Nhà xuất bản Tri thức nắm bắt cơ hội thời kỳ chuyển đổi số

ThS. Bùi Thị Thu Hằng - Phó Giám đốc phụ trách Nhà Xuất bản Tri Thức

Phóng viên: Chúc mừng bà vừa có chuyến công tác thành công ở Mỹ. Bà có thể cho biết những hoạt động của lãnh đạo Nhà Xuất bản Tri thức tại Diễn đàn Toàn cầu Boston (BGF) và kế hoạch hợp tác với các đối tác Hoa Kỳ?

Bà Bùi Thị Thu Hằng: Trong chuyến công tác tại Hoa Kỳ theo Thư mời của Diễn đàn Toàn cầu Boston sang Đại học Harvard, Cambridge, Massachusetts, Hoa Kỳ để giới thiệu cuốn sách “Xã hội Trí tuệ Nhân tạo: 30 năm đối tác Mỹ -Việt, từ Nha Trang đến Boston (1995-2025). Suy ngẫm về hòa bình, đổi mới sáng tạo và vận mệnh chung qua ba thập kỷ” của tác giả Giáo sư Harvard Thomas Patterson và Nguyễn Anh Tuấn do Nhà xuất bản Tri thức xuất bản tháng 10/2025, đồng thời tham dự Lễ trao giải Giải thưởng Nhà lãnh đạo toàn cầu vì Hòa bình và An ninh 2025 và tham gia hội nghị về “Sáng kiến Tiêu chuẩn Tài sản số AIWS (AIWS-DASI)”... đã mở ra nhiều cơ hội hợp tác xuất bản của Nhà xuất bản Tri thức với Đại học Harvard và một số Đại học danh giá tại Hoa Kỳ, cũng như các đối tác khác của Nhật Bản....

Nhà xuất bản Tri thức sẽ có một chặng đường dài hợp tác xuất bản sách bản quyền, hợp tác xuất bản sách điện tử của một số cơ sở đào tạo có uy tín của Việt Nam sang Đại học Harvarad. Trong giai đoạn trước mắt Nhà xuất bản Tri thức đang trong hành trình kết nối hợp tác một số hoạt động cho Trường Đại Học Luật Hà Nội với phiên bản sách điện tử “Tủ sách Tinh hoa pháp luật Việt Nam”, hợp tác thực tập sinh cho sinh viên Đại học Luật Hà Nội tại Đại học Harvard, chương trình hợp tác thỉnh giảng của các Giáo sư Đại học Luật Hà Nội với Đại học Hardvard và Đại học Harvard với Trường Đại Học Luật Hà Nội. Việc hợp tác này sẽ tạo cơ hội cho Trường Đại học Luật Hà Nội của Việt Nam trong việc đánh giá xếp hạng chất lượng đào tạo Luật của Việt Nam trong khu vực Đông Nam Á, châu Á và Quốc tế phù hợp với xu thế phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Sau hội nghị về “Sáng kiến Tiêu chuẩn Tài sản số AIWS (AIWS-DASI)”- tập trung vào việc xác định các tiêu chuẩn đạo đức, chất lượng cao và định tâm vào con người cho tài sản số - thúc đẩy sứ mệnh của Diễn đàn Toàn cầu Boston (BGF) nhằm xây dựng một thế giới AI công bằng, toàn diện, khai sáng và sự hợp tác xuất bản liên quan đến vấn đề “Xây dựng chuẩn mực giá trị, chất lượng cho tài sản số”... Nhà xuất bản Tri thức sẽ xuất bản cuốn sách Kỷ yếu hội nghị về “Sáng kiến Tiêu chuẩn Tài sản số AIWS (AIWS-DASI)” theo đề nghị của Diễn đàn Toàn cầu Boston. Nội dung cuốn Kỷ yếu là nguồn tri thức có giá trị tham khảo trong nghiên cứu khoa học, ứng dụng thực tiễn, phù hợp với việc triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong giai đoan hiện nay, cũng như tầm nhìn chung về hợp tác trong Kỷ nguyên Xã Hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS); Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP ngày 9/9/2025 Nghị quyết của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Phóng viên: Hoa Kỳ là quốc gia có Ngành xuất bản phát triển sớm. Từ những năm 1980 của thế kỷ trước họ đã vươn lên trở thành ngành kinh doanh vươn ra thị trường toàn cầu. Theo cảm nhận của bà, liệu Ngành Xuất bản Việt Nam nói chung và Nhà xuất bản Tri thức có học tập được kinh nghiệm gì từ Mỹ?

Bà Bùi Thị Thu Hằng: Ngành xuất bản Mỹ đã phát triển từ thế kỷ XII đến nay, qua nhiều giai đoạn. Hiện tại, Xuất bản Hoa Kỳ đã đa dạng mô hình (Big publishers + indie niche + self-pub + hybrid), kênh bán đa dạng (bán lẻ truyền thống, online, subscription, direct-to-consumer), sản phẩm mở rộng (audio, multimedia, courses).

