờ ngợ người đang đọc Tuyên ngôn độc lập hình như là ông cụ đã ở trong nhà mình trước đó, nhưng không dám khẳng định. Sau này khi trở về, gia đình mới được thông báo, ông cụ đã ở trong nhà của gia đình chính là Bác Hồ. Lúc bây giờ, cả nhà tôi vừa mừng, vừa tiếc nuối vì không nhận ra Bác sớm hơn”, ông Dũng kể lại.

“Bảo tàng ký ức” - lưu giữ những kỷ niệm in dấu chân Bác

Từ đó đến nay, ngôi nhà của gia đình ông Dũng được coi như “bảo tàng ký ức”, lưu giữ những kỷ niệm in dấu chân Bác. Hiện ngôi nhà vẫn được bảo tồn vẹn nguyên với nhiều di vật, hiện vật cùng nhiều tài liệu, hình ảnh liên quan sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu lại tại đây.

Gia đình ông Dũng đã dùng gian giữa để đặt trang nghiêm, tôn kính ảnh Bác cùng dòng chữ “Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại”. Những vật dụng nội thất trong căn nhà cổ vẫn còn được gìn giữ nguyên vẹn qua năm tháng, chứa đựng những kỷ vật, tài liệu quý giá năm xưa và những câu chuyện về Bác Hồ. Đó là: bộ tràng kỷ nơi Bác Hồ ngồi làm việc cùng các đồng chí Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh vào ngày 25/8/1945; bàn việc vào nội thành chuẩn bị cho ngày Tuyên ngôn độc lập 2/9/1945; phòng trưng bày kỷ niệm tại ngôi nhà; chiếc gương Bác và các đồng chí bảo vệ thường dùng; chiếc máy chữ Chủ tịch Hồ Chí Minh mang từ Chiến khu Việt Bắc về Hà Nội…

Các thế hệ phường Phú Thượng tại lễ gắn biển công trình Di tích lịch sử nhà cụ Nguyễn Thị An.

Năm 1984, Thành phố Hà Nội đã gắn biển “Di tích cách mạng - kháng chiến” cho ngôi nhà cụ Nguyễn Thị An tại phường Phú Thượng. Năm 1996, nơi đây chính thức trở thành Nhà lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, mở cửa đón đồng bào và du khách. Các đợt tu bổ năm 1998, 2004, 2015 đã giúp di tích được bảo tồn, nhưng vẫn giữ nguyên nét mộc mạc vốn có.

Ngày 8/12/2021, Bộ VH,TT&DL đã xếp hạng nhà cụ Nguyễn Thị An là Di tích lịch sử quốc gia. Ngày 15/4/2022, HĐND quận Tây Hồ đã phê duyệt dự án tu bổ, tôn tạo di tích nhà cụ Nguyễn Thị An với tổng mức đầu tư hơn 5,8 tỷ đồng. Các hạng mục gồm: tu bổ nhà lưu niệm, bếp ăn, khu vệ sinh, cổng, sân vườn, tường rào, hệ thống điện chiếu sáng…

Tại lễ gắn biển công trình địa điểm lưu niệm sự kiện Cách mạng kháng chiến bến đò Xù và đình Phú Xá; công trình tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử địa điểm lưu niệm nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc tại nhà cụ Nguyễn Thị An (phường Phú Thượng) do phường Phú Thượng tổ chức ngày 22/8/2025, Phó Chủ tịch UBND phường Phú Thượng Bùi Thế Cường khẳng định, lễ gắn biển không chỉ là sự ghi nhận, tôn vinh giá trị của các di tích cách mạng, mà còn là lời nhắc nhở thế hệ hôm nay phải có trách nhiệm gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị thiêng liêng ấy.

Thùy Dương