Người trẻ thời 'tình nguyện số' biến mạng xã hội thành cầu kết nối sẻ chia

Mạng xã hội trở thành điểm hẹn của những chiến dịch thiện nguyện

Vài năm gần đây, khi điện thoại thông minh và mạng xã hội trở nên phổ biến, hình ảnh tình nguyện viên không chỉ gắn với áo đồng phục, balô và những chuyến đi dài ngày. Nhiều bạn trẻ vẫn ngồi ở quán cà phê, trong phòng trọ hay thư viện nhưng mỗi bài đăng, mỗi lượt chia sẻ lại giúp kết nối hàng trăm người cùng chung tay vào một chương trình thiện nguyện. Mạng xã hội dần trở thành không gian tổ chức và điều phối hoạt động tình nguyện với cách làm linh hoạt hơn trước.

Khi xuất hiện một hoàn cảnh khó khăn, chỉ cần vài bức ảnh và thông tin cơ bản được đăng lên các nền tảng quen thuộc như Facebook, TikTok, Zalo, ngay lập tức nhiều bình luận hỏi thăm, xin địa chỉ, số tài khoản để hỗ trợ. Một số nhóm bạn trẻ còn chủ động lập trang riêng, xây dựng nội quy rõ ràng, phân công người chịu trách nhiệm xác minh, người phụ trách cập nhật tiến độ và tổng kết sau khi kết thúc chương trình. Nhờ đó, cộng đồng có thể theo dõi trọn vẹn hành trình của từng khoản đóng góp, từ lúc chuyển khoản đến khi vật phẩm được trao tận tay người nhận.

Tuấn Phong tình nguyện mang hàng viện trợ trực tiếp tới bà con vùng xa sau khi kêu gọi được nguồn tài trợ qua mạng xã hội như face book, zalo

Không ít sinh viên cho biết trước đây muốn tham gia chương trình thiện nguyện thường phải đăng ký với câu lạc bộ, thu xếp thời gian di chuyển, lưu trú. Nay với mô hình tình nguyện số, các bạn có thêm lựa chọn phù hợp lịch học và công việc. Có người phụ trách thiết kế poster, có người viết nội dung kêu gọi, người khác lại đảm nhận việc liên hệ nhà tài trợ hay tìm kiếm địa chỉ cần hỗ trợ. Mỗi bạn đảm nhận một phần việc nhỏ nhưng đóng góp chung vào bức tranh lớn của chiến dịch.

Gần đây, giới trẻ biết đến Nguyễn Kim Ngân (nghệ danh Ngân Kina), là một trong những tiktoker Gen Z tích cực tận dụng mạng xã hội để lan tỏa tinh thần thiện nguyện. Bên cạnh các buổi livestream thu hút khán giả, cô thường xuyên tham gia chương trình trao quà, thăm hỏi trẻ em và những hoàn cảnh khó khăn.

Chia sẻ về trải nghiệm, Ngân Kina cho biết cô luôn tin rằng một bài đăng có thể chạm đến hàng nghìn người, nhưng quan trọng hơn là sự chia sẻ ấy phải được biến thành hành động cụ thể ngoài đời thực. Mỗi chuyến đi giúp cô hiểu rõ hơn giá trị của kết nối và tinh thần sẻ chia.

Những suy nghĩ của Ngân Kina cũng là quan điểm của nhiều bạn trẻ Gen Z hiện nay: xem hoạt động thiện nguyện không chỉ là việc làm nhất thời mà là cách khẳng định trách nhiệm của thế hệ mình đối với xã hội.

Mạng xã hội cũng giúp các hoạt động thiện nguyện phủ rộng hơn về địa lý. Từ thành phố, người trẻ có thể kêu gọi hỗ trợ cho những vùng chịu thiên tai, khu vực miền núi, hải đảo, nơi mà việc tiếp cận trực tiếp gặp nhiều khó khăn. Nhiều chiến dịch đã kết nối được nhà hảo tâm ở các tỉnh khác, thậm chí ở nước ngoài, cùng đóng góp tiền hoặc hiện vật. Việc cập nhật bằng hình ảnh, video, bản tin ngắn khiến người theo dõi cảm nhận rõ quá trình vận động và phân phối, tạo thêm niềm tin cho những đợt kêu gọi tiếp theo.

Bên cạnh hoạt động hỗ trợ vật chất, tình nguyện số còn mở ra những hình thức mới như tư vấn học tập trực tuyến cho học sinh vùng xa, dạy ngoại ngữ miễn phí qua lớp học trực tuyến, hỗ trợ người cao tuổi làm quen với điện thoại thông minh, hoặc tham gia dịch thuật tài liệu phục vụ cộng đồng. Chỉ cần một chiếc máy tính và đường truyền internet ổn định, các bạn trẻ có thể đóng góp kiến thức, kỹ năng của mình cho những người đang cần, mà không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý.

