Nhà hát Lớn, di sản văn hóa kiến trúc của Thủ đô

Trong nhịp sống hối hả với những bộn bề lo toan người ta vẫn không quên tìm về một Hà Nội với những nét đẹp xưa cũ, yên bình và sâu lắng. Hãy cùng khám phá Hà Nội qua một địa danh lịch sử vượt thời gian để hiểu hơn về mảnh đất "nghìn năm văn hiến". Đó chính là Nhà hát Lớn Hà Nội - công trình văn hóa kiến trúc tiêu biểu của Thủ đô.

Trải qua hơn một thế kỷ, công trình Nhà hát Lớn trở thành niềm tự hào của người Hà Nội, nơi thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Nhà hát Lớn Hà Nội nằm trên Quảng trường Cách mạng tháng 8, nhìn thẳng ra phố Tràng Tiền, khu vực sầm uất bậc nhất của thành phố với diện tích khoảng 2600 mét vuông. Công trình này được người Pháp khởi công xây dựng năm 1901 và hoàn thành năm 1911.

Nhà hát Lớn đã trở thành một di sản văn hóa của Thủ đô. (Ảnh: Ivivu)

Theo thời gian, cuối thế kỷ 20, Nhà hát Lớn Hà Nội sau hơn 80 năm tồn tại đã rơi vào tình trạng xuống cấp nghiêm trọng. Năm 1997 để chuẩn bị cho Hội nghị cộng đồng Pháp ngữ lần đầu tiên tổ chức tại Việt Nam, Nhà hát Lớn được tôn tạo nguyên trạng để phục vụ Hội nghị.

Dự án trùng tu Nhà hát Lớn được bắt đầu vào năm 1995 và hoàn thành hai năm sau đó. Kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính, một trong những người được giao trọng trách thực hiện nhiệm vụ quan trọng trùng tu lại Nhà hát Lớn phục vụ cho Hội nghị Pháp ngữ năm 1997 nhớ lại: "Trong các công trình kiến trúc ở Việt Nam không có công trình nào mà có phần trang trí bằng kẽm đẹp và tinh vi như ở Nhà hát Lớn, do vậy việc phục chế rất khó. Chúng tôi đã đề nghị các công ty của Pháp chào hàng để phục chế thì giá đắt vô cùng, phải mất vài triệu USD."

Công trình Nhà hát Lớn khi được trùng tư vẫn giữ nguyên được những nét kiến trúc cũ. Màu sơn của Nhà hát Lớn cũng được làm một cách vô cùng dụng công, được nghiên cứu tỉ mỉ, kĩ lưỡng để phù hợp nhất với màu sơn của cả quảng trường và phù hợp với thời tiết khí hậu của Việt Nam.

Kiến trúc sư Trần Quốc Bảo, giảng viên Trường Đại học Xây dựng Hà Nội cho biết: "Một điều thú vị là ngày đó những chuyên gia được giao trọng trách tu sửa Nhà hát Lớn cũng đã thành công trong việc tôn tạo lại mái vòm nhà hát, đó là việc sử dụng đá đen ở tỉnh Lai Châu của Việt Nam để làm ngói lợp thay cho ngói cũ, loại ngói phải nhập từ nước ngoài."

Mặt trước nhà hát có bậc thềm rộng trông ra quảng trường. Những người thiết kế công trình đã tìm tòi tham khảo kiểu kiến trúc cổ Hy Lạp để tạo nên một khối kiến trúc riêng biệt.

Kiến trúc bên trong của Nhà hát Lớn. (Ảnh: Ivivu)

Bước vào sảnh chính của Nhà hát Lớn, du khách không khỏi cảm thấy choáng ngợp trước sự lộng lẫy, hào nhoáng của nơi đây. Cả căn phòng được lát đá trắng nhập khẩu từ Italia, trải thảm đỏ ở lối đi giữa tạo cảm giác sang trọng như đang bước vào cung điện. Hệ thống đèn chùm nhỏ treo trên tường được mạ đồng theo lối cổ, còn đèn chùm phía trên cao được mạ một lớp vàng bằng công nghệ hiện đại. Gạch lát nền ở sảnh sử dụng loại đá vân thạch kết hợp với những họa tiết trang trí theo phong cách cổ điển, mang lại cảm giác sang trọng, độc đáo cho nhà hát.

Không gian quen thuộc nhất của Nhà hát Lớn là phòng khán giả, nơi diễn ra những hoạt động biểu diễn nghệ thuật với sức chứa 870 chỗ, ghế ngồi được bọc da, một số chỗ bọc bằng nhung. Không gian nơi đây được thiết kế tinh tế với một sân khấu ở chính giữa và khán đài được thiết kế theo hình vòng cung lấy cảm hứng từ đấu trường La Mã, ôm lấy sân khấu giúp cho tầm nhìn khán giả không bị che lấp và chất lượng âm thanh có thể truyền tải tốt nhất.

Phía bên trên tầng hai của nhà hát có một căn phòng đặc biệt được gọi là phòng Gương. Đây là nơi diễn ra các nghi lễ quan trọng, lễ ký kết các văn kiện của Chính phủ hay đón tiếp các nhân vật cao cấp. Trên tường, xen giữa các cửa đi mở rộng là những tấm gương lớn kết hợp với các đèn treo, đèn chùm pha lê cùng bàn ghế mang phong cách Pháp.

Khi mới khánh thành, Nhà hát Lớn được coi như một trung tâm tổ chức các sự kiện văn hóa nghệ thuật dành cho người Pháp và một số ít người Việt thượng lưu ở Hà Nội. Từ năm 1940, nhiều đoàn kịch nói Việt Nam đã có thể thuê lại nhà hát để biểu diễn.

Nhà hát Lớn là một trong những địa điểm biểu diễn quan trọng bậc nhất ở Hà Nội.

Ngày nay, Nhà hát Lớn là một trong những địa điểm biểu diễn quan trọng bậc nhất ở Hà Nội, được những người làm nghệ thuật coi như thánh đường dành cho nghệ thuật cổ điển. Với các nghệ sĩ, được biểu diễn tại Nhà hát Lớn là một điều đặc biệt trong sự nghiệp sân khấu. "Nhà hát Lớn là một trong những thánh đường về âm nhạc, nó rất phù hợp cho những dòng nhạc kinh điển, dòng nhạc bác học, dòng nhạc thính phòng cổ điển", NSND Lệ Ngọc và NSƯT Đăng Dương cùng chia sẻ.

Năm 2011, Nhà hát Lớn Hà Nội cùng Quảng trường Cách mạng tháng 8 đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử và kiến trúc Quốc gia khi đã trên 100 tuổi. Nhà hát Lớn Hà Nội không chỉ là công trình có ý nghĩa về mặt kiến trúc mà nơi đây còn có ý nghĩa lịch sử bởi nó gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước.

Cũng như nhiều công trình kiến trúc và cả những loại hình văn hóa phi vật thể khác, Nhà hát Lớn Hà Nội trở thành minh chứng cho một giai đoạn lịch sử của thành phố, thời kỳ mà các nền văn hóa giao thoa lẫn nhau.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, Nhà hát Lớn vẫn sừng sững hiên ngang như một nhân chứng sống, chứng kiến biết bao dấu mốc quan trọng, cùng sự đổi thay và phát triển của Thủ đô.