Ngọt ngào lời ru

Trong cái ồn ã, hối hả của đời sống hiện đại, bất giác nghe đâu đó một điệu hát ru con ngủ, lòng ta bỗng chùng xuống, chân ta bước chậm lại với những bước thật nhẹ, thật khẽ để cảm nhận, để thẩm thấu và để trở về với ngày xưa, thuở còn nằm nôi, được mẹ à ơi ru ngủ. Tiếng ru ấy không chỉ là một giai điệu, một thanh âm, mà còn là hơi ấm, là tình thương, là khởi nguồn cho những ký ức đẹp đẽ trong tâm hồn mỗi người. Tiếng ru ấy còn mang theo cả sự vỗ về, dỗ dành và lời dặn dò trìu mến của đấng sinh thành dành cho những đứa con bé bỏng. Bởi thế, mỗi khi nghe hát ru, chúng ta dù đã trưởng thành và xa lắm rồi tuổi ấu thơ, nhưng vẫn thấy thật ấm áp, thấy nhớ nhà, nhớ quê, nhớ mẹ; thấy một phần cội nguồn, một phần ký ức xưa cũ chẳng hề phôi phai.

Thời gian chảy trôi, cuộc sống đổi thay, âm nhạc hiện đại ngày càng phát triển với đủ màu sắc, âm điệu, cung bậc cảm xúc, nhưng lời ru vẫn ở đó, không hề bị mất đi. Ngược lại, những thanh âm dịu ngọt ấy đã được hòa âm, phối khí, được các nhạc sĩ chắt lọc, đưa vào sáng tác của mình và trở thành những tác phẩm âm nhạc hay, được đông đảo công chúng đón nhận. Đó không chỉ là hành trình chuyển đổi âm nhạc, mà còn là cách người Việt làm mới, giữ gìn, lan truyền cảm xúc, ký ức, văn hóa ru nôi.

Bằng sự cảm thụ âm nhạc tinh tế và bằng cả trái tim yêu dành cho đấng sinh thành, trong hành trình sáng tạo nghệ thuật của mình, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý đã không ít lần lấy cảm hứng từ lời ru, âm hưởng hát ru để đưa vào sáng tác của mình. Một trong những ca khúc tiêu biểu là bài “Mẹ yêu con”. Bài hát là tác phẩm âm nhạc điển hình cho việc kế thừa lời hát ru truyền thống trong âm nhạc Việt Nam. Ngay từ những nốt nhạc đầu tiên, “Mẹ yêu con” đã vang lên bằng tiếng ru Bắc bộ: “A á ru hời ... ơ hời ru...”. Giai điệu êm dịu, lời ca chứa chan sự yêu thương, mong mỏi, tựa như vòng tay mẹ vỗ về con, làm cho ca khúc không chỉ là khúc ru nhẹ nhàng cho trẻ nhỏ, mà còn là lời ca về tình mẫu tử, về sự hi sinh của mẹ - sâu lắng, ấm áp vô ngần.

(Hình ảnh bản nhạc ca khúc “Mẹ yêu con” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý)

Với những người yêu điện ảnh Việt và yêu những làn điệu hát ru hoặc âm hưởng hát ru trong ca khúc hiện đại, chắc hẳn sẽ còn nhớ bài hát “Lời ru cho con” được nhạc sĩ Xuân Phương sáng tác dựa trên bài thơ của Vân Thị Kiều Anh. Bài hát là tác phẩm nhạc phim trong bộ phim “Của để dành” của đạo diễn Đỗ Thanh Hải. Bộ phim sản xuất từ năm 1999 với phần diễn xuất tuyệt vời của NSƯT Hoàng Yến trong vai bà Vi - một người mẹ hiền hậu và bao dung hết mực. Đã nhiều năm trôi qua, ca khúc “Lời ru cho con” mỗi khi được cất lên vẫn làm xao xuyến trái tim và tâm hồn khán thính giả yêu nhạc.

(Hình ảnh bản nhạc ca khúc “Lời ru cho con” của nhạc sĩ Xuân Phương)

