Ngọn lửa từ 'Thành đồng Tổ quốc' đến khát vọng Việt Nam 2045

Ngọn lửa Nam Bộ kháng chiến không chỉ là một ký ức lịch sử mà đã trở thành một di sản tinh thần vô giá, một sợi chỉ đỏ xuyên suốt hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc. Ảnh tư liệu

Nhìn lại chặng đường 80 năm, ngọn lửa Nam Bộ kháng chiến không chỉ là một ký ức lịch sử. Nó đã trở thành một di sản tinh thần vô giá, một sợi chỉ đỏ xuyên suốt hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc và giờ đây, đang được chuyển hóa thành động lực mạnh mẽ, hun đúc nên khát vọng xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng vào năm 2045. Luận giải giá trị cốt lõi của tinh thần ngày 23/9 – tinh thần tự chủ, ý chí "thà chết tự do còn hơn sống nô lệ" – và sức sống mãnh liệt của nó trong dòng chảy lịch sử dân tộc là một cách để chúng ta tri ân quá khứ, thấu hiểu hiện tại và vững tin bước tới tương lai.

Từ 28 ngày tự do đến lời thề sông núi

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là một sự kiện vĩ đại, nhưng niềm vui độc lập của nhân dân Nam Bộ thật ngắn ngủi, vẻn vẹn 28 ngày, từ 25/8 đến 22/9/1945. Đêm 22 rạng sáng 23/9/1945, được sự hậu thuẫn của quân Anh, quân Pháp đã nổ súng đánh úp Sài Gòn, bắt đầu cuộc tái chiếm Nam Bộ. Chúng tấn công các trụ sở của chính quyền cách mạng non trẻ, trắng trợn chà đạp lên nền độc lập mà dân tộc ta vừa giành được bằng xương máu.

Trong thời khắc vận mệnh dân tộc ngàn cân treo sợi tóc, Xứ ủy, Ủy ban nhân dân và Ủy ban kháng chiến Nam Bộ đã có một quyết định lịch sử: phát động toàn dân kháng chiến. Ngay trong sáng 23/9, tại cuộc họp liên tịch ở căn nhà số 629 đường Cây Mai (nay là đường Nguyễn Trãi), "Lời kêu gọi của Ủy ban kháng chiến Nam Bộ" đã được thảo ra và nhanh chóng lan đi khắp Sài Gòn và các tỉnh lỵ: "Từ giờ phút này, nhiệm vụ hàng đầu của chúng ta là tiêu diệt giặc Pháp và tay sai của chúng", và kết thúc Lời kêu gọi bằng câu:"Cuộc kháng chiến bắt đầu!".

Lời kêu gọi ấy như một mệnh lệnh từ trái tim, khơi dậy tinh thần yêu nước nồng nàn vốn đã âm ỉ cháy trong lòng mỗi người dân Nam Bộ. Đó không phải là cuộc chiến của một đội quân chính quy được trang bị đầy đủ. Đó là cuộc chiến của toàn dân. Những người thợ máy xưởng Ba Son, những công nhân nhà đèn Chợ Quán, những người phu xe, những tiểu thương, học sinh, trí thức, và đông đảo nông dân từ các vùng ven đô đã cùng nhau đứng lên với mọi vũ khí có trong tay. Cây tầm vông vót nhọn, những ngọn giáo, mã tấu tự tạo đã trở thành biểu tượng cho ý chí sắt đá, cho tinh thần "lấy yếu chống mạnh", "lấy thô sơ thắng hiện đại" của quân và dân Nam Bộ trong những ngày đầu kháng chiến.

Thành phố Sài Gòn sôi sục trong khí thế "trong đánh ngoài vây". Các đội tự vệ, dân quân, công nhân xung phong tổ chức các cuộc đột kích vào các vị trí của giặc, đốt phá kho tàng, thực hiện triệt để chính sách "bất hợp tác". Người dân tản cư, thực hiện "vườn không nhà trống", biến Sài Gòn thành một thành phố "không điện, không nước, không chợ búa" đối với quân thù. Chính sự đồng lòng, nhất tề đứng lên của nhân dân đã làm thất bại âm mưu "đánh nhanh thắng nhanh" của thực dân Pháp, cầm chân chúng tại Sài Gòn trong suốt một thời gian dài, tạo điều kiện quý báu cho cả nước chuẩn bị bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã theo dõi sát sao từng diễn biến của chiến trường Nam Bộ. Người khẳng định: "Nam Bộ là máu của máu Việt Nam, là thịt của thịt Việt Nam". Trong những bức thư, những lời kêu gọi gửi đồng bào miền Nam, Người luôn bày tỏ niềm tin tưởng và sự cảm phục sâu sắc. Chính Người đã tặng cho quân và dân Nam Bộ danh hiệu cao quý: "Thành đồng Tổ quốc". Danh hiệu ấy là sự ghi nhận xứng đáng nhất cho tinh thần hy sinh quả cảm, cho ý chí quật cường, cho vai trò đi trước mở đường của Nam Bộ trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền độc lập thiêng liêng của dân tộc.

