Nguồn sáng nào khi Trái Đất đang trên con đường nguy hiểm?

Biến đổi khí hậu đã trở thành mối quan tâm lớn của thế giới trong nhiều thập niên. Sự quan tâm trở thành lo lắng khi biến đổi khí hậu ngày càng cho thấy sức tàn phá.

Vào cuối những năm 1970, các nhà khoa học tại tập đoàn dầu mỏ khổng lồ Exxon đã đưa ra những dự đoán bất ngờ về hiện tượng này.

Khi đó, các nhà khoa học đã tạo ra một loạt các mô hình và phân tích, dự báo sự nóng lên toàn cầu từ khí thải CO2 trong những thập niên tới. Cụ thể, Exxon dự đoán rằng khí thải nhiên liệu hóa thạch sẽ dẫn đến nhiệt độ toàn cầu tăng 0,2 độ C mỗi thập niên, với biên độ sai số là 0,04 độ C.

Một lính cứu hỏa cố gắng kiểm soát ngọn lửa trong đám cháy rừng ở bang California (Mỹ) vào tháng 11-2024. Ảnh: Etienne Laurent/AFP

Diễn biến khí hậu toàn cầu gần đây cho thấy dự đoán này gần như là chính xác. Cùng với cuộc khủng hoảng khí hậu phức tạp, các thiệt hại do thiên tai, nắng nóng gây ra đang ngày càng trầm trọng hơn và tốn kém hơn.

Song song đó, nhiều quốc gia trên thế giới vẫn không đạt được mục tiêu kiềm chế phát thải, khiến cam kết để giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở mức 1,5 độ C thêm khó thành hiện thực.

Điều này đã đưa Trái Đất vào một con đường nguy hiểm. Trong bối cảnh này, các chuyên gia cho rằng việc sử dụng năng lượng, thực phẩm hợp lý, nỗ lực bảo vệ thiên nhiên có thể giúp giảm phát thải khí nhà kính, từ đó góp phần giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu.

Giảm tiến tới loại bỏ năng lượng hóa thạch

Tổng mức tiêu thụ năng lượng mặt trời và gió đã lập kỷ lục mới vào năm 2024 nhưng vẫn thấp hơn 31 lần so với mức tiêu thụ năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch (dầu, than, khí đốt).

Cánh đồng pin mặt trời và điện gió ở tỉnh Cam Túc (Trung Quốc). Ảnh: Qilai Shen/BLOOMBERG

Đến năm 2050, năng lượng mặt trời và gió có thể cung cấp gần 70% điện năng toàn cầu. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này đòi hỏi phải hạn chế ảnh hưởng của ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch và loại bỏ hoàn toàn việc khai thác, sử dụng nhiên liệu hóa thạch, chứ không phải sự mở rộng mà chúng ta đang chứng kiến trên toàn cầu.

Do mức tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch tăng vọt, lượng khí thải liên quan năng lượng đã tăng 1,3% vào năm 2024 và ở mức cao nhất mọi thời đại là 40,8 tỉ tấn CO2. Năm 2024, các nền kinh tế phát thải khí nhà kính lớn nhất từ nhiên liệu hóa thạch là Trung Quốc (chiếm 30,7% tổng lượng khí thải), Mỹ (12,5%), Ấn Độ (8,0%), Liên minh Châu Âu (6,1%) và Nga (5,5%). Tổng cộng, các nền kinh tế này chiếm 62,8% lượng khí thải toàn cầu.

Phục hồi thiên nhiên

Bảo vệ và phục hồi các hệ sinh thái trên cạn và dưới đại dương vẫn là một trong những cách hiệu quả nhất để khắc phục tình trạng biến đổi khí hậu, đồng thời hỗ trợ đa dạng sinh học và phúc lợi của con người.

Việc bảo vệ và phục hồi các hệ sinh thái như rừng, đất ngập nước, rừng ngập mặn và đất than bùn có thể loại bỏ hoặc tránh được khoảng 10 tỉ tấn khí thải CO2/năm từ nay đến năm 2050, tương đương khoảng 25% lượng khí thải hàng năm hiện nay.

Song song đó, chúng ta cũng phải ngừng phá hủy những gì chúng ta đang có. Diện tích cây xanh toàn cầu bị mất gần 30 triệu ha vào năm 2024 – mức cao thứ hai được ghi nhận trong lịch sử và tăng 4,7% so với năm 2023. Diện tích rừng nguyên sinh nhiệt đới bị mất đặc biệt lớn vào năm 2024, khi cháy rừng thiêu rụi 3,2 triệu ha, tăng từ mức chỉ 690.000 ha vào năm 2023, tức tăng 370%.

Không lãng phí thực phẩm

Khoảng 30% lượng thực phẩm bị thất thoát hoặc lãng phí trên toàn cầu. Việc giảm thiểu lãng phí thực phẩm có thể làm giảm đáng kể lượng khí thải nhà kính. Các chính sách hỗ trợ chế độ ăn giàu thực vật cũng có thể giúp làm chậm quá trình biến đổi khí hậu, đồng thời mang lại nhiều lợi ích liên quan sức khỏe con người, an ninh lương thực và đa dạng sinh học.

Sử dụng hợp lý nguồn thực phẩm có thể giúp giảm khí thải. Ảnh: Eva Marie Uzcategui/BLOOMBERG

Các nhà khoa học ước tính rằng nếu nhân loại giảm hoặc bỏ thịt, chúng ta có thể cắt giảm đến 8 tỉ tấn CO2/năm, từ nay đến năm 2050. Lý do là chăn nuôi gia súc nhai lại (bò, cừu,...) thải ra một lượng lớn khí methane, chiếm gần 50% lượng phát thải khí nhà kính từ nông nghiệp.

Tuy nhiên, việc tiêu thụ thịt tăng kỷ lục trong năm 2024 và số lượng gia súc tăng mạnh đang khiến mục tiêu này càng khó đạt được.

KHOA ĐIỀM