Nguy cơ cuộc chiến 'lưỡng bại câu thương' giữa hai bờ Đại Tây Dương

Mỹ và EU có nguy cơ bùng phát một cuộc chiến tranh thương mại quy mô lớn sau khi áp thuế trả đũa nhau về thép nhôm

Đòn “ăn miếng trả miếng” thương mại

Liên minh châu Âu (EU) ngày 12-3 tuyên bố, liên minh gồm 27 quốc gia thành viên này sẽ áp thuế trả đũa lên 28 tỷ USD đối với hàng hóa công nghiệp và nông nghiệp của Mỹ. Đây được xem là đòn “trả đũa” tức thì của EU đối với việc chính quyền Tổng thống Donald Trump vào 0 giờ 1 phút cùng ngày 12-3 (theo giờ Washington) đã áp dụng mức thuế quan 25% đối với tất cả thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ, trong đó có các sản phẩm thép và nhôm của các thành viên Liên minh.

Chính sách thuế quan đáp trả của EU gồm 2 giai đoạn, trong đó đợt một bắt đầu từ ngày 1-4 tới và đợt hai từ ngày 13-4. Theo đó, EU từ ngày 1-4 sẽ áp thuế trở lại với khoảng 8 tỷ euro sản phẩm từ Mỹ đang được đình chỉ thuế. Từ giai đoạn 2, EU sẽ nhắm thêm vào 18 tỷ euro hàng hóa từ Mỹ. Các sản phẩm xuất khẩu từ Mỹ vào thị trường EU bị áp thuế cao thuộc lĩnh vực nông nghiệp và công nghiệp, như nhôm, thép, dệt may, nhựa, thịt gia cầm, thịt bò, trứng, sản phẩm từ sữa, đường, rau, đồ gia dụng.

Lên tiếng về biện pháp đáp trả thuế quan của EU, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC - cơ quan hành pháp của EU) Ursula von der Leyen nêu rõ, Liên minh phải hành động để bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp. Chủ tịch EC cho rằng, biện pháp đáp trả mà EU đưa ra mạnh tay, nhưng tương xứng bởi Mỹ áp thuế với 28 tỷ USD hàng hóa châu Âu, thì EU cũng “trả lời bằng thuế với 26 tỷ euro hàng Mỹ”.

Các biện pháp “trừng phạt” thuế quan lẫn nhau đang làm gia tăng căng thẳng giữa Mỹ và EU, vốn đã đối mặt với nhiều tranh chấp thương mại. Động thái này cũng đánh dấu một trong những biện pháp thương mại đáng kể nhất chống lại Mỹ kể từ khi Tổng thống Donald Trump lần đầu tiên áp thuế kim loại lên các nhà sản xuất châu Âu trong nhiệm kỳ đầu tiên 2017-2021.

Các đòn “ăn miếng trả miếng” nhau giữa Mỹ và EU có thể khơi mào một cuộc chiến thương mại quy mô lớn, gây thiệt hại cho người tiêu dùng ở cả hai bờ Đại Tây Dương. Bóng dáng một cuộc chiến thương mại này đã xuất hiện ngay sau khi chính quyền tân Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày 10-2 tuyên bố áp thuế mới 25% đối với tất cả các mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu vào thị trường Mỹ. Dù không trực tiếp và chỉ nhằm vào riêng châu Âu, tuy nhiên mức thuế quan trên đã tác động lớn tới một ngành công nghiệp quan trọng tại một số quốc gia châu Âu, trong đó có các nền kinh tế lớn của cựu lục địa như Đức, Anh, Pháp.

Thế nên, ngay sau tuyên bố của Tổng thống Donald Trump, Người phát ngôn Bộ Kinh tế Đức Korbinian Wagner đã lên tiếng cảnh báo rằng, việc áp thuế cao hơn sẽ “có hại cho tất cả các bên”. Thủ tướng Đức Olaf Scholz nhấn mạnh, Đức cùng các thành viên liên minh sẽ xem xét kỹ lưỡng vấn đề này với tư cách là các thành viên của một liên minh gồm 27 quốc gia, đồng thời cảnh báo “bất kỳ ai áp đặt thuế quan đều phải lường trước được các mức thuế quan trả đũa”.

Cùng quan điểm, Ngoại trưởng Pháp Jean-Noel Barrot cũng khẳng định, EU sẽ trả đũa nếu Mỹ thực thi kế hoạch áp thuế nhập khẩu đối với nhôm và thép. Ngoại trưởng Pháp cho biết thêm, Tổng thống Donald Trump từng làm điều này năm 2018 và khi đó EU đã trả đũa.

Thế nhưng, bất chấp những cảnh báo từ bên kia bờ Đại Tây Dương, chính quyền Tổng thống Donald Trump vẫn không loại trừ những đồng minh của họ trong nhiều vấn đề quốc tế quan trọng khỏi đòn “trừng phạt” thuế quan 25% với sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ từ ngày 12-3, dẫn tới nguy cơ thổi bùng cuộc chiến thương mại quy mô lớn hơn giữa hai bên.

