Ngọn lửa bất ổn vẫn chờ thời bùng lên tại Tây Phi

Tình hình tại Sierra Leone trở nên căng thẳng khi một nhóm binh sĩ nổi loạn nổ súng tấn công doanh trại quân đội lớn nhất đất nước, đặt tại thủ đô Freetown của quốc gia Tây Phi, ngày 26/11 (giờ địa phương). “Sáng sớm 26/11, một nhóm chưa rõ danh tính tìm cách xông vào kho vũ khí tại doanh trại quân đội ở Wilberforce (một quận của Freetown). Chúng đã bị ngăn chặn”, ông Chernor Bah, Bộ trưởng Thông tin và Giáo dục Dân sự Sierra Leone, nhấn mạnh trong một thông báo cùng ngày.

Theo Bộ trưởng Bah, những kẻ tấn công còn nhắm vào một số nhà giam lớn ở Freetown và phóng thích các tù nhân. Một số nhân chứng đã nghe thấy tiếng súng và tiếng nổ ở gần doanh trại quân đội ở quận Wilberforce, một doanh trại khác ở quận Murray Town, trụ sở Hải quân cũng như bên ngoài một địa điểm quân sự khác ở thủ đô Freetown, theo Reuters. Hình ảnh và video trên mạng xã hội cho thấy tù nhân chạy khỏi nhà tù, với tiếng súng vang lên phía sau.

Thủ đô Freetown náo loạn sau vụ tấn công hôm 26/11. Ảnh: Getty Images.

Theo ông Bah, lực lượng an ninh Sierra Leone đã nỗ lực và thành công kiểm soát tình hình. Để trấn áp một cách có hiệu quả các đối tượng này, giới chức Sierra Leone ban bố lệnh giới nghiêm trên toàn quốc trong vòng 24 tiếng kể từ ngày 26/11. “Chúng tôi khuyến cáo người dân ở trong nhà. Xin hãy theo dõi các kênh chính thức của Bộ Thông tin và Giáo dục Dân sự để có thông tin chính xác và cập nhật về tình hình”, Bộ trưởng Bah nói thêm.

Sau khi lệnh giới nghiêm được ban hành, Cơ quan Hàng không Dân sự Sierra Leone đã yêu cầu các hãng hàng không điều chỉnh lịch trình bay và có các kế hoạch dự phòng. Hiện danh tính cũng như động cơ của những kẻ tấn công chưa được tiết lộ. Giới chức Sierra Leone coi những kẻ này là “các binh sĩ nổi loạn”. Thậm chí, một số chính khách cho rằng đây là “nỗ lực đảo chính bất thành”.

Tổng thống Sierra Leone, ông Julius Maada Bio, ngày 27/11 đăng tải trên mạng xã hội cho biết, hầu hết những kẻ cầm đầu trong vụ tấn công doanh trại ở Freetown đã bị bắt và cơ quan chức năng nước này đang điều tra sự việc. “Là tổng tư lệnh lực lượng vũ trang đất nước, tôi muốn trấn an người dân Sierra Leone rằng chúng ta đã vượt qua thách thức này”, ông Julius Maada Bio phát biểu.

Là một quốc gia nhỏ bé bên bờ Đại Tây Dương, Sierra Leone chỉ có diện tích hơn 70.000 km vuông và dân số 8,4 triệu người. Theo các chuyên gia, cuộc binh biến bất thành tại quốc gia nhỏ bé này ngỡ như không tác động lớn đến tình hình chung nhưng lại rất đáng báo động, bởi hai lý do, một là nó diễn ra khi quốc gia nghèo khó này chìm trong bất ổn và hai là bối cảnh khu vực đầy rủi ro.

Sierra Leone đang đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị từ sau cuộc tổng tuyển cử tháng 6/2023 khi ông Bio, lãnh đạo đất nước từ năm 2018, tái đắc cử với 56% số phiếu. Phe đối lập cáo buộc đảng của ông Bio đã liên kết với ủy ban bầu cử để gian lận kết quả. Giới quan sát quốc tế cũng cho rằng cuộc bầu cử thiếu minh bạch. Đây là cuộc bầu cử tổng thống thứ 5 của Sierra Leone kể từ khi nước này kết thúc cuộc nội chiến kéo dài 11 năm hồi năm 2002. Không những thế, Tổng thống Bio cũng đối mặt chỉ trích vì tình trạng kinh tế bất ổn, yếu kém của Sierra Leone. Gần 60% trong tổng số hơn 8 triệu người dân đối mặt đói nghèo, tỷ lệ thanh niên thất nghiệp trong nhóm cao nhất ở Tây Phi.

Theo Ngân hàng Thế giới, Sierra Leone là một quốc gia rất nghèo, có sự phân bổ về thu nhập mất cân bằng trầm trọng. Mặc dù sở hữu các nguồn tài nguyên phong phú về khoáng sản, nông nghiệp và ngư nghiệp nhưng cơ sở hạ tầng xã hội và kinh tế chưa phát triển cùng bất ổn xã hội sâu sắc đang tiếp tục kìm hãm sự phát triển về kinh tế vốn phụ thuộc vào việc duy trì được hòa bình trong nước và nguồn viện trợ to lớn từ bên ngoài. Số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho thấy, GDP bình quân đầu người của Sierra Leone thuộc hàng thấp nhất châu Phi.

Thêm vào đó, động thái tại Sierra Leone cũng xảy đến trong bối cảnh khu vực Tây và Trung Phi đã ghi nhận 8 cuộc đảo chính quân sự kể từ năm 2020, tại các quốc gia Gabon, Niger, Burkina Faso (hai lần), Guinea, Chad, Mali và Sudan. Có thể thấy, dù là một nỗ lực bất thành, nhưng cuộc binh biến tại Sierra Leone lại là lời cảnh tỉnh rằng những ngọn lửa đảo chính vẫn âm ỉ tại Trung và Tây Phi, sẵn sàng bùng lên bất cứ lúc nào.

Cộng đồng Kinh tế Các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) ngày 27/11 ra tuyên bố nhấn mạnh khối “không khoan nhượng đối với sự thay đổi chính quyền một cách vi hiến”. Tổ chức này dùng ngôn từ tương tự như khi lên án những nỗ lực đảo chính trước đó tại khu vực Tây Phi đầy bất ổn, bày tỏ “lên án kịch liệt” khi “một số cá nhân âm mưu cướp vũ khí, làm xáo trộn hòa bình và trật tự hiến pháp ở Sierra Leone”. Đại sứ quán Mỹ tại Freetown cũng lên án vụ tấn công và tuyên bố sẵn sàng tiếp tục hỗ trợ cho những người “đang đấu tranh vì hòa bình, dân chủ, ổn định và thịnh vượng của Sierra Leone”.

Duy Tiến