Nguyễn Thị Định - Vị nữ tướng huyền thoại

Bà Nguyễn Thị Định sinh ngày 15/3/1920, là con út của 10 anh em trong một gia đình nông dân nghèo, nhưng giàu lòng yêu nước tại xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre. Lớn lên, Út Định trở thành một thiếu nữ xinh đẹp.

Tháng 10/1938, bà được đứng vào hàng ngũ của Đảng. Trong thời gian này, bà xây dựng gia đình với ông Nguyễn Văn Bích (Ba Bích) -Tỉnh ủy viên hoạt động công khai, một trong số các đồng chí cùng hoạt động. Trong kháng chiến, đồng chí lấy tên Ba Định, theo thứ của chồng, ngoài ra còn có các bí danh khác như Bích Vân, Ba Tấn, Ba Nhất, Ba Hận.

Nữ tướng Nguyễn Thị Định (Ảnh: Tư liệu)

Mới sinh con trai được 3 ngày, ngày 04/10/1939, bọn mật thám đến bắt giam ông Nguyễn Văn Bích. Từ khi chồng bị bắt, bà chỉ được bồng con đến nhà tù thăm có một lần thì chồng bị Pháp đày đi Côn Đảo. Năm 1940, bà và đứa con mới 7 tháng tuổi lại bị mật thám vây bắt. Chúng đưa hai mẹ con về Khám Lá Bến Tre. Buộc phải gửi con về nhà, trước khi bị đày đến nhà tù Bà Rá. Tại đây, bà nhận tin chồng đã hy sinh ngoài Côn Đảo.

Năm 1944, bà Nguyễn Thị Định bắt được liên lạc với tổ chức Đảng. Trong khí thế sôi nổi của Cách mạng Tháng Tám, người góa phụ 25 tuổi đã dẫn đầu hàng ngàn quần chúng giành lại chính quyền tại tỉnh lỵ Bến Tre. Khi Pháp trở lại đánh chiếm Nam Bộ, bà được bầu vào Ban Chấp hành Phụ nữ cứu quốc tỉnh.

Tháng 3/1946, bà Nguyễn Thị Định được cử tham gia đoàn vượt biển bằng thuyền từ huyện Thạnh Phú ra miền Bắc báo cáo với Bác Hồ và Trung ương Đảng về tình hình chiến trường Nam Bộ, đồng thời xin chi viện vũ khí đánh Pháp và sau đó làm trưởng đoàn vận chuyển 12 tấn vũ khí từ Bắc về Nam an toàn.

Về lại Bến Tre, năm 1947, bà Nguyễn Thị Định được bầu vào Tỉnh ủy. Năm 1948, làm Đoàn trưởng Phụ nữ cứu quốc tỉnh, Ủy viên Mặt trận Liên Việt tỉnh. Năm 1951, thời điểm gian khó nhất của tỉnh, bà được tăng cường về làm Phó Bí thư rồi Bí thư Huyện ủy Mỏ Cày, lãnh đạo khôi phục phong trào cách mạng trên địa bàn. Có thời điểm, bà phải rời địa bàn sang đứng chân trên đất Trà Vinh, Vĩnh Long để tránh sự ruồng bố của địch. Năm 1952, bà là Đoàn trưởng Phụ nữ cứu quốc tỉnh Bến Tre.

Sau Hiệp định Genève, bà Nguyễn Thị Định được chỉ định vào Thường vụ Tỉnh ủy và được giao nhiệm vụ ở lại miền Nam hoạt động bí mật trong điều kiện cực kỳ khó khăn, gian khổ; biết bao lần vào sinh ra tử, nhưng nhờ sự yêu thương đùm bọc của Nhân dân bà vẫn được an toàn.

