Người lao động trẻ và bài toán ở lại Hà Nội giữa tình trạng ô nhiễm

Hà Nội vẫn luôn là điểm đến hấp dẫn hàng trăm nghìn sinh viên và lao động trẻ mỗi năm nhờ thị trường việc làm sôi động. Dù đối mặt với áp lực mưu sinh và chi phí đắt đỏ, phần lớn vẫn chấp nhận "bám trụ" với hy vọng tìm kiếm cơ hội phát triển sự nghiệp.

Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm không khí ở mức báo động gần đây đang trở thành rào cản lớn đối với chất lượng sống tại Thủ đô. Đặc thù công việc yêu cầu sự năng động và di chuyển liên tục khiến người trẻ chịu tác động trực tiếp từ môi trường độc hại. Vấn đề không chỉ dừng lại ở sức khỏe mà còn là bài toán kinh tế, khi họ buộc phải trích một phần thu nhập không nhỏ cho các chi phí y tế và thiết bị bảo vệ đường hô hấp. Thực trạng này đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu cơ hội nghề nghiệp có đủ để đánh đổi lấy sức khỏe, hay đã đến lúc cần tìm một hướng đi khác?

Nhiều bạn trẻ chia sẻ rằng những ngày AQI ở mức xấu đến rất xấu, mỗi lần ra đường đi làm là một lần lo lắng về sức khỏe. (Ảnh: Lê Vượng)

Bạn Nguyễn Ngọc Dung (22 tuổi, Bình Dương) cho biết: "Ban đầu mình cũng có dự định sau khi ra trường sẽ ở lại Hà Nội vài năm để tìm kiếm công việc, nếu thuận lợi có thể cân nhắc sinh sống lâu dài. Nhưng trước tình hình không khí nghiêm trọng như vậy, mình quyết định sẽ về quê tìm việc vì thực ra ở đó vẫn có không ít cơ hội tiềm năng để mình ổn định. Mình vốn rất để tâm đến không gian sống cũng như môi trường sống xung quanh nói chung, bởi nó ít nhiều ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống tinh thần cũng như sức khỏe của mình. Về quê thì chắc chắn chất lượng không khí đảm bảo hơn, tiết kiệm được kha khá chi phí cho y tế mà hiệu quả công việc cũng đảm bảo tốt hơn".

Với nhiều sinh viên mới ra trường, mức lương vài triệu đồng khó đủ để đảm bảo cuộc sống ổn định lâu dài. Tuy vậy, khi đặt lên bàn cân giữa việc cố bám trụ Hà Nội hay trở về địa phương với mức sống dễ đáp ứng hơn, môi trường sống trong lành hơn, vẫn không ít người chọn phương án thứ nhất. Bạn Thùy Dung (21 tuổi, Thanh Hóa) chia sẻ: "Mình vẫn muốn ở lại Hà Nội vì nơi đây có nhiều cơ hội việc làm phù hợp với ngành học. Tuy nhiên, vấn đề môi trường khiến mình không khỏi lo lắng và phải cân nhắc khá nhiều. Điều mình lo nhất là tình trạng ô nhiễm không khí kéo dài sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, trong khi chi phí sinh hoạt ở Hà Nội cũng ngày càng cao. Bên cạnh mong muốn thành phố cải thiện việc kiểm soát ô nhiễm không khí, mình cũng phải tự đảm bảo sức khỏe cho bản thân nếu muốn sống và làm việc lâu dài".

PGS. TS Phạm Hương Trà: "Ô nhiễm không khí và các điều kiện sống tại đô thị đang thúc đẩy xu hướng dịch chuyển dân cư nội địa của giới trẻ".