Làm thiện nguyện trên môi trường số cần trách nhiệm và kỹ năng

Tuy mang lại nhiều thuận lợi, tình nguyện số cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về trách nhiệm. Mỗi thông tin kêu gọi trên mạng xã hội đều ảnh hưởng đến niềm tin của cộng đồng. Nếu xác minh không kỹ, chia sẻ câu chuyện thiếu kiểm chứng, người làm thiện nguyện vô tình tiếp tay cho thông tin sai lệch, gây thiệt hại cho người ủng hộ. Bởi vậy, nhiều nhóm bạn trẻ đã tự xây dựng quy trình kiểm tra thông tin trước khi đăng tải, như yêu cầu giấy xác nhận của chính quyền địa phương, trao đổi với giáo viên chủ nhiệm, cán bộ hội đoàn hoặc người dân tại khu vực có hoàn cảnh khó khăn.

Phương Anh (26 tuổi, sống tại TP.HCM), tình nguyện viên có 3 năm kinh nghiệm nhấn mạnh tầm quan trọng của minh bạch tài chính “Thay vì chỉ thông báo số tiền nhận được, các nhóm thường lập bảng tổng hợp cụ thể người đóng góp, số tiền, thời gian chuyển khoản, mục đích sử dụng. Sau mỗi đợt trao quà, nhóm đều đăng báo cáo kèm hình ảnh, hóa đơn, danh sách hộ gia đình hoặc cá nhân được hỗ trợ. Cách làm này giúp hạn chế nghi ngờ, đồng thời tạo thành thói quen quản lý và lưu trữ dữ liệu, rất cần thiết cho các dự án thiện nguyện lâu dài”, cô nói.

Khi sử dụng mạng xã hội để kêu gọi ủng hộ, người trẻ cũng học thêm nhiều kỹ năng mềm. Đó là kỹ năng viết nội dung rõ ràng, thuyết phục nhưng không cường điệu; kỹ năng trả lời bình luận với thái độ tôn trọng; kỹ năng sử dụng các công cụ trực tuyến để thiết kế hình ảnh, chỉnh sửa video, tổ chức buổi phát trực tiếp. Mỗi chiến dịch trở thành một “lớp học” thực tế, nơi các bạn rèn luyện khả năng làm việc nhóm, giải quyết tình huống và quản lý thời gian.

Tuy vậy, tình nguyện số không thể thay thế hoàn toàn những chuyến đi trực tiếp. Tuấn Phong (29 tuổi, nhân viên IT) trẻ chia sẻ, sau khi tham gia kêu gọi trên mạng, anh muốn đến tận nơi để hiểu rõ hơn hoàn cảnh người nhận hỗ trợ, lắng nghe câu chuyện và quan sát điều kiện sống. Sự kết hợp giữa hoạt động trực tuyến và trực tiếp giúp chiến dịch vừa linh hoạt về nguồn lực, vừa giữ được chiều sâu kết nối giữa người cho và người nhận. Từ đó, các dự án không dừng lại ở việc trao quà mà dần chuyển sang hỗ trợ sinh kế, đầu tư giáo dục, chăm sóc sức khỏe.

Một thách thức khác là giữ sự tỉnh táo trước sức ép dư luận trên mạng. Có những chiến dịch được chú ý rất nhanh, nhưng cũng có trường hợp người làm thiện nguyện bị soi xét, bình luận tiêu cực. Nếu thiếu bản lĩnh, bạn trẻ dễ nản lòng, thậm chí chọn rút lui khỏi hoạt động cộng đồng. Vì vậy, ngoài kỹ năng vận động, người làm tình nguyện số cần xây dựng giới hạn riêng, luôn xem mục tiêu hỗ trợ cộng đồng là ưu tiên, không chạy theo số lượt thích hay chia sẻ.

Sự phát triển của công nghệ đang mở ra nhiều công cụ mới giúp cho việc thiện nguyện thuận tiện hơn, như nền tảng gây quỹ trực tuyến, ví điện tử, bản đồ số cộng đồng. Tuy nhiên, ở trung tâm của mọi hoạt động vẫn là tấm lòng và trách nhiệm của con người. Khi người trẻ biết cách sử dụng mạng xã hội một cách tỉnh táo, minh bạch và giàu trách nhiệm, tình nguyện số sẽ trở thành một phương thức bền vững để kết nối nguồn lực, góp phần giải quyết những vấn đề xã hội ngay từ chiếc điện thoại trong tay mình.

Nguyễn Tuyết