Nữ tướng Nguyễn Thị Định (Ảnh: Tư liệu)

Chính bà Nguyễn Thị Định là người gọi cuộc nổi dậy khởi nghĩa tại Bến Tre bằng khái niệm “Đồng khởi” đầu tiên và là người trực tiếp chỉ đạo cuộc “Đồng khởi” đợt 1, nổ ra ngày 17/1/1960. Cũng từ đây, ra đời “Đội quân tóc dài” huyền thoại và phương châm tiến công địch bằng “ba mũi giáp công” - chính trị kết hợp với vũ trang và binh vận, cách đánh địch sáng tạo tuyệt vời của chiến tranh Nhân dân, đã nhanh chóng lan ra toàn miền Nam, làm thất bại hầu hết chiến lược chiến tranh của Mỹ - ngụy, đến khi sụp đổ hoàn toàn 30/4/1975.

Sau cuộc Đồng khởi thắng lợi vang dội, tháng 4/1960, bà Nguyễn Thị Định được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy. Tháng 5/1961, là Khu ủy viên Khu 8, phụ trách dân vận kiêm Bí thư đảng đoàn Phụ nữ Khu 8. Năm 1964, bà được bầu là Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.

Năm 1965, tại Đại hội Phụ nữ toàn miền Nam, bà được bầu là Hội trưởng Hội Liên hiệp Phụ nữ giải phóng miền Nam. Cũng trong năm này, bà được giao nhiệm vụ Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam Việt Nam, tham gia Quân ủy miền, phụ trách phong trào chiến tranh du kích. Đến ngày 17/4/1974, Nguyễn Thị Định chính thức được phong quân hàm Thiếu tướng.

Từ năm 1965 - 1975, bà đã có nhiều đóng góp xứng đáng vào thắng lợi chung của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất nước nhà.

Sau ngày đất nước thống nhất, năm 1976, bà được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), được bầu làm Phó Chủ tịch thứ nhất Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam.

Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV (12/1976), bà được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Từ đó, bà Nguyễn Thị Định giữ nhiều chức vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước như: Ủy viên Trung ương Đảng các khóa IV, V, VI; Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa VI, VII, VIII; Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (năm 1982). Từ tháng 6/1987 - 3/1992, bà giữ chức Phó chủ tịch Hội đồng Nhà nước. Ngoài ra, thời gian này, bà còn giữ chức Phó Chủ tịch Liên đoàn Phụ nữ dân chủ quốc tế, Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Cuba,...

Nữ tướng Nguyễn Thị Định (Ảnh: Tư liệu)

Bà Nguyễn Thị Định mất ngày 26/8/1992. Với nhiều đóng góp lớn cho Tổ quốc, Nhân dân, bà được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công hạng Nhất và nhiều huân chương cao quý khác. Năm 1968, bà được nhận giải thưởng Hòa bình quốc tế Lê-nin. Ngày 30/8/1995, Thiếu tướng Nguyễn Thị Định được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, v.v..

Để tri ân công lao đóng góp của Nữ tướng Nguyễn Thị Định, tỉnh Bến Tre lập Khu lưu niệm Nguyễn Thị Định tại ấp Phong Điền, xã Lương Hòa (Giồng Trôm), khánh thành vào ngày 20/12/2003, trùng tu, nâng cấp vào cuối năm 2024 và hoàn thành vào đầu năm 2025. Bên cạnh đền thờ có trường THPT mang tên Nguyễn Thị Định. Một con đường từ TP. Bến Tre về Giồng Trôm cũng được nhân dân đặt tên Nguyễn Thị Định. Nhân dân Hát Môn (Hà Nội), Phú Thọ, đã rước bát hương thờ Nguyễn Thị Định về thờ trong khu đền Hai Bà Trưng.

Bên cạnh đó, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam có giải thưởng Nguyễn Thị Định dành tặng cho cán bộ Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp có thành tích xuất sắc; các cấp Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Bến Tre có chương trình học bổng Nguyễn Thị Định hoạt động liên tục từ năm 1996 đến nay, v.v.. Tên của bà cũng được đặt cho nhiều tuyến đường và trường học tại nhiều địa phương ở các tỉnh, thành phố trong cả nước.

Hồng Thắm