Không phải ngẫu nhiên, khi nói về người phụ nữ, người đầu tiên mỗi chúng ta đều nghĩ đến là mẹ; và cũng không phải ngẫu nhiên khi nghĩ về mẹ, ta lại ngậm ngùi nhớ những lời hát ru. Sở dĩ như vậy, bởi hình ảnh mẹ cùng những lời ru ngọt ngào luôn là những kí ức, kỷ niệm ban đầu tròn đầy nhất mà mỗi một người con có được. Mẹ là người sinh thành và dưỡng dục chúng ta, là người đưa ta đi qua những tháng ngày thơ ấu để khôn lớn, trưởng thành. Trong cuộc đời mỗi người, không có tình cảm nào ấm áp, dịu dàng và bao la hơn tình mẹ. Mẹ luôn tần tảo, hi sinh thầm lặng, chỉ mong con mình trưởng thành và hạnh phúc. Chính nguồn cảm hứng thiêng liêng ấy đã được nhạc sĩ Phạm Tuyên gửi gắm trong ca khúc “Khúc hát ru của người mẹ trẻ” - một ca khúc thấm đượm âm hưởng dân ca, gợi nhắc đến những lời ru mộc mạc, dịu dàng đã nuôi lớn bao thế hệ người Việt. Trong từng câu hát, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã khéo léo đưa vào giai điệu mềm mại, tha thiết của những làn điệu hát ru truyền thống, khiến bài hát trở nên gần gũi, thân quen như chính tiếng ru của mẹ bên nôi. Âm hưởng ấy không chỉ tạo nên sự êm ái, nhẹ nhàng mà còn gói trọn tình yêu thương, sự vỗ về và cả nỗi nhọc nhằn thầm lặng mà người mẹ dành cho con. Nhờ vậy, ca khúc không chỉ là một bài hát, mà còn là một dòng suối ấm chảy qua trái tim người nghe, đánh thức những ký ức ngọt ngào về vòng tay mẹ và những câu ru đầu đời.

“Khúc hát ru của người mẹ trẻ” gợi nhắc đến những lời ru mộc mạc, dịu dàng.

Cũng là một tác phẩm âm nhạc đặc sắc mang âm hưởng của những làn điệu hát ru, tác phẩm “Lời ru trên nương” là khúc hát ru đặc trưng của người mẹ trẻ miền sơn cước, nơi cuộc sống gắn liền với nương rẫy, với núi đồi và với hơi thở của đại ngàn. Trong bài hát, nhạc sĩ Trần Hoàn đã khéo léo sử dụng âm hưởng dân ca miền núi, từ nhịp điệu đến giai điệu, để tái hiện hình ảnh người mẹ địu con sau lưng, tay gieo hạt, miệng khe khẽ ru con giữa bạt ngàn gió núi. Bằng âm hưởng đặc trưng của dân ca miền núi - khi thì khoan thai, khi thì ngân dài như vọng từ sườn núi, lúc lại rộn ràng theo bước chân người lao động khiến bài hát mang vẻ đẹp rất riêng, vừa trong trẻo, vừa hồn hậu. Lời ru trong ca khúc không chỉ là tiếng ru con ngủ, mà còn là tiếng của núi rừng, của nhịp sống lao động, của khát vọng về một cuộc đời tươi sáng hơn cho đứa trẻ lớn lên trên lưng mẹ. “Lời ru trên nương” vì thế không chỉ giàu chất thơ mà còn mang giá trị văn hóa sâu sắc. Khúc ru ấy góp phần khắc họa hình ảnh đẹp của người phụ nữ miền núi: mạnh mẽ, cần cù mà vẫn đầy yêu thương. Đồng thời, nó còn phản ánh một mảng đời sống tinh thần của đồng bào vùng cao - nơi lời ru giản dị nhưng tha thiết được cất lên giữa thiên nhiên rộng lớn. Và tiếng ru ấy, cho dù có giản dị đến nhường nào, vẫn đủ sức làm ấm lòng người nghe, nhắc ta nhớ về mái nhà, về quê hương, về tình thương vô điều kiện của mẹ.

Lời ru dịu ngọt và gửi gắm bao tâm tình của mẹ sẽ mãi là ký ức sâu đậm từ thuở ấu thơ theo ta đến hết cuộc đời.

Trẻ em lớn lên từ dòng sữa của mẹ, nhưng cũng trưởng thành từ những tiếng ru thấm đẫm yêu thương. Những câu ca dao mộc mạc, những lời ru ầu ơ giản dị nhưng sâu lắng không chỉ ru con vào giấc ngủ, mà còn gieo vào tâm hồn con người những bài học đầu đời về đạo lý, tình nghĩa, về quê hương làng xóm và cội nguồn dân tộc. Với giá trị nhân văn sâu sắc ấy, lời ru ngàn đời vẫn hay, vẫn đẹp dù là vang lên trong những câu hát ru truyền thống hay được gửi gắm vào những ca khúc hiện đại mang âm hưởng hát ru. Qua bao thế hệ, lời ru vẫn dịu dàng như suối chảy, vẫn bền bỉ như mạch đất quê hương, chở theo biết bao khát vọng bình yên và ấm áp của tình mẫu tử. Bởi lẽ đó, dẫu có được thể hiện bằng hình thức nào, tiếng ru mãi luôn giữ nguyên vẻ đẹp mộc mạc, trong trẻo và nhân văn - một vẻ đẹp không phai mờ theo thời gian, năm tháng.

Nguyễn Hợi