Chất thép của tinh thần Nam Bộ kháng chiến

Điều làm nên sức mạnh phi thường của Nam Bộ kháng chiến chính là những giá trị tinh thần cốt lõi đã được kết tinh và tỏa sáng rực rỡ trong thử thách.

Đó là tinh thần tự chủ, tự lực, tự cường. Lịch sử hình thành vùng đất và con người Nam Bộ đã hun đúc nên một tính cách mạnh mẽ, năng động, không chịu khuất phục trước hoàn cảnh. Những lưu dân người Việt từ thuở đi mở cõi đã phải vật lộn với thiên nhiên khắc nghiệt, tự mình tạo dựng cuộc sống. Tinh thần đó, khi đối mặt với ngoại xâm, đã trở thành bản lĩnh "dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm" trước vận mệnh của dân tộc. Trong bối cảnh chính quyền Trung ương còn non trẻ, liên lạc giữa Nam và Bắc gặp nhiều khó khăn, Xứ ủy Nam Bộ đã tự quyết định phát động kháng chiến. Đó là một quyết định táo bạo, thể hiện sự nhạy bén chính trị và tinh thần trách nhiệm cao độ. Nhân dân Nam Bộ đã đứng lên bằng sức của chính mình, với vũ khí tự tạo, với cách đánh sáng tạo của chiến tranh nhân dân.

Đó là ý chí "thà chết tự do còn hơn sống nô lệ". Lời thề trong ngày Lễ Độc lập 02/9 không phải là một khẩu hiệu suông, mà là sự thể hiện sâu sắc khát vọng tự do đã ăn sâu vào máu thịt của người dân Việt Nam. Sau gần một thế kỷ dưới ách đô hộ, hơn ai hết, nhân dân ta hiểu giá trị của độc lập. Vì vậy, khi kẻ thù quay lại, nhân dân Việt Nam đã không một chút do dự, sẵn sàng hy sinh tất cả để bảo vệ thành quả cách mạng. Ý chí này trở thành nguồn sức mạnh tinh thần vô địch, giúp quân và dân ta vượt qua mọi gian khổ, thiếu thốn để chiến đấu và chiến thắng.

Đó là sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân. Cuộc kháng chiến ở Nam Bộ ngay từ đầu đã là cuộc chiến tranh nhân dân đúng nghĩa. Mọi tầng lớp, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dân tộc, đều chung một lòng căm thù giặc và một ý chí cứu nước. Công nhân, nông dân là lực lượng nòng cốt, đi cùng là thanh niên, học sinh, trí thức, thậm chí cả những nhà tư sản dân tộc, những chức sắc tôn giáo yêu nước. Các tổ chức như Thanh niên Tiền phong, các đội Công đoàn xung phong đã nhanh chóng trở thành lực lượng vũ trang của quần chúng, thể hiện sức mạnh to lớn của mặt trận dân tộc thống nhất. Sức mạnh này đã làm cho kẻ thù dù được trang bị hiện đại cũng phải kinh hoàng và sa lầy.

Ba giá trị cốt lõi đó đã hòa quyện, tạo thành "chất thép" của tinh thần Nam Bộ kháng chiến. Đó không chỉ là sức mạnh của riêng Nam Bộ trong 9 năm chống Pháp, mà còn tiếp tục được tôi luyện, phát huy và trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước sau này. Tinh thần "đi trước về sau", sự năng động, sáng tạo trong cách đánh "xuất quỷ nhập thần" của quân và dân miền Nam một lần nữa đã làm nên những chiến thắng lẫy lừng, góp phần quyết định vào Đại thắng Mùa xuân năm 1975, hoàn thành trọn vẹn sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Khát vọng Việt Nam 2045

Hòa bình lập lại, non sông thu về một mối. Tinh thần Nam Bộ kháng chiến năm xưa không hề phai nhạt mà tiếp tục chuyển hóa, trở thành nguồn năng lượng mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Ngọn lửa của ý chí tự lực, tự cường, tinh thần năng động, sáng tạo và khát vọng tự do đã và đang là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của Nam Bộ và cả nước.