Hiện nay, ngành xuất bản Mỹ là một trong những ngành hàng đầu thế giới, tạo ra hàng tỷ đô la mỗi năm nhờ doanh số của hàng nghìn nhà xuất bản. Nhiều tên tuổi lớn nay đã trở thành những tập đoàn đa quốc gia, hoạt động trên toàn cầu và sản xuất ấn phẩm bằng hàng trăm ngôn ngữ. Mỹ sở hữu 5 nay còn 4 tập đoàn khổng lồ (Big 5/ Big 4) của thế giới: Penguin Random House, HarperCollins, Simon & Schuster (đang bị mua lại); Hachette Book Group; Macmillan. Các tập đoàn này nắm hệ thống phân phối toàn cầu, có ngân sách marketing khổng lồ, thu hút tác giả lớn và làm chủ hệ thống bán lẻ. Họ không còn giới hạn ở sách, mà đã mở rộng sang các ngành công nghiệp truyền thông rộng lớn của thế kỷ XX và XXI.

Để có được nền xuất bản có ảnh hưởng như hiện nay, là do xuất bản Mỹ đã sớm chuyển mình, trở thành một ngành công nghiệp văn hóa phát triển.

Nhìn lại kinh nghiệm của Mỹ chúng ta có thể có được những bài học quý báu cho nền xuất bản nước nhà: (1) Xây dựng và hoàn thiện hệ thống bản quyền mạnh, minh bạch và thực thi nghiêm túc; (2) Sớm đưa xuất bản trở thành một ngành công nghiệp văn hóa; (3) Nâng cao năng lực marketing, bán lẻ, và phân phối; (4) Năng lực sáp nhập – tạo quy mô lớn (Big Five / Big Four); (5) Tăng cường khả năng thích ứng công nghệ vượt trội.

Theo tôi, có nhiều giá trị có thể là bài học tham khảo cho Việt Nam:

Thứ nhất, Đầu tư công nghệ và số hóa: Khuyến khích phát triển ebook, sách nói (audiobook), ứng dụng di động, tận dụng công nghệ 4.0 để tạo sản phẩm xuất bản đa nền tảng; Xây dựng nền tảng phân phối số, kho sách điện tử quốc gia hoặc hệ thống thư viện số để giảm chi phí phân phối, mở rộng thị trường nội địa và quốc tế; Ứng dụng dữ liệu (big data) để phân tích thói quen đọc, xu hướng thị trường, từ đó nhà xuất bản quyết định đầu tư nội dung, xuất bản sách phù hợp hơn với nhu cầu độc giả.

Thứ hai, Phát triển nguồn nhân lực: Đào tạo chuyên sâu cho biên tập viên, nhà xuất bản theo mô hình công nghiệp: cần kỹ năng biên tập nội dung, marketing, quản lý bản quyền, kỹ thuật số; Thành lập các chương trình hợp tác giữa nhà xuất bản với trường đại học, cao đẳng đào tạo ngành xuất bản/xuất bản số; Khuyến khích phát triển đội ngũ sáng tạo nội dung (tác giả, dịch giả, biên tập) chất lượng cao, đổi mới để tạo ra các tác phẩm có giá trị cao, cả văn hóa và thương mại.

Thứ ba, Tạo cơ chế hợp tác quốc tế: Khai thác bản quyền quốc tế: xuất bản Việt Nam nên chủ động đưa sách Việt ra quốc tế, hợp tác với các nhà xuất bản nước ngoài để dịch, xuất bản song ngữ; Tham gia các hội sách quốc tế, hội thảo xuất bản toàn cầu, để mở rộng quan hệ, trao đổi tri thức, thương mại bản quyền; Xây dựng chiến lược “xuất bản mềm”: sử dụng sách như công cụ ngoại giao văn hóa – để tăng “sức mạnh mềm” quốc gia.

Thứ tư, Xây dựng quy mô công nghiệp: Tăng sản lượng xuất bản (số đầu sách, số bản in) nhưng đảm bảo chất lượng để giữ tính công nghiệp (sản xuất hàng loạt, chi phí thấp hơn từng đơn vị); Phát triển chuỗi phân phối chuyên nghiệp: liên kết nhà xuất bản – nhà in – nhà phân phối – cửa hàng sách – nền tảng số để tối ưu hóa chi phí, luân chuyển nhanh hơn; Quảng bá, tiếp thị mạnh mẽ: sử dụng truyền thông, mạng xã hội, PR để đẩy doanh số sách, tạo “hit sách”, giống như mô hình blockbuster của Mỹ (nhưng phù hợp với thị trường Việt Nam.

