Nguy cơ mất cân bằng dầu mỏ: OPEC và Nga có thể chi phối 65% thị phần

IEA cảnh báo nguy cơ suy giảm sản lượng dầu toàn cầu. Ảnh: Oilprice

Theo báo cáo mới nhất của IEA, các mỏ dầu và khí trên toàn cầu đang suy giảm nhanh hơn so với dự báo trước đây. Điều này khiến ngành năng lượng thế giới phải đối mặt với một cuộc chiến tốn kém để duy trì sản lượng trong bối cảnh phụ thuộc ngày càng nhiều vào dầu khí đá phiến vốn cần liên tục tái đầu tư.

Theo phân tích dựa trên dữ liệu của 15.000 mỏ dầu khí, IEA ước tính nếu dòng vốn đầu tư ngừng lại hoàn toàn, sản lượng dầu toàn cầu có thể giảm tới 5,5 triệu thùng/ngày, tương đương tổng sản lượng của Brazil và Na Uy cộng lại. Riêng tại Mỹ, sản lượng dầu đá phiến và khí đá phiến có thể sụt tới 35% chỉ sau một năm nếu dừng khoan, và tiếp tục giảm thêm 15% trong năm tiếp theo.

Giám đốc điều hành IEA, ông Fatih Birol, cho biết kể từ năm 2019, ngành dầu mỏ đã phải chi khoảng 500 tỷ USD mỗi năm, chiếm gần 90% tổng vốn đầu tư thượng nguồn, chỉ để bù đắp sự suy giảm tại các mỏ đang khai thác. “Thực tế này buộc ngành công nghiệp năng lượng phải hoạt động nhanh hơn nhiều mới có thể đứng vững," ông Birol lưu ý.

Số liệu cũng cho thấy sự khác biệt rõ rệt về mức độ suy giảm sản lượng dầu mỏ trên toàn cầu. Cụ thể, các mỏ siêu lớn trên đất liền ở Trung Đông chỉ giảm chưa đến 2% sản lượng mỗi năm, trong khi các mỏ nhỏ hơn ngoài khơi châu Âu mất trung bình trên 15%.

Nghiêm trọng hơn, khu vực châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm cả Ấn Độ, được ghi nhận có tỷ lệ cao các mỏ đã bước vào giai đoạn suy giảm nặng, cả ở trên bờ lẫn ngoài khơi. Với tình trạng các bể trầm tích được khai thác quá lâu cùng tiến độ thăm dò các mỏ mới chậm chạp, Ấn Độ đang đối diện nguy cơ ngày càng phụ thuộc vào nguồn năng lượng nhập khẩu.

Theo IEA, sản lượng dầu mỏ bị mất do suy giảm tự nhiên đã tăng từ mức gần 4 triệu thùng/ngày vào năm 2010 lên 5,5 triệu thùng/ngày trong năm 2025. Với khí đốt, con số này cũng tăng mạnh từ 180 tỷ m³ lên 270 tỷ m³ trong cùng giai đoạn.

IEA ước tính, để duy trì mức sản lượng hiện tại, đến năm 2050 ngành dầu khí sẽ cần bổ sung hơn 45 triệu thùng dầu/ngày và khoảng 2.000 tỷ m3 khí đốt tự nhiên từ các mỏ khai thác mới.

Tuy nhiên, việc phát triển nguồn cung năng lượng mới đòi hỏi quá trình lâu dài. Trung bình, giai đoạn từ được cấp phép thăm dò đến khâu bắt đầu khai thác của một mỏ mới phải mất tới 20 năm, trong đó một thập kỷ dành cho việc phát hiện và thẩm định, và thêm một thập kỷ cho quá trình phê duyệt và xây dựng hạ tầng.

Báo cáo lần này cũng đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong quan điểm của IEA so với năm ngoái, khi tổ chức có trụ sở tại Paris (Pháp) từng cảnh báo về “nguy cơ dư cung dầu mỏ nghiêm trọng” và khuyến nghị các nhà sản xuất xem xét lại kế hoạch kinh doanh.

Trước đó, IEA chịu áp lực lớn từ chính quyền Tổng thống Donald Trump, với chỉ trích rằng tổ chức này đã cản trở hoạt động đầu tư dầu mỏ khi dự báo nhu cầu dầu sẽ đạt đỉnh vào cuối thập kỷ này.

Trong dài hạn, IEA cảnh báo sự suy giảm sản lượng sẽ khiến nguồn cung toàn cầu dần tập trung hơn tại Trung Đông và Nga, những khu vực sở hữu các mỏ siêu lớn có tốc độ suy giảm chậm. Nếu xu hướng này tiếp diễn, thị phần của Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và Nga có thể tăng từ mức 43% hiện nay lên hơn 65% vào năm 2050, qua đó củng cố vị thế là các nhà sản xuất dầu hàng đầu thế giới cũng như vai trò chi phối thị trường năng lượng toàn cầu.

Nguyễn Phương