Người đánh thức 'hương vị' từ đất Tà Nung

Chuyển mình từ người trồng truyền thống sang làm sản phẩm sạch

Tà Nung là vùng đất đỏ bazan nằm cách trung tâm Đà Lạt hàng chục cây số, khí hậu mát mẻ quanh năm, thuận lợi để cây cà phê phát triển. Cũng như nhiều hộ dân quanh vùng, từ thủa mới bén duyên với cây cafe, anh Hiền chỉ là người trồng cafe đơn thuần theo phương pháp sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để phòng sâu bệnh, thu hoạch và bán trái cafe ngay tại vườn cho thương lái.

Dòng rã hơn 4 năm, anh vẫn miệt mài với vườn cafe rộng 4ha của mình, trồng, chăm sóc rồi thu hái bán. Thị trường cà phê lúc ấy là câu chuyện của những chuyến xe thương lái và những bao trái tươi bán vội, ít ai biết đến chuyện rang, xay hay thưởng thức đúng nghĩa một ly cà phê sạch từ chính mảnh đất mình đang canh tác.

Vườn cafe trồng theo phương pháp sạch có diện tích 4ha của anh Trần Quang Hiền. (Ảnh: PV).

Cho tới năm 2008 trong một chuyến thăm người bạn làm cà phê bột ở Đắk Lắk, anh Hiền lần đầu tiên được chứng kiến một quy trình rang xay thủ công, tỉ mỉ đến từng mẻ nhỏ. Khoảnh khắc ấy như đánh thức anh: “Mùi cà phê trong căn nhà nhỏ hôm đó khiến tôi không thể quên. Tôi về và quyết định chuyển hướng không làm cafe như cũ nữa mà chuyển đổi toàn bộ mô hình sản xuất sang canh tác cà phê sạch".

Nghĩ là làm, anh bắt đầu vào thực hiện mô hình mới với việc cắt dần lượng thuốc hóa học, thay phân bón công nghiệp bằng phân ủ từ phân bò, phân gà, lá mục. “Trước đây mỗi lần phun thuốc tốn cả chục triệu đồng, giờ mình không dùng nữa, vừa tiết kiệm chi phí, vừa giữ đất khỏe, cây khỏe,” anh nói.

Không còn thuốc diệt sâu hóa học, cây cà phê phát triển chậm lại, nhưng lá xanh hơn, đất tơi xốp hơn, mùa vụ dần ổn định hơn. Theo thời gian, anh thấy rõ không chỉ đất và cây thay đổi, mà chính trong cách mình suy nghĩ, cách mình làm cũng dần thay đổi.

Cafe "phối vị" của anh Hiền được lựa chọn từ những hạt cafe chín mọng trên cây qua quá trình, ủ, rang, say theo phương thức riêng, cafe có hương vị thơm ngon rất riêng. (Ảnh: PV).

Hiện tại, vườn cà phê của anh Hiền đang canh tác các giống chủ lực: Robusta (rô bít ta), Moka và Catuai - hai giống cafe mang hai “cá tính riêng biệt” nhưng được anh phối trộn theo tỷ lệ 50:50 để tạo nên dòng cà phê “phối vị”. Nhờ cách rang và ủ theo phương thức bí truyền, cà phê của anh có vị đậm, hậu ngọt, chua thanh nhẹ, đúng với gu thưởng thức của người Việt. “Cà phê của mình không phải loại thơm nhờ tẩm hương, mà là thơm từ giống, từ đất, từ cách chăm cây và ủ hạt. Người uống sẽ cảm nhận được sự khác biệt ngay từ ngụm đầu tiên,” anh nói.

Với anh Hiền bây giờ, làm cà phê không còn là việc trồng rồi hái bán như xưa. Mà mỗi hạt cafe anh làm ra là một phần của vùng đất Tà Nung, là sự tiếp nối của ký ức, của lao động, của khát khao gìn giữ điều nguyên bản nhất từ thiên nhiên cho người thưởng thức.

