Nhà ở xã hội: Con đường hiện thực hóa giấc mơ an cư còn nhiều trắc trở

Người dân mong được hướng dẫn rõ ràng để mua nhà trực tiếp từ chủ đầu tư

Những điểm nghẽn từ thủ tục đến quỹ đất

Ông Phạm Công Doan - Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Arita, một doanh nghiệp đang triển khai NƠXH tại Hà Nam đã thẳng thắn chỉ ra những điểm nghẽn trong quy trình tiếp cận NƠXH.

Theo ông, quy trình xét duyệt hồ sơ mua NƠXH hiện quá rườm rà, đòi hỏi người dân phải chứng minh nhiều điều kiện như chưa có nhà, thu nhập thấp, cư trú và làm việc ổn định tại địa phương. Đặc biệt, lao động tự do gặp rất nhiều khó khăn trong việc xin xác nhận thu nhập theo mẫu Thông tư 05/2021/BXD, khi nhiều UBND xã/phường từ chối xác nhận hoặc không có phản hồi bằng văn bản.

Ông Doan nhấn mạnh, việc Sở Xây dựng yêu cầu xác nhận từ địa phương nhiều lần gây trùng lặp, kéo dài thời gian. Nhiều hồ sơ bị loại do việc xác nhận tài sản gắn liền với đất còn bất cập, chưa thực sự phù hợp với tinh thần của Nghị định 49/2021/NĐ-CP.

"Hậu quả là người dân nản lòng, không mạnh dạn nộp hồ sơ hoặc bỏ dở giữa chừng, dẫn đến số lượng hồ sơ hợp lệ thấp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ phân phối căn hộ", ông chia sẻ.

Ông Doan cũng đề cập đến sự phối hợp thiếu hiệu quả giữa các cơ quan, chưa có cơ chế liên thông rõ ràng trong xác minh điều kiện thụ hưởng, đặc biệt với người lao động ngoại tỉnh. Nhiều địa phương còn lúng túng, xử lý hồ sơ chậm trễ, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người dân và tiến độ dự án.

Cùng chung nhận định, TS. Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam, phân tích 4 nhóm vấn đề chính đang cản trở việc triển khai NƠXH: quỹ đất, thể chế, vốn và đầu ra của thị trường. Đây là những nguyên nhân cốt lõi khiến chương trình 1 triệu căn NƠXH của Chính phủ triển khai chậm và chưa đạt hiệu quả như mong đợi.

Về thể chế, ông Đính ví các thủ tục như những “rào cản thách đố” chủ đầu tư.

“Việc các thủ tục vừa khó, vừa kéo dài khiến chi phí bị đội lên, dẫn đến việc các chủ đầu tư không mặn mà tham gia xây dựng dự án NƠXH”, ông Đính phân tích.

Đối với vấn đề quỹ đất, TS. Đính cho rằng, dù quỹ đất do địa phương quyết định, nhưng nhiều nơi không hỗ trợ, không tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận. Điều này không chỉ khiến doanh nghiệp không thể triển khai dự án mà còn cản trở người dân tiếp cận với NƠXH.

“Chúng tôi mong muốn có thêm quy định trách nhiệm, vai trò của địa phương trong việc bố trí quỹ đất xây nhà ở xã hội, đặc biệt là việc tạo ra quỹ đất”, ông Đính kiến nghị.

Về vấn đề vốn, mặc dù các ngân hàng đã đưa ra nhiều cơ chế, gói tín dụng, nhưng chủ đầu tư vẫn vướng mắc về quy định, quy trình vay vốn, điều kiện vay và lãi suất. Để tháo gỡ nút thắt này, ông Đính đề xuất cần có một quỹ riêng để phát triển NƠXH.

Cần sự phối hợp đồng bộ và hiệu quả

NƠXH đang là con đường hiện thực hóa giấc mơ an cư của hàng triệu lao động thu nhập thấp tại các đô thị lớn, nhưng thực tế cho thấy, còn nhiều chông gai.

Anh Nguyễn Văn Sơn, công nhân môi trường thuộc Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị Hà Nội (Urenco) chia sẻ: “Chúng tôi rất muốn mua NƠXH để ổn định cuộc sống, nhưng thông tin quá khó tiếp cận. Nhiều người không biết đăng ký ở đâu, thậm chí bị cò lừa tiền. Chúng tôi mong được hướng dẫn rõ ràng để mua nhà trực tiếp từ chủ đầu tư”.

Về vướng mắc này, ông Phạm Công Doan cho biết: “Thủ tục và điều kiện xét duyệt NƠXH rất chặt chẽ. Người lao động cần liên hệ trực tiếp chủ đầu tư để được hướng dẫn, tránh rủi ro từ trung gian”.

Ông cũng chỉ ra "nút thắt" lớn nhất là việc xác nhận thu nhập đối với lao động tự do. Theo quy định, thu nhập vợ hoặc chồng phải dưới 15 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, việc xác nhận lại phụ thuộc vào UBND xã/phường nơi cư trú, điều gần như bất khả thi với lao động tự do.

Để tháo gỡ khó khăn, ông Phan Văn Anh, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam kiến nghị, cần ban hành chính sách tháo gỡ vướng mắc về thời gian, quy trình, thủ tục lựa chọn nhà đầu tư, mua - thuê mua NƠXH; rút ngắn thời gian triển khai NƠXH (hiện 3 năm, kiến nghị không quá 1 năm) và có cơ chế đặc thù về việc giao đất cho xây dựng NƠXH.

Về nguồn vốn, ông Phan Văn Anh nhận định, việc tiếp cận và giải ngân gói tín dụng 120.000 tỉ đồng còn nhiều trở ngại, tỷ lệ giải ngân không đáng kể.

"Cần có chính sách để chủ đầu tư các dự án NƠXH tiếp cận nguồn vốn thuận lợi hơn, với nhiều chính sách ưu đãi", ông Anh nhấn mạnh.

Ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) khẳng định, Bộ đã xác định 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm để tạo đột phá trong phát triển NƠXH là hoàn thiện, thông qua Nghị quyết về cơ chế đặc thù; xây dựng Nghị định hướng dẫn (dự kiến tháng 7/2025); đẩy mạnh tuyên truyền; rà soát, hoàn thiện pháp luật; tăng cường kiểm tra, giám sát.

Ông Hưng nhấn mạnh: "Phát triển NƠXH không chỉ là bài toán xây dựng cơ bản, mà trên hết, là một nhiệm vụ chính trị, trách nhiệm an sinh xã hội và là cam kết của Chính phủ đối với người dân. Để giấc mơ an cư thành hiện thực, cần sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt từ các cấp, ngành, và đặc biệt là tháo gỡ kịp thời những vướng mắc pháp lý và thực tiễn".

Hà Sơn