Người dân được lợi, chịu thiệt gì bởi quy hoạch phân khu sông Hồng?

Bỏ hơn 2 tỷ đồng để đầu tư một mảnh đất ở làng chài Võng La (huyện Đông Anh, Hà Nội), anh Mạnh Nguyên (32 tuổi) cho biết anh nghe theo bạn bè đầu tư để "ăn theo" cơn sốt về quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng vào đầu năm 2021.

Song, kể từ khi Hà Nội phê duyệt chính thức bản quy hoạch chi tiết của đồ án vào cuối tháng 3 vừa qua, anh Nguyên như "ngồi trên đống lửa" vì không biết số phận mảnh đất mà mình đã đầu tư sẽ đi về đâu.

Theo quy hoạch, khu vực Võng La có thể bị di dời toàn bộ hoặc một phần theo đúng quy định quản lý của Luật Đê điều. Anh Nguyên băn khoăn không biết mảnh đất của mình có nằm trong vùng phải di dời không, và nếu di dời thì mức đền bù sẽ như thế nào.

"Tôi băn khoăn giữa 3 phương án sử dụng mảnh đất là xây nhà ở, bán đi hoặc cứ để đấy chờ phương án di dời để lấy tiền đền bù", anh Nguyên nói và cho biết chưa thể xem xét được thiệt, hơn giữa các phương án nên chưa đưa ra quyết định.

Theo số liệu thống kê từ Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội, khoảng 243.670 người dân tương ứng trên 66.000 hộ nằm trong phạm vi quy hoạch hai bên bờ sông Hồng và là những đối tượng chính chịu ảnh hưởng trực tiếp từ đồ án này.

Thống kê trên có thể chưa tính đến những nhà đầu tư như anh Nguyên, cũng như chưa bao gồm nhiều thành phần dân cư khác đang sống phụ thuộc vào dòng sông.

Di dời hay giữ lại?

Trong đồ án đã được phê duyệt, Hà Nội quyết định di dời những khu vực dân cư có nguy cơ sạt lở đã được quy định trong Quy hoạch phòng, chống lũ và đê điều, bao gồm hai khu Bắc Cầu và Bồ Đề.

Ngoài ra, các khu vực Võng La - Hải Bối, Bát Tràng và một số khu dân cư khác thuộc khu vực phải di dời sẽ phải thực hiện theo đúng quy định của Luật Đê điều. Tuy nhiên, số phận của các khu vực này có thể được điều chỉnh (tồn tại hoặc tồn tại một phần) phụ thuộc vào quy hoạch chuyên ngành phòng chống lũ, đê điều.

Các khu dân cư được giữ lại gồm: Thượng Cát, Liên Mạc, Nhật Tân, Tứ Liên, Hoàng Mai, Thanh Trì 1, Thanh Trì 2, Chu Phan, Tráng Việt, Tàm Xá, Ngọc Thụy, Long Biên - Cự Khối, Đông Dư - Bát Tràng.

Ngoài ra, quy hoạch cũng phân bổ quỹ đất cho 6 bãi sông nhằm định hướng nghiên cứu xây dựng mới với tỷ lệ 5%.

“Sau khi đồ án được triển khai, quy hoạch sẽ có những tác động đến người dân nhưng chủ yếu theo hướng tích cực, nhằm ổn định, nâng cao điều kiện sống cho người dân khu vực vùng bãi”, đại diện Sở Quy hoạch Kiến trúc đánh giá.

Dọc hai bên sông Hồng là nơi sinh sống, canh tác của hàng trăm nghìn người dân. Ảnh: Thạch Thảo - Việt Linh.

Ngay sau khi Hà Nội công bố quy hoạch phân khu sông Hồng tỷ lệ 1/5.000, bà Nguyễn Thị Tuyết (Tổ trưởng tổ dân phố số 1 phường Phúc Xá, quận Ba Đình) đã trực tiếp ghi nhận ý kiến người dân trong tổ khi biết nơi mình ở trong diện quy hoạch.

Bà kể lại nhiều người dân ủng hộ thành phố cũng như mong chờ dự án công viên, nhà văn hóa, nơi sinh hoạt cộng đồng sớm được xây dựng để cải thiện đời sống tinh thần.

"Dù vậy, có người bày tỏ lo lắng nhà cửa có thể bị di dời để thành phố lấy đất xây dựng dự án công cộng", bà Tuyết nói và cho biết bản thân đang chờ quy hoạch chi tiết, trong đó có thông tin các khu đất trong diện phải giải tỏa để có phương án mưu sinh khác nếu cần thiết.

Cùng tâm lý chờ đợi nhưng lo lắng hơn, chị Phạm Thị Hạnh (người dân ở xóm chài khu bãi giữa sông Hồng) nói hơn chục hộ dân sống cùng xóm sống dựa vào dòng sông này: Thức ăn là cá tôm bắt ở sông, nguồn nước để giặt giũ, nhà cửa cũng là nhà nổi trên sông.

"Cả xóm sống ở khu này gần chục năm rồi, nương tựa nhau, giờ bảo di dời thì không biết làm sao", chị Hạnh nói rồi tiếp tục với chậu quần áo đang giặt dở dưới dòng nước đục ngầu.

