Nguy cơ 'thuộc địa hóa dữ liệu' khi hầu hết dữ liệu người dùng lưu trữ ở nước ngoài

Thông tin được đưa ra tại hội thảo “Chiến lược trí tuệ nhân tạo và Kiến trúc dữ liệu quốc gia do Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia (NDA) phối hợp với Viện Công nghệ và Giáo dục Trí tuệ mới Tạo sinh (IGNITE), Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội tổ chức chiều 10/9.

Bảo đảm an ninh dữ liệu hơn 100 triệu dân

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia (Bộ Công an), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia cho biết, những quốc gia nào có thể thu thập, xử lý và khai thác hiệu quả dữ liệu sẽ có lợi thế cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu. Với dân số đông và tốc độ chuyển đổi số nhanh, Việt Nam đang sở hữu “kho báu dữ liệu” lớn.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia (Bộ Công an), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia (Ảnh: NDA)

“Dữ liệu không chỉ là tài nguyên mà chính là tư liệu sản xuất, là yếu tố sản xuất thứ tư, sau lao động, vốn và đất đai. Đặc biệt, nó có thể tăng hiệu quả của cả ba yếu tố truyền thống này thông qua tối ưu hóa lao động, hiệu quả vốn và sử dụng đất hiệu quả”, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương chỉ rõ.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đang đối mặt với những thách thức lớn trong quản trị dữ liệu. Đó là nhiều dữ liệu nhưng thiếu kết nối, chủ quyền dữ liệu và quản trị. Một nguy cơ đáng chú ý là “thuộc địa hóa dữ liệu”, khi phần lớn dữ liệu người dùng được lưu trữ trên các nền tảng nước ngoài như Facebook. Điều này có thể dẫn đến ba hệ quả nghiêm trọng: phụ thuộc công nghệ, chảy máu giá trị và rủi ro an ninh.

“Hơn 80% dữ liệu của người dùng Việt Nam hiện đang chuyển sang các nước khác. Dữ liệu khác với các loại tài nguyên truyền thống. Dữ liệu không bao giờ cạn kiệt. HIện nay, những công ty, tập đoàn lớn nhất thế giới nắm trong tay dữ liệu lớn nhất. Mọi quốc gia đều nhận định, dữ liệu là “dầu mỏ” của thế kỷ XXI. Việt Nam có hơn 100 triệu dân. Vậy câu hỏi đặt ra là làm thế nào để khai thác tối ưu lượng dữ liệu này và đảm bảo an ninh dữ liệu?”, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương phân tích.

Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia chỉ ra ba việc cần làm: xây dựng hệ thống quản trị dữ liệu thống nhất dựa trên 4 trụ cột thể chế, công nghệ, quy trình và con người; phát triển năng lực khai phá dữ liệu toàn diện; xây dựng hệ sinh thái dữ liệu bền vững, tạo ra mạng lưới các bên liên quan cùng hưởng lợi – từ nhà nước, doanh nghiệp đến viện trường và người dân.

PGS.TS Nguyễn Nguyễn Ái Việt, Viện trưởng Viện Công nghệ và Giáo dục Trí tuệ mới Tạo sinh (Ảnh: NDA)

Cần sớm ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo

PGS.TS Nguyễn Nguyễn Ái Việt, Viện trưởng Viện Công nghệ và Giáo dục Trí tuệ mới Tạo sinh (IGNITE) cũng cho rằng, những quốc gia nắm bắt được dữ liệu – tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng của nền kinh tế số - sẽ bứt phá, trong khi những người bỏ lỡ sẽ bị tụt lại phía sau.

“Thế giới đã chính thức bước vào kỷ nguyên mới và Việt Nam không thể đứng ngoài. Đây sẽ không phải con đường trải đầy hoa hồng. Chúng ta sẽ gặp rào cản về thể chế, thói quen, sự phức tạp của hệ thống, văn hóa và thách thức về đổi mới. Nhưng chính trong gian khó, trí tuệ và bản lĩnh dân tộc sẽ tỏa sáng”, Viện trưởng IGNITE nêu ý kiến.

Theo PGS.TS Nguyễn Nguyễn Ái Việt, để làm được như vậy, Việt Nam không thể chỉ hô hào trong phong trào, khẩu hiệu, càng không thể trở thành công xưởng cho người khác. Điều chúng ta cần là đổi mới tư duy chiến lược, kiến trúc khoa học và sự đồng lòng của toàn dân.

“Những khái niệm tưởng chừng xa vời như “kiến trúc dữ liệu”, “phương pháp luận dữ liệu”, “mô hình chiến lược quốc tế” phải trở thành nền móng để chúng ta xây dựng con đường đặc sắc của trí tuệ Việt Nam trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo”, PGS.TS Nguyễn Nguyễn Ái Việt nhấn mạnh.

Ông Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội (Ảnh: NDA)

Đồng quan điểm, ông Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội chỉ ra: “Nghị quyết 57 đặt mục tiêu đến 2030 Việt Nam nằm trong nhóm dẫn đầu Đông Nam Á về trí tuệ nhân tạo. Để đạt mục tiêu này, cần sớm ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo. Giai đoạn 2025–2026 là thời điểm phù hợp để tạo hành lang pháp lý cho phát triển và quản lý trí tuệ nhân tạo”.

Theo ông Trần Văn Khải, Luật Trí tuệ nhân tạo của Việt Nam cần luật hóa các chính sách quan trọng như nguyên tắc trí tuệ nhân tạo nhân văn, đảm bảo trí tuệ nhân tạo phục vụ con người, tôn trọng quyền riêng tư và các giá trị đạo đức; quản lý rủi ro và minh bạch, bắt buộc dán nhãn nội dung do trí tuệ nhân tạo tạo ra để ngăn ngừa tin giả; hạ tầng dữ liệu; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cho phép thử nghiệm sandbox cho ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong môi trường kiểm soát và xác định rõ trách nhiệm pháp lý của tổ chức, cá nhân phát triển.

Vân Anh/VOV.VN