'Người dẫn đường' phát huy giá trị đô thị di sản

Tạo “cách mạng nhận thức” xây dựng đô thị di sản thiên niên kỷ

Ninh Bình, vùng đất mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa, sở hữu kho tàng di sản đồ sộ với gần 2.000 di sản văn hóa vật thể và gần 400 di sản văn hóa phi vật thể. Những di sản này không chỉ phản ánh sinh động đời sống tinh thần và vật chất của người dân, mà còn là minh chứng cho chiều dài lịch sử dân tộc. Nhiều di sản đã được xếp hạng cấp tỉnh, quốc gia và ghi danh quốc tế, trong đó nổi bật nhất là Quần thể danh thắng Tràng An - Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới.

Những năm gần đây, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản tại Ninh Bình đã có nhiều chuyển biến tích cực, giúp nâng cao hình ảnh và thương hiệu du lịch Ninh Bình trên cả nước và quốc tế. Điều này đã tạo động lực quan trọng cho ngành du lịch, từng bước đưa Ninh Bình trở thành trung tâm du lịch lớn của Việt Nam.

Có được những thành quả trên, một phần lớn đến từ đóng góp quan trọng của báo chí. Tại tọa đàm “Phát huy truyền thống 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam - Báo chí Ninh Bình vì mục tiêu thiên niên kỷ” do UBND tỉnh Ninh Bình phối hợp với Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản tổ chức sáng 30/5, TS. Nguyễn Tri Thức, Giám đốc Trung tâm Chuyên đề và Truyền thông - Phát hành, Tạp chí Cộng sản, nhấn mạnh, đô thị di sản thiên niên kỷ Hoa Lư đã được Ninh Bình quảng bá một cách bài bản, căn cơ trên báo chí. Khi gõ cụm từ “đô thị di sản thiên niên kỷ” trên Google hiện ra rất nhiều kết quả, gắn liền với các cơ quan báo chí đăng tải, phát sóng. Trong đó, nổi bật là sự nhất quán trong tuyên truyền về sự khác biệt, độc đáo của Cố đô Hoa Lư. Với linh hồn là “Văn hóa Tràng An”, đô thị di sản thiên niên kỷ Hoa Lư có rất nhiều câu chuyện, thông điệp đặc sắc... để các phương tiện truyền thông đại chúng khai thác, quảng bá, tuyên truyền một cách đậm nét, rộng rãi, mang lại hiệu quả cao, tạo đà thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội...

Khẳng định vai trò then chốt của báo chí trong việc thay đổi nhận thức cộng đồng về bảo tồn di sản, đặc biệt là đối với Quần thể danh thắng Tràng An và các di sản khác trên địa bàn tỉnh, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Ninh Bình Nguyễn Thị Hồng Hạnh nhấn mạnh: Các cơ quan báo chí đã tích cực triển khai nhiều bài viết, phóng sự, chương trình truyền hình, truyền tải thông tin chi tiết về giá trị của từng di sản, sự cần thiết của công tác bảo tồn, và những hành động cụ thể mà cộng đồng có thể thực hiện để bảo vệ di sản.

Bên cạnh phát hiện, tôn vinh những gương người tốt, việc tốt góp phần phát huy giá trị di sản, báo chí cũng không ngừng phản ánh những vấn đề tồn tại trong công tác bảo tồn di sản văn hóa. Thông qua kênh phản ánh kịp thời của báo chí, các cấp ủy đảng, chính quyền, ban, ngành, đơn vị liên quan đã kịp thời xử lý nghiêm minh, triệt để những vi phạm đối với di sản…

Ninh Bình đang nỗ lực xây dựng mô hình đô thị di sản thiên niên kỷ. Theo đại diện Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình, đây không chỉ là nội dung quy hoạch, đầu tư hạ tầng hay việc bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị di sản, mà còn là cuộc “cách mạng nhận thức", trong đó báo chí đóng vai trò người dẫn đường.

Di sản không chỉ là câu chuyện quá khứ

Tại Việt Nam, các đô thị có bề dày lịch sử như phố cổ Hà Nội, đô thị cổ Hội An, cố đô Huế hay khu di tích Hoa Lư là những minh chứng sống động cho chiều sâu văn hóa và lịch sử đô thị. Những di sản này không chỉ có ý nghĩa tinh thần sâu sắc mà còn là động lực mạnh mẽ cho phát triển kinh tế - xã hội. Với vẻ đẹp của kiến trúc cổ kính, không gian truyền thống và giá trị văn hóa độc đáo, các di sản này có sức hút lớn với khách du lịch, góp phần đưa các thành phố Việt Nam vào danh sách điểm đến hàng đầu khu vực.

Báo chí được ví như "người dẫn đường" trong hành trình bảo tồn và phát huy đô thị di sản

Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh chóng đang đặt ra nhiều thách thức cho các đô thị di sản. Các công trình cổ xuống cấp do thời gian và thiếu kinh phí trùng tu, trong khi các dự án hiện đại lại làm biến dạng không gian văn hóa - lịch sử. Tư duy phát triển nóng, thiếu quy hoạch dài hạn và sự thiếu hiểu biết về giá trị di sản đang là vấn đề nhức nhối. Trong bối cảnh đó, vai trò của báo chí cách mạng - với tư cách là một kênh thông tin, truyền thông và phản biện xã hội quan trọng - càng trở nên thiết yếu.

Nhận định nhiều đô thị đang loay hoay trước bài toán khó giữa bảo tồn và phát triển, nhà văn, nhà báo Phong Điệp, Báo Nhân dân, cho rằng, thực tế đòi hỏi báo chí cần có những tuyến bài dài hơi, chuyên sâu được đầu tư nghiêm túc về tư liệu, nhân vật, số liệu và hình thức thể hiện. Bên cạnh đó, báo chí cần khai thác tối đa lợi thế công nghệ để kể chuyện di sản bằng hình thức đa phương tiện. Việc lan tỏa nội dung qua mạng xã hội, đặc biệt là những nền tảng phổ biến với giới trẻ như TikTok, YouTube Shorts, Instagram Reels... cũng cần được tính đến, để di sản không chỉ là câu chuyện của quá khứ, mà phải thực sự trở thành chất liệu sống động của hiện tại và tương lai.

Khẳng định vai trò “người gác cổng” trong quá trình bảo tồn và phát huy giá trị di sản, theo đại diện Hội Nhà báo Việt Nam, báo chí có thể trở thành diễn đàn để các nhà nghiên cứu, nhà quy hoạch, nhà quản lý và người dân trao đổi, hiến kế bảo tồn di sản đô thị. Những tiếng nói từ thực tiễn và tâm huyết từ báo chí sẽ góp phần giúp cơ quan chức năng hoàn thiện chính sách phát triển đô thị bền vững và giàu bản sắc. Bảo vệ và phát huy di sản đô thị không chỉ là việc của ngành văn hóa, kiến trúc hay quy hoạch, đó còn là sứ mệnh của báo chí cách mạng trong giữ gìn hồn cốt dân tộc giữa dòng chảy hội nhập.

Thảo Nguyên