Khơi dậy, phát huy giá trị di sản văn hóa Hòa Bình: Bài 2 - Đặc sắc 'kho báu' di sản văn hóa
Là cửa ngõ vùng Tây Bắc của Tổ quốc, Hòa Bình có vị trí chiến lược quan trọng, được mệnh danh là
Là cửa ngõ vùng Tây Bắc của Tổ quốc, Hòa Bình có vị trí chiến lược quan trọng, được mệnh danh là "miền đất sử thi", nơi lưu giữ những giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS). Trong đó, tiêu biểu nhất là dân tộc Mường với các di sản văn hóa (DSVH) nổi tiếng như: mo Mường, sử thi "Đẻ đất đẻ nước”...
Di tích quốc gia đặc biệt Mái đá làng Vành, xã Yên Phú (Lạc Sơn) là niềm tự hào về nền Văn hóa Hòa Bình, nguồn tài nguyên du lịch quý.
Những con số ấn tượng
Với tổng dân số gần 900.000 người, Hòa Bình có đa dân tộc cùng sinh sống, ĐBDTTS chiếm 74,31%, chủ yếu là người Mường, Thái, Tày, Dao, Mông. Trải qua quá trình lịch sử sinh sống lâu đời ở Hòa Bình, người Mường đã sáng tạo ra nhiều DSVH vật thể và phi vật thể đặc sắc, góp phần làm giàu thêm kho tàng văn hóa của 54 dân tộc Việt Nam.
Theo kết quả kiểm kê DSVH đến năm 2021, Hòa Bình có 786 di sản thuộc 7 loại hình DSVH phi vật thể của vùng ĐBDTTS, bao gồm: tiếng nói, chữ viết, ngữ văn dân gian, nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội, nghề thủ công truyền thống, tri thức dân gian. Tỉnh vinh dự có 5 DSVH được công nhận là DSVH cấp quốc gia. Trong tổng số 115 di tích được nhà nước xếp hạng có di tích Hang xóm Trại và Mái đá làng Vành (Lạc Sơn) là di tích quốc gia đặc biệt; 39 di tích cấp quốc gia; 75 di tích cấp tỉnh, chưa kể hàng trăm di tích chưa được xếp hạng.
Những giá trị văn hóa đặc trưng như: Lễ hội truyền thống, diễn xướng dân gian, tín ngưỡng, tập quán xã hội… mang đậm bản sắc của ĐBDTTS là những tài sản vô giá, nguồn tài nguyên có vai trò quan trọng trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, phát triển sự nghiệp văn hóa của tỉnh.
sự kiện nổi bật
Với sự nỗ lực của các cấp ủy, chính quyền, ĐBDTT trong việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, tỉnh Hòa Bình đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác bảo tồn văn hóa truyền thống.
Sự kiện văn hóa mang dấu ấn của năm 2024 là lần đầu tiên Hòa Bình có di tích được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt - di tích khảo cổ Hang xóm Trại, xã Tân Lập và Mái đá làng Vành, xã Yên Phú (Lạc Sơn). Tại lễ đón bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã phát biểu nhấn mạnh: Đây là đại diện tiêu biểu cho các di sản khảo cổ, di sản của nền "Văn hóa xứ Mường Hòa Bình"; có giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo, đặc sắc, thể hiện đời sống sinh hoạt, lao động của các thế hệ cư dân cổ tại Hòa Bình; là niềm tự hào và nguồn tài nguyên du lịch quý giá của tỉnh Hòa Bình nói riêng, của Việt Nam nói chung.
Trước đó, tại sự kiện văn hóa có ý nghĩa điểm nhấn năm 2022, Hòa Bình long trọng tổ chức Lễ đón bằng công nhận DSVH phi vật thể quốc gia đối với 2 DSVH tiêu biểu, gồm lễ hội Khai hạ dân tộc Mường và tri thức dân gian lịch tre dân tộc Mường. Năm 2023, nghệ thuật trình diễn Keng Loóng dân tộc Thái huyện Mai Châu trở thành DSVH phi vật thể tiêu biểu thứ 5 của Hòa Bình được đưa vào danh mục DSVH phi vật thể quốc gia. Trong số DSVH cấp quốc gia của tỉnh có 4 DSVH của dân tộc Mường (nghệ thuật trình diễn chiêng Mường, mo Mường, tri thức dân gian lịch tre dân tộc Mường, lễ hội Khai hạ dân tộc Mường), 1 DSVH của đồng bào Thái (nghệ thuật trình diễn Keng Loóng).
Lan tỏa giá trị di sản văn hóa trong đời sống
Bên cạnh di tích khảo cổ Hang xóm Trại, Mái đá làng Vành tiêu biểu cho nền Văn hóa Hòa Bình được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, việc vinh danh các DSVH phi vật thể cấp quốc gia gắn liền với nền sản xuất nông nghiệp lúa nước, thể hiện trình độ phát triển cao là niềm vui chung của dân tộc Mường, Thái và các dân tộc khác của Hòa Bình, niềm tự hào của các dân tộc trên khắp mọi miền đất nước. Những giá trị văn hóa đặc sắc này cũng chính là sợi dây cố kết cộng đồng, là cội nguồn sức mạnh được gìn giữ, bồi đắp, trao truyền từ đời này qua đời khác, động lực giúp nhân dân các dân tộc trong tỉnh vượt qua mọi khó khăn, chung sức xây dựng, phát triển quê hương ngày càng giàu đẹp.
Đồng chí Quách Thị Kiều, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẳng định: Hòa Bình là vùng đất có bề dày lịch sử, truyền thống cách mạng, không chỉ nổi tiếng với phong cảnh thiên nhiên hấp dẫn mà còn bởi những nét độc đáo trong phong tục, tập quán của đồng bào các DTTS. Địa danh gắn với 4 vùng Mường (Bi, Vang, Thàng, Động) và nền "Văn hóa Hòa Bình” rực rỡ. Bên cạnh các DSVH phi vật thể quốc gia độc đáo, các di tích lịch sử văn hóa, di tích lịch sử cách mạng, Hòa Bình được biết đến với nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như: lễ hội chùa Tiên, lễ hội Khai hạ dân tộc Mường, lễ hội đền Bờ, lễ hội Xên Mường… cùng nhiều giá trị nghệ thuật, văn hóa của người Mường như: dân ca, nghệ thuật chiêng Mường, mo Mường, sử thi Đẻ đất đẻ nước... vẫn được lưu giữ và đánh giá cao trong nền văn hóa Việt Nam.
Thời gian qua, cấp ủy, chính quyền địa phương dành sự quan tâm đặc biệt đến công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, tạo sự đồng thuận trong nhân dân, huy động các nguồn lực cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc và nền "Văn hóa Hòa Bình"; khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh để phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn theo hướng bền vững. Qua đó, hệ thống DSVH vật thể, phi vật thể phong phú và vô cùng quý báu của các dân tộc trong tỉnh được quan tâm đầu tư bảo tồn, phát huy tương đối hiệu quả, làm cho giá trị các DSVH thấm sâu, lan tỏa rộng rãi trong đời sống xã hội. Chính sự chung tay giữ gìn, bồi đắp đó đã biến DSVH trở thành động lực và nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
(Còn nữa)