Thành quả của sự nỗ lực và hướng đi đúng đắn

Bằng cách làm sáng tạo và hướng đi đúng đắn - trồng cafe sạch, đã khiến sản phẩm cafe phối vị của anh “tiếng lành đồn xa”. Từ người này truyền tai, giới thiệu người khác biết đến, sản phẩm của anh dần dần được “tỏa rộng” đi khắp các tỉnh thành trong cả nước. Có người lấy uống vì hương vị độc, lạ, thơm ngon; có người lấy bán buôn cho các cửa hàng, quán cafe.

Đến tháng 6/2024, sau nhiều năm làm nghề một cách âm thầm, không ngừng cải tiến chất lượng, sản phẩm cafe phối vị của anh đã chính thức được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao. Đây không chỉ là một chứng nhận sản phẩm, mà còn là bước chuyển mình về tư duy từ một anh nông dân làm ra cà phê để bán, anh đã trở thành người tạo ra một sản phẩm có vị trí trên thị trường. Và đằng sau đó là cả một hành trình kiên trì, bài bản và đầy trách nhiệm với từng hạt cà phê.

Sau gần 18 năm miệt mài với hướng đi đúng đắn, hiện sản phẩm cafe phối vị của anh đã được chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao và được người tiêu dùng trong nước đón nhận. (Ảnh: PV).

Anh Hiền cho biết, quy trình đánh giá được thực hiện bởi Phòng Kinh tế TP. Đà Lạt, với sự kiểm định chất lượng tại Trung tâm kiểm định ở TP. Đà Nẵng. Để đạt được chứng nhận này, anh đã nhận được sự đồng hành rất lớn từ chính quyền địa phương đặc biệt là UBND xã Tà Nung, nơi đã giới thiệu anh tham gia chương trình OCOP ngay từ đầu. “Các anh chị ở xã, ở thành phố hướng dẫn tận tình, hỗ trợ mình từng bước: từ việc kiểm tra sân phơi, máy rang, kho bảo quản, đến làm hồ sơ pháp lý, gửi mẫu đi xét nghiệm. Nhờ vậy mà mình mới dám bước ra với tư cách là một sản phẩm có thương hiệu, không còn là người làm cà phê lặng lẽ trong rẫy nữa,” anh Hiền kể lại.

Hiện sản phẩm của anh đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước như Hà Nội, TP.HCM, Bắc Giang, Hà Giang, Phú Quốc... Trung bình mỗi năm, anh cung cấp ra thị trường khoảng 15 tấn cafe nhân, đủ để duy trì lượng khách quen và đáp ứng các đơn hàng lớn nhỏ. Đó không phải là sản lượng lớn, nhưng là con số của một quá trình sản xuất bền vững, không chạy theo số lượng mà đặt chất lượng lên hàng đầu.

Trong thời gian tới, anh Hiền có dự định cải tạo lại nhà xưởng, sân phơi, nâng cấp cơ sở vật chất để sản xuất ổn định hơn, đồng thời cũng mong muốn tìm được người đồng hành - một người có khả năng kết nối thị trường, đưa sản phẩm cà phê sạch Tà Nung vươn xa hơn ra thị trường quốc tế. “Nếu có ai giỏi về phân phối, biết đưa sản phẩm vào siêu thị hoặc bán online thì càng tốt. Còn tôi thì chỉ mong sản phẩm làm thật, chất lượng thật, đến được với người cần nó”, anh Hiền trải lòng.

Từ mô hình cafe sạch của anh Hiền có thể thấy, việc thay đổi cách làm, cách tư duy khỏi “lối mòn”, theo hướng phát triển bền vững: tử tế với đất, với cây và với người uống từ những năm mà khái niệm “nông nghiệp tuần hoàn”, “giảm hóa chất”, “xây dựng thương hiệu nông sản” còn chưa phổ biến là điều vô cùng đúng đắn. Chính vì vậy, khi sản phẩm được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh Lâm Đồng nó không chỉ là sự ghi nhận chính thức về chất lượng, mà còn mở ra cơ hội mới để phát triển theo hướng bài bản và chuyên nghiệp hơn.

Thanh Hà