Thành phố Hồ Chí Minh, nơi 80 năm trước là chiến lũy tiên phong, ngày nay là đầu tàu kinh tế của cả nước, một trung tâm kinh tế, tài chính, khoa học công nghệ năng động và hội nhập quốc tế. Sự phát triển thần kỳ của Thành phố mang tên Bác chính là sự tiếp nối tinh thần "dám nghĩ, dám làm" của những ngày đầu kháng chiến. Những công trình hạ tầng hiện đại, những khu công nghệ cao, những tòa nhà chọc trời vươn lên từ mảnh đất từng oằn mình dưới bom đạn là minh chứng sống động nhất cho sức sống và khát vọng vươn lên của một dân tộc không bao giờ chịu cúi đầu.

Vùng đồng bằng sông Cửu Long, từng là căn cứ địa vững chắc của cách mạng, ngày nay đang nỗ lực chuyển mình, trở thành vựa lúa, vựa trái cây, vựa thủy sản của quốc gia, đảm bảo an ninh lương thực và đóng góp to lớn cho kim ngạch xuất khẩu. Tinh thần cần cù, sáng tạo của những người nông dân "chân đất" năm xưa giờ đây được phát huy trong việc áp dụng khoa học kỹ thuật, xây dựng những mô hình nông nghiệp công nghệ cao, thích ứng với biến đổi khí hậu, đưa nông sản Việt Nam vươn ra thế giới.

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đặt ra mục tiêu lịch sử: Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước, Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Đây là một khát vọng lớn lao, một mục tiêu vĩ đại, đòi hỏi sự nỗ lực phi thường của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Để hiện thực hóa khát vọng đó, chúng ta cần hơn bao giờ hết phải khơi dậy và phát huy mạnh mẽ tinh thần Nam Bộ kháng chiến.

Đó là tinh thần tự lực, tự cường trong xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ. Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, việc dựa vào sức mạnh nội tại, phát huy tối đa tiềm năng và lợi thế của đất nước, làm chủ công nghệ, xây dựng các thương hiệu quốc gia mang tầm vóc quốc tế là con đường tất yếu để phát triển bền vững. Bài học về sự tự chủ trong những ngày đầu kháng chiến gian khó vẫn còn nguyên giá trị.

Đó là tinh thần đổi mới, sáng tạo không ngừng. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang mở ra cả cơ hội và thách thức. Tinh thần năng động, không ngại khó, dám đột phá của con người Nam Bộ cần được lan tỏa mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực, từ quản lý nhà nước, phát triển kinh tế đến nghiên cứu khoa học và giáo dục, để tạo ra những bước nhảy vọt, rút ngắn khoảng cách với các nước tiên tiến.

Và trên hết, đó là sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Khát vọng 2045 là khát vọng chung của mọi người dân Việt Nam. Sức mạnh để hiện thực hóa khát vọng đó phải đến từ sự đồng lòng, chung sức của cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân, không phân biệt thành phần, tôn giáo, dân tộc, trong nước hay ngoài nước. Tinh thần "muôn người như một" của Sài Gòn ngày 25/8/1945 và của Nam Bộ trong ngày 23/9/1945 cần được tái hiện trong công cuộc kiến thiết đất nước hôm nay.

Tám mươi năm, một chặng đường đủ dài để một thế hệ sinh ra, lớn lên và đi vào lịch sử. Nhưng ngọn lửa của Nam Bộ kháng chiến thì không bao giờ tắt. Nó đã trở thành một phần của hồn cốt dân tộc, một giá trị vĩnh hằng. Kỷ niệm 80 năm Ngày Nam Bộ kháng chiến không chỉ là dịp để chúng ta ôn lại một quá khứ hào hùng, để tri ân sự hy sinh của các thế hệ cha anh. Quan trọng hơn, đó là dịp để chúng ta soi lại mình, để nhận thức sâu sắc hơn về những giá trị tinh thần đã làm nên chiến thắng, và để biến những giá trị đó thành hành động cụ thể, thiết thực trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.

Ngọn lửa từ "Thành đồng Tổ quốc" năm 1945 sẽ tiếp tục là nguồn sáng soi đường, là động lực thôi thúc chúng ta vững bước trên con đường thực hiện khát vọng Việt Nam hùng cường 2045. Di sản của ngày 23/9 là bất diệt, và trách nhiệm của thế hệ hôm nay là phải làm cho di sản ấy ngày càng tỏa sáng.

Chu Văn Khánh