Người Êđê giữ nhạc cụ, giữ hồn dân tộc

Ông Y Đhin, nghệ nhân người Êđê ở ở xã Ea Tul chia sẻ, cây sáo không chỉ là ống tre đơn sơ, mà là cả một câu chuyện văn hóa, đòi hỏi sự tinh tế và cảm âm tuyệt vời. Nếu thế hệ trẻ không học, không giữ, thì những giai điệu từ sáo, từ hát kưt, eirei sẽ dần phai nhạt. “Nhiều người nghĩ làm sáo là dễ, nhưng thực ra không phải ai cũng làm được, bởi cần có khả năng cảm âm tốt. Ngày nay, trong buôn làng, các nghệ nhân cao tuổi đã lần lượt về với ông bà tổ tiên, còn lớp trẻ thì hầu như chỉ còn lại mình tôi có thể chế tác được loại nhạc cụ này. Tôi cũng sẽ truyền dạy cho con cháu cách làm sáo, để nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình không bị mai một, không thể bị lãng quên”.

Dưới mái nhà dài ở Buôn Phơng, xã Ea Tul, tỉnh Đắk Lắk, nghệ nhân Y Khĭm Niê Siêng gõ từng nhịp chiêng, kể cho lũ trẻ nghe về những ngày lễ hội rực rỡ, về ý nghĩa của từng âm thanh. Với ông, mỗi nhịp chiêng là một lời nhắc nhở văn hóa Êđê chỉ sống khi được truyền lại. Ông đau đáu khi thấy lớp trẻ dần xa rời tiếng chiêng, nên dành hết tâm huyết cho việc truyền dạy.

Nghệ nhân Y Đhin Niê và nghệ nhân Y Lương Niê giới thiệu về sáo buôt čhôč và khèn đĭng năm.

“Chiêng là một loại nhạc cụ không thể thiếu trong đời sống cộng đồng của người Êđê. Chiêng thường được sử dụng trong các nghi lễ quan trọng như ăn cơm mới, lễ tang (kết hợp cùng với trống), lễ cúng sức khỏe cho người đã được cúng trâu, bò, hay trong lễ mừng nhà mới… Âm thanh của chiêng gắn liền với mọi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của buôn làng. Chiêng không thể tách rời khỏi đời sống cộng đồng. Vì vậy, nếu như thế hệ trẻ trong buôn chưa biết, thì chúng tôi là những người đi trước phải có trách nhiệm truyền dạy để con cháu không quên đi truyền thống tốt đẹp mà ông cha đã để lại”, nghệ nhân Y Khĭm Niê Siêng cho biết.

Đội chiêng buôn Phơng, xã Ea Tul, tỉnh Đắk Lắk.

Cùng đam mê chế tác nhạc cụ dân tộc, nghệ nhân Y Lương Niê (Aê Thun) ở Buôn Triă, xã Ea Tul, tỉnh Đắk Lắk lại gắn bó với kèn đĭng năm. Từ những khúc bi ai của tang lễ đến niềm vui rực rỡ của lễ hội, ông đau đáu truyền dạy cho con cháu để tiếng đĭng năm vang mãi trong cộng đồng. “Ngày xưa, nhạc cụ đĭng năm chỉ được sử dụng trong đám tang. Ngày nay, nó còn vang lên trong nhiều lễ hội của cộng đồng. Để giữ gìn nét văn hóa độc đáo này, điều quan trọng nhất là thế hệ trẻ phải học và tiếp nối”.

Từ tiếng sáo du dương, nhịp chiêng rộn ràng, đến giai điệu đĭng năm da diết…, những nghệ nhân người Êđê ở Đắk Lắk đang cố gắng để những âm thanh độc đáo của dân tộc ngân vang mãi trong cộng đồng. Họ truyền lửa đam mê và mong mỏi thế hệ trẻ biết yêu, biết học, giữ lấy bản sắc văn hóa của dân tộc mình.

H’Zawut Byă/VOV-Tây Nguyên