Người 'kể chuyện' di sản

Hướng dẫn viên Hoàng Thị Hiền - “người kể chuyện di sản” tại Khu Di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh.

Tại Di sản Văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ, có những ngày đón hàng trăm lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan. Giữa không gian cổ kính, những câu chuyện về vị vua khai sáng triều Hồ, về tầm nhìn chiến lược trong việc chọn đất dựng thành hay những kỹ thuật xây thành độc đáo của người xưa... được các HDV kể lại bằng giọng nói truyền cảm và ánh mắt tự hào. Chị Triệu Thị Hương - HDV đã gắn bó 15 năm với Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ, chia sẻ: “Tôi sinh ra ở làng Xuân Giai, ngay cổng Nam Thành Nhà Hồ. Đây là may mắn để tôi có thể “kể chuyện” về di sản bằng tất cả niềm tự hào và vốn hiểu biết của mình”. Theo chị Hương, đối với mỗi HDV, không chỉ cần nắm vững kiến thức lịch sử, mà còn phải hiểu được tâm lý du khách, biết cách truyền cảm hứng, tạo nên sự kết nối giữa người nghe và câu chuyện mình kể. Đối với những đoàn khách là học sinh, HDV luôn cố gắng để nội dung thuyết minh dễ hiểu, sinh động. Còn đối với khách quốc tế, lại cần lồng ghép yếu tố văn hóa, kiến trúc, so sánh với các công trình cùng thời để họ thấy được giá trị nổi bật của Di sản Thành Nhà Hồ".

Nếu Thành Nhà Hồ mang đến ấn tượng về trí tuệ và bàn tay sáng tạo của con người xưa, thì Khu Di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh lại là nơi chứa đựng hào khí lịch sử và lòng tri ân tiền nhân. Mỗi dịp lễ hội Lam Kinh vào tháng 8 âm lịch, hàng nghìn du khách nô nức về dự, cùng hòa mình vào không gian linh thiêng tưởng nhớ Anh hùng dân tộc Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn. Ở đó, đội ngũ HDV trở thành những “người dẫn chuyện”, giúp du khách cảm nhận sâu sắc tinh thần yêu nước, ý chí quật cường của cha ông. Họ không chỉ giới thiệu về lăng mộ vua Lê Thái Tổ, sân Rồng, cầu Bạch, Chính điện hay rừng cây di sản... mà còn khơi gợi trong lòng du khách niềm tự hào dân tộc, sự ngưỡng mộ đối với các bậc tiền nhân đã khai sáng triều đại huy hoàng trong lịch sử.

Đối với chị Hoàng Thị Hiền, HDV tại Khu Di tích lịch sử Lam Kinh, mỗi buổi thuyết minh là một lần “truyền lửa”. “Tôi sinh ra và lớn lên ở mảnh đất Thọ Xuân (cũ) và đã có 16 năm làm HDV tại Khu Di tích lịch sử Lam Kinh. Lớn lên giữa những câu chuyện về người Anh hùng dân tộc Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, rồi được làm công việc người "kể chuyện”, tôi cảm thấy rất tự hào mỗi khi kể về vùng đất này. Khi làm HDV, tôi không chỉ kể cho du khách nghe về lịch sử, mà còn muốn họ cảm nhận được hào khí Lam Sơn và tính nhân văn trong mỗi câu chuyện. Có những vị khách xúc động khi nghe kể về những câu chuyện lịch sử. Đó là khoảnh khắc khiến tôi càng yêu nghề, yêu di sản hơn” - chị Hiền chia sẻ.

Cùng với các điểm đến di tích, Bảo tàng tỉnh là nơi lưu giữ hơn 30 nghìn tư liệu, hiện vật có giá trị lịch sử, văn hóa, khảo cổ - minh chứng sống động cho quá trình phát triển lâu dài của vùng đất xứ Thanh. Ở đó, người HDV đóng vai trò như chiếc cầu nối giữa di sản và công chúng. HDV Thùy Dung chia sẻ: “Điều khiến mỗi người "kể chuyện” tại Bảo tàng tỉnh cảm thấy hạnh phúc là khi nhìn thấy ánh mắt say mê của các em học sinh, của du khách khi chăm chú lắng nghe nội dung thuyết minh. Để mỗi câu chuyện trở nên hấp dẫn, tôi và các đồng nghiệp luôn cố gắng học hỏi, trau dồi kiến thức, đặc biệt là ứng dụng công nghệ số trong thuyết minh, mang đến trải nghiệm tương tác mới mẻ cho khách tham quan”.

Trong bối cảnh du lịch ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc nâng cao chất lượng đội ngũ HDV tại các điểm di tích trên địa bàn tỉnh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Những năm gần đây, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng thuyết minh, ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ HDV. Mới đây (22 - 23/10), tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức hội thi nghiệp vụ HDV du lịch các tỉnh vùng Bắc Trung bộ mở rộng năm 2025. Qua đó nhằm tạo môi trường để đội ngũ HDV du lịch chia sẻ kinh nghiệm, trau dồi kiến thức... góp phần từng bước chuẩn hóa đội ngũ HDV du lịch của tỉnh và quảng bá hình ảnh, thương hiệu du lịch của các địa phương. Các trung tâm bảo tồn di sản, ban quản lý di tích trên địa bàn tỉnh cũng đặc biệt chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ HDV; đồng thời đổi mới phương thức thuyết minh, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, trải nghiệm thực tế ảo, giúp du khách cảm nhận sâu hơn giá trị lịch sử và văn hóa.

Trong hành trình phát triển du lịch bền vững, những người “kể chuyện” di sản chính là nhịp cầu nối giữa lịch sử và hiện đại, giữa di sản và cộng đồng. Họ không chỉ gìn giữ ký ức bằng lời nói, mà còn truyền đi niềm tự hào, tình yêu di sản đến thế hệ mai sau. Và chính từ tình yêu nghề, tình yêu quê hương của họ, di sản xứ Thanh không chỉ được bảo tồn, mà còn “sống” mãi trong lòng mỗi người dân, du khách như một câu chuyện đẹp không bao giờ khép lại.

Bài và ảnh: Hoài Anh