Chị lo lắng trong tương lai, với việc quy hoạch các công trình dọc hai bên bãi bồi và bãi giữa sông Hồng, cả xóm sẽ buộc phải di dời mà không có nơi ở mới do những người tại đây không có giấy tờ tạm trú. Lúc đó, ngoài nỗi lo về chỗ ở, họ còn phải tính bài toán mưu sinh do không thể phụ thuộc vào dòng sông được nữa.

Như vậy, ngoài việc tác động tích cực với cư dân hai bên bờ sông trong việc tạo ra cơ hội tiếp cận nhiều không gian công cộng, quy hoạch phân khu sông Hồng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến những người dân vốn có cuộc sống khó khăn, bấp bênh như xóm chài của chị Hạnh, dù tác động này là không mong muốn.

Cần đảm bảo việc tái định cư

Trao đổi với Zing, KTS Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, nhận định sau khi Hà Nội mở rộng địa giới hành chính vào năm 2008, chiều dài sông Hồng chảy qua thành phố dài tới cả trăm km. Trong đó, khu vực trung tâm nằm giữa cầu Hồng Hà và cầu Mễ Sở trở thành trục cảnh quan rất quan trọng.

Vị chuyên gia nhắc lại bài học từ việc Hàn Quốc quy hoạch đô thị dọc hai bên sông Hàn và cho rằng dù hai dòng sông có chế độ dòng chảy khác nhau, Hà Nội vẫn có thể tham khảo ý tưởng của Hàn Quốc để thiết kế các công trình dọc sông. Việc xây dựng công trình kiên cố, tính toán yếu tố an toàn khi có lũ là ưu tiên hàng đầu.

“Phải nhìn nhận rằng nếu đồ án quy hoạch được triển khai, người dân hai bên bờ sông là những người hưởng lợi đầu tiên và trực tiếp. Sau khi có quyết định rõ về phân lũ, thành phố cần đảm bảo việc tái định cư cho hộ dân cần di dời, đồng thời đảm bảo điều kiện khai thác quỹ đất hai bên sông”, ông Chính nói.

Cảnh quan, sự phát triển trái ngược giữa các khu vực 2 bên bờ sông Hồng. Ảnh: Thạch Thảo.

Trong khi đó, KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Hà Nội, cho rằng quy hoạch phân khu được duyệt đã tuân thủ yêu cầu thoát lũ theo khuyến cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT). Thành phố chủ trương lấy phòng, chống lũ là mục tiêu hàng đầu khi phê duyệt đề án.

Do đó, các hộ dân trong khu vực nguy cơ sạt lở, mất an toàn sẽ phải di dời. Còn lại, những khu dân cư được tồn tại sẽ phải đáp ứng yêu cầu về hạ tầng, kỹ thuật, bảo tồn đất và phát triển chức năng sẵn có như dịch vụ, làng nghề, công trình tôn giáo, di tích, công viên, nông nghiệp…

Trao đổi với báo chí vào tháng 2/2021 về đồ án phân khu đô thị sông Hồng, Phó chủ tịch UBND Hà Nội Dương Đức Tuấn nhận định đây là khu vực phức tạp, có nhiều tồn tại do lịch sử để lại về quản lý đất đai xây dựng, vấn đề an sinh.

Tuy nhiên, với việc đồ án đã cơ bản hoàn thành, hài hòa với quy hoạch chung của thủ đô và quy hoạch phòng chống lũ, sẽ là chìa khóa giải quyết các vấn đề dân sinh bức xúc.

Theo ông Tuấn, đồ án được thiết kế định hướng không gian thoát lũ đảm bảo đối với đê cấp đặc biệt tả ngạn và hữu ngạn sông Hồng. Các chỉ tiêu kỹ thuật, khu vực an toàn phòng chống lũ đã được Thủ tướng phê duyệt trong quy hoạch phòng chống lũ, bao gồm cả sông Hồng.

"Trước đây, chúng ta hay nói là thành phố quay lưng với sông Hồng, thì tới đây sẽ quay mặt ra sông Hồng để tạo một trục không gian, hành lang xanh quan trọng", Phó chủ tịch Hà Nội nói.

Như vậy, sau khi đồ án được phê duyệt vào cuối tháng 3 vừa qua, Hà Nội đã bước thêm được một bước dài trong kế hoạch để "thành phố quay mặt ra sông Hồng". Nhưng để quy hoạch trên giấy đi vào thực tế, thành phố còn rất nhiều việc phải làm, trong đó có kế hoạch di dời và đảm bảo quyền lợi cho người dân.

Còn với một nhà đầu tư bất động sản như anh Mạnh Nguyên, anh mong muốn thành phố sớm công bố khu vực phải di dời hoặc được giữ lại bảo tồn, để anh có căn cứ đưa ra quyết định cho mảnh đất của mình.

"Trước mắt, tôi chỉ biết ngày ngày gửi câu hỏi vào một số nhóm chat hoặc đăng lên các group bất động sản để lắng nghe lời tư vấn, chia sẻ của người có cùng mối quan tâm như mình", anh Mạnh Nguyên nói.

Mỹ Hà