Những hệ hụy nghiêm trọng

Việc Mỹ và EU bất chấp quan hệ đồng minh xuyên Đại Tây Dương vẫn tung đòn đánh thương mại vào nhau đã làm dấy lên lo ngại sâu sắc không chỉ với bên mà còn với nền thương mại cũng như kinh tế toàn cầu. Ước tính tổng kim ngạch thương mại hàng năm giữa Mỹ và EU vào khoảng 1.500 tỷ USD, chiếm khoảng 30% thương mại toàn cầu. Mặc dù EU có thặng dư trong thương mại hàng hóa với Mỹ, nhưng Mỹ lại có lợi thế trong lĩnh vực dịch vụ. Theo EC, thương mại hàng hóa giữa EU và Mỹ đạt 851 tỷ euro (878 tỷ USD) vào năm 2023, trong đó EU có thặng dư 156 tỷ euro (161 tỷ USD). Tuy nhiên, ngược lại, kim ngạch thương mại dịch vụ giữa hai bên đạt 688 tỷ euro (710 tỷ USD) và EU bị thâm hụt 104 tỷ euro (107 tỷ USD).

Vì thế, bất kỳ một cuộc tranh thương mại nào cũng dẫn tới những hệ lụy nghiêm trọng cho cả hai bên Mỹ và châu Âu cũng như kinh tế toàn cầu. 27 thành viên EU xuất khẩu lượng lớn hàng hóa sang Mỹ và mức thuế quan cao sẽ giáng một đòn đáng kể vào các công ty và người tiêu dùng châu Âu. Cuộc chiến thương mại có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho cả EU và Mỹ. Trong đó, một số ngành và quốc gia sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn những ngành và quốc gia khác. Chỉ riêng Đức, Italia và Ireland đã chiếm hơn 50% kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ vào năm 2023. Những quốc gia này sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi cuộc chiến thương mại.

Nếu Tổng thống Donald Trump áp dụng thuế quan toàn diện đối với tất cả hàng nhập khẩu từ EU như đe dọa, các nhà sản xuất ô tô, máy móc và công ty dược phẩm sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất. EU đã xuất khẩu hơn 90 tỷ euro giá trị xe sang Mỹ vào năm 2023, và thuế quan có thể giáng một đòn chí mạng vào các nhà sản xuất ô tô châu Âu.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, nếu Mỹ áp đặt mức thuế quan 10% đối với tất cả các hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ, tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của EU sẽ giảm khoảng 0,3% trong 2 năm tới vì xuất khẩu đóng góp rất lớn vào kinh tế và việc làm tại khu vực này. Giá cổ phiếu cũng sẽ giảm từ 1% đến 2%.

Việc Mỹ áp thuế cao có thể khiến hàng hóa EU trở nên đắt đỏ hơn, làm giảm sức cạnh tranh trên thị trường Mỹ. Ngoài ra, các doanh nghiệp EU có thể đối mặt với nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng do sự bất ổn về thương mại. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến xuất khẩu mà còn làm tăng chi phí sản xuất đối với nhiều ngành công nghiệp tại châu Âu.

Ngược lại, là một đối tác thương mại lớn của Mỹ, việc EU trả đũa thương mại cũng có tác động tiêu cực tới kinh tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ. Cuộc chiến thương mại với một liên minh gồm 27 quốc gia như EU sẽ gây ra những hệ lụy lớn hơn nhiều cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vì nó sẽ làm suy yếu các công ty đa quốc gia của Mỹ, giảm quy mô thị trường mà các công ty Mỹ có thể tiếp cận và khiến các công ty Mỹ phải bán tài sản ở nước ngoài.

Ông Erik Jones, giáo sư kinh tế chính trị thuộc Đại học Jonhs Hopkins, cho rằng mô hình kinh doanh của các công ty đa quốc gia sẽ gặp nguy hiểm do cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và EU. Theo vị chuyên gia kinh tế này, hầu hết các công ty đa quốc gia đều là của người Mỹ, nên nếu có cuộc chiến thương mại với EU, nền kinh tế Mỹ sẽ chịu thiệt hại nặng nề.

Những ngày qua, các động thái áp thuế qua lại của Tổng thống Donald Trump đối với các đối tác thương mại lớn đã đẩy các doanh nghiệp, người tiêu dùng và công ty Mỹ vào tình trạng bất an, buộc các công ty phải cảnh báo khả năng tăng giá, kéo theo nguy cơ lạm phát tăng và tăng trưởng kinh tế giảm. Theo các doanh nghiệp Mỹ, chính sách thương mại thay đổi của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang bắt đầu tác động tiêu cực đến nhiều ngành công nghiệp, khi người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu từ hàng hóa thiết yếu đến du lịch. Một loạt khảo sát gần đây đối với các doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ cũng cho thấy, tâm lý đang xấu đi, nếu kéo dài có thể cản trở đầu tư và chi tiêu của hộ gia đình.