Nhà văn Tô Hoài và lần 'trốn họp' đi bắt cá

Nhà văn Tô Hoài

Tô Hoài là một trong những tên tuổi lớn của văn học hiện đại Việt Nam. Bạn đọc còn nhớ mãi ông với: Dế mèn phiêu lưu ký, Vợ chồng A Phủ, Chuyện cũ Hà Nội, Cát bụi chân ai... Với 94 năm tuổi đời và hơn 70 năm tuổi nghề cùng số lượng tác phẩm đồ sộ, gần 200 đầu sách trải rộng trên nhiều mảng đề tài, có thể nói Tô Hoài là nhà văn của nhiều thời, nhiều tầng lớp, nhiều độ tuổi... Những năm tháng cống hiến cho nghệ thuật ấy có vô vàn những giai thoại đời thường, hóm hỉnh và đáng yêu như chính cái cách ông kể chuyện.

Có lần đi công tác thực tế ở vùng Tây Bắc, đoàn văn nghệ sĩ được mời dự một buổi sinh hoạt văn học tại địa phương. Cuộc họp tổ chức trong nhà văn hóa bản, nghiêm túc, đúng quy trình. Ai nấy đều chỉnh tề, phát biểu đầy hào hứng. Riêng cụ Tô Hoài thì… biến mất. Cả đoàn ngơ ngác, lo lắng. Mãi đến chiều muộn, ông mới trở về, chân lấm bùn, tay xách một xâu cá suối, mặt mũi rạng rỡ như đứa trẻ vừa giành phần thắng trong một cuộc chơi.

Hỏi ra mới biết, ông “trốn họp” để đi theo bọn trẻ con trong bản ra suối bắt cá. Ông bảo: “Họp thì lúc nào chẳng họp được. Nhưng con suối kia, cái vũng kia, đám cá kia, cái tiếng hò reo kia... thì không phải lúc nào cũng có đâu”.

Chuyến “trốn họp” ấy, sau này, đi vào nhiều trang văn của ông - những dòng tả lũ trẻ người Mông, người Thái bắt cá suối, hay cảnh bữa cơm nghèo nhưng đậm đà tình người vùng cao. Văn Tô Hoài vì thế mà thật, mà tươi, mà sống động đến từng con chữ. Bởi trước khi viết, ông sống cùng nhân vật, lội bùn cùng họ, vui chơi cùng họ.

Nhiều người hay nói đùa rằng Tô Hoài là người “có phép tàng hình” mỗi khi cuộc họp kéo dài. Nhưng rồi, ai cũng thừa nhận những lần “tàng hình” ấy của ông chính là lúc ông đi tìm chất liệu thực tế cho văn chương - thứ chất liệu mà không một cuộc họp nào có thể mang lại.

BÙI HUYỀN (st)