Ngọt ngào lời then, tiếng tính trên vùng đất Lương Sơn

Hơi thở cuộc sống trong từng câu hát

Từng ngón tay nhịp nhàng lướt trên mặt đàn tính cùng lời hát vui tươi, tha thiết của các thành viên Câu lạc bộ (CLB) đàn tính, hát then, hát dân ca dân tộc Tày - Nùng ngân lên mang theo từng cung bậc cảm xúc. “Ngọt ngào như tiếng suối ngàn reo/Ấm áp hơn muôn ngọn lửa hồng/Đậm đà hơn muôn ngàn lời ca/Là tiếng đàn tính quê hương…”.

Thành viên CLB biểu diễn trong những hoạt động văn nghệ ở địa phương

Bà Đinh Thị Yến - Chủ nhiệm CLB đàn tính, hát then, hát dân ca dân tộc Tày - Nùng cho biết: “Hát then, đàn tính là dân ca dân tộc Tày nổi tiếng của các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Tuyên Quang (trước đây), thuộc vùng Đông Bắc nước ta. Ngày còn nhỏ và những lần trở về quê, tôi vẫn được ông bà kể, then không thể thiếu trong đời sống tinh thần và tâm linh của người Tày, Nùng, trở thành một trong số tín ngưỡng đặc thù của cộng đồng vào các ngày lễ lớn như: lễ hội cầu mưa, mừng cưới hỏi, lễ mừng thọ… Lời hát then vốn là những câu chữ được dân gian chắt lọc, gọt giũa vừa là những câu thơ trữ tình, giàu nhạc điệu vừa là lời khuyên răn, khích lệ, lại vừa là những kinh nghiệm về đối nhân xử thế mà ông cha đúc kết, truyền lại cho con cháu đời sau. Nhưng rồi cuộc sống mưu sinh, những người lớn tuổi khi vào vùng đất mới ít còn hát, ngại ngùng khi hát, một số người đã mất. Còn đám trẻ như chúng tôi mải mê với việc học tập nên không còn nghe tiếng then. Để gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể nhân loại, tháng 9/2022, CLB đàn tính, hát then, hát dân ca dân tộc Tày - Nùng ra đời”.

CLB gồm 16 thành viên, chia làm 3 nhóm. Trong đó, nhóm hát phong slư từ 40 - 55 tuổi và nhóm hát heo pưn dành cho người cao tuổi - đây là thể loại hát đối đáp giao duyên giữa nam và nữ, yêu cầu giọng hơi dài, rất khó hát. Riêng nhóm đàn tính, hát then gồm các thành viên từ 29 đến dưới 40 tuổi. Ban đầu dù chưa ai biết hát, chưa biết các phím đàn, kể cả việc tập đàn cũng phải học qua youtube, nhưng mọi người đều động viên nhau kiên trì, đều đặn tập luyện vào buổi tối ở nhà một số hội viên tại thôn Tân Sơn. Cứ thế, những khúc hát then, đàn tính ngấm sâu trong từng hơi thở. Và đến nay, ngoài phục vụ biểu diễn trong các dịp tết, lễ nghi của dân tộc mình, thì các tiết mục do CLB trình diễn tại cộng đồng, hội diễn văn nghệ, đều nhận được sự cổ vũ, đón nhận nồng nhiệt của người dân.

Các thành viên trong CLB chụp hình dưới căn nhà sàn truyền thống ở thôn Tân Sơn, xã Lương Sơn

Giữ gìn văn hóa truyền thống

Hát then, đàn tính là văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Tày, Nùng nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc và tinh hoa nhân loại. Với những người con xa quê, thì họ càng tự hào hơn khi hay tin cuối năm 2019, di sản này đã chính thức được UNESCO ghi danh.

Bà Nông Thị Phú, một hội viên lớn tuổi trong CLB nói: “Tiếng đàn tính ngân vang, hòa cùng lời then linh thiêng trở thành biểu tượng gắn liền với tâm hồn chúng tôi. Vì thế, mỗi khi cất tiếng then, tôi cảm nhận như hát để kết nối với tổ tiên, với đất trời”.

Giữa bộn bề vất vả, tiếng then, đàn tính trở thành sợi dây gắn kết cộng đồng, thắt chặt tình đoàn kết giữa các thế hệ, gìn giữ cho nếp nhà, thôn xóm yên vui. Bên cạnh đó, chính sự quan tâm, tạo điều kiện của chính quyền địa phương đang là cách động viên đồng bào dân tộc Tày, Nùng tham gia giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa đặc trưng. Đồng thời là biện pháp quan trọng nâng cao đời sống tinh thần, làm đa dạng, phong phú đời sống văn hóa ở khu dân cư.

Thùy Linh .