Ở góc độ chuyên gia, PGS. TS. GVCC Phạm Hương Trà, trưởng khoa Xã hội học và Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhận định: "Dưới góc độ an sinh, chất lượng không khí kém gây ra những hệ lụy trực tiếp đến sức khỏe và kinh tế của người lao động. Ô nhiễm không chỉ làm gia tăng chi phí y tế cho việc chăm sóc sức khỏe cá nhân mà còn làm suy giảm đáng kể thời gian lao động hiệu quả. Việc phải trang bị các thiết bị bảo hộ phức tạp và cảm giác bực bội khi di chuyển ngoài đường khiến năng suất công việc bị ảnh hưởng, đặc biệt là với các hoạt động ngoài trời.

Bên cạnh đó, ô nhiễm buộc mọi người phải thay đổi thói quen, từ bỏ các hoạt động rèn luyện thể chất không gian mở để tránh tiếp xúc với không khí xấu. Đáng chú ý, tình trạng này còn tạo ra áp lực tâm lý nặng nề cho người trẻ và các nhóm xã hội khác khi phải sống trong không gian đóng kín, thiếu không khí trong lành, dẫn đến sự căng thẳng, buồn bực và làm giảm hiệu quả công việc chung".

Theo Phó Giáo sư, ô nhiễm không khí và các điều kiện sống tại đô thị đang thúc đẩy xu hướng dịch chuyển dân cư nội địa của giới trẻ, ví dụ như dịch chuyển sang các thành phố trẻ có tốc độ phát triển mạnh và cơ hội việc làm dồi dào không kém ở khu vực lân cận như Hải Phòng hay Ninh Bình hoặc tìm kiếm các cơ hội việc làm ổn định ở vùng nông thôn. Sự thúc đẩy di cư này sẽ càng mạnh mẽ hơn nếu mạng lưới giao thông và hệ thống tàu điện phát triển thuận tiện, giúp kết nối dễ dàng các khu vực này với trung tâm.

PGS. TS Phạm Hương Trà cho rằng các bạn sinh viên hay người học nói chung nên tìm hiểu nhiều hơn những cơ hội việc làm ngoài thành phố. "Sau quá trình sáp nhập từ 63 tỉnh thành xuống còn 34 tỉnh thành, có thể thấy rằng các khu vực cũng đã mở rộng quy mô, từ đó cơ hội về việc làm tiềm năng cũng xuất hiện nhiều hơn".

Để giải quyết "dài hơi" câu chuyện này, PGS. TS Phạm Hương Trà cho rằng: "Tôi cho rằng việc hạn chế giao thông cũng là một giải pháp nhưng chỉ là giải pháp tình thế. Bởi nguyên nhân chính gây ô nhiễm tại Hà Nội nằm ở tốc độ xây dựng và hoạt động của các khu công nghiệp. Do đó, giải pháp cốt lõi là phải tăng cường không gian xanh đô thị, bao gồm cả cây xanh và mặt nước, nhằm hấp thụ khí cacbonic và giải phóng oxy. Thành phố cần quy hoạch các đường vành đai xanh và triển khai các giải pháp xử lý chất thải nông nghiệp bền vững, như nghiền và ủ rơm rạ, lá cây thay vì đốt để tránh gây khói bụi ô nhiễm.

Bên cạnh đó, việc bảo tồn và mở rộng diện tích mặt nước tại các ao, hồ, sông là vô cùng quan trọng để duy trì hệ sinh thái đô thị cân bằng. Những giải pháp đồng bộ này không chỉ giúp cải thiện chất lượng không khí mà còn đảm bảo môi trường sống bền vững cho cư dân thành phố".

Có thể nói vấn đề ô nhiễm môi trường tác động đến câu chuyện di cư trẻ là một tín hiệu đáng chú ý. Vậy nên về lâu dài, để giữ chân nguồn nhân lực trẻ, Hà Nội không thể chỉ dựa vào lợi thế cơ hội việc làm, mà cần những giải pháp căn cơ cải thiện chất lượng không khí, không gian sống và phúc lợi đô thị. Bởi với người trẻ hôm nay, thành công không chỉ đo bằng vị trí công việc, mà còn bằng việc họ có thể sống khỏe mạnh ở nơi mình lựa chọn.