Phóng viên: Các học giả, nhà tri thức, các đối tác Hoa Kỳ đã có những gợi mở gì trong việc hợp tác với Nhà Xuấn bản Tri thức?

Bà Bùi Thị Thu Hằng: Trong khuôn khổ các buổi làm việc của Nhà xuất bản Tri thức, các học giả, nhà tri thức, các đối tác Hoa Kỳ đã có những gợi mở về một số chương trình hợp tác xuất bản sách của một số đơn vị tại Harvard, New York, Nhật Bản, Pháp, Anh.. với Nhà Xuấn bản Tri thức trong thời gian tới. Thể loại sách theo các Tủ sách của Nhà xuất bản Tri thức đã và đang khai thác, phát triển, tuy nhiên sẽ hướng rộng sang sách liên quan đến Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS) gắn với Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong giai đoan hiện nay, cũng như tầm nhìn chung về hợp tác trong Kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

Phóng viên: Nhà Xuất bản Tri thức là một nhà xuất bản trẻ, ra đời khi đất nước đã xóa bỏ chế độ bao cấp. Cuộc “Cách mạng Internet” cũng đã vào Việt Nam, hiện nay là “Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4”. Điều đó cho thấy nhiều khó khăn không dễ vượt qua. Trong hoàn cảnh ấy, Nhà Xuất bản Tri thức có chiến lược, tầm nhìn, con đường riêng như thế nào?

Bà Bùi Thị Thu Hằng: Bắt nhịp xu hướng cũng như việc triển khai chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước Việt Nam trong bối cảnh Kỷ nguyên số, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Nhà xuất bản Tri thức nói riêng và Ngành xuất bản nói chung đều có chung một định hướng là song hành hình thức xuất bản: xuất bản giấy và xuất bản điện tử để tăng cường văn hóa đọc dưới mọi hình thức, đồng thời phát triển văn hóa đất nước, tiếp thu tinh hoa tri thức nhân loại làm giàu thêm kho tàng tri thức nói nói chung và tri thức về khoa học công nghệ trong kỷ nguyên số. Trong thời gian qua, Nhà xuất bản Tri thức đã và đang thực hiện triển khai xuất bản giấy và xuất bản điện tử có hiệu quả. Tuy nhiên, đối với xuất bản điện tử thì hình thức xuất bản phong phú, đa dạng trên nền tảng điện từ đa phương tiện, hiện nay NXB đã xuất bản gần 200 đầu sách ebook trên tổng số 350 đầu sách được phát hành tại địa chỉ http://nxbtrithuc.com.vn (trên nền tảng web và app). Ngoài ra, NXB Tri thức hợp tác với các ứng dụng Audiobook, đưa sách của NXB Tri thức tham gia nền tảng “Sách nói” đang rất phát triển.

Bên cạnh việc định hướng đối với sách tự chủ của Nhà xuất bản, Nhà xuất bản đang chủ động hợp tác với các cơ sở đào tạo, các đối tác thực hiện xuất bản sách điện tử, hướng đến hợp tác xuất bản sách điện tử có yếu tố quốc tế để tăng cường giao lưu, hợp tác với các đối tác nước ngoài đã đang gợi mở trong chuyến công tác của lãnh đạo Nhà xuất bản Tri thức tại Đại học Harvard Cambridge, Massachusetts, Hoa Kỳ.

Phóng viên: Xuất bản ở Việt Nam thuộc lĩnh vực tư tưởng, do vậy luôn cần có sự quan tâm của các ngành, các cấp; trực tiếp là cơ quan chủ quản. Để Nhà Xuất bản Tri thức trụ vững trong giai đoạn khó khăn hiện nay, bà có kiến nghị gì về chính sách, về trách nhiệm của Liên hiệp Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam?

Bà Bùi Thị Thu Hằng: Trong thời gian qua, Cơ quan chủ quản - Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) luôn sát cánh, đồng hành cùng Nhà xuất bản Tri thức trong hoạt động xuất bản sách của Nhà xuất bản cũng như xuất bản sách thực hiện sứ mệnh của cơ quan chủ quản là phổ biến kiến thức khoa học tới đông đảo bạn đọc trong cả nước.

Trong bối cảnh hiện nay, Liên hiệp Hội Việt Nam và Nhà xuất bản tiếp tục thực hiện sứ mệnh của mình phát triển xuất bản số nhằm hiện thực hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong giai đoạn hiện nay một cách có hiệu quả, đóng góp một phần giá trị trí tuệ vào thành quả phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong xu thế hiện hiện nay.

Nhà xuất bản Tri thức đã và đang cùng Liên hiệp Hội Việt Nam xây dựng và phát triển hệ sinh thái xuất bản của các hội, ngành toàn quốc, các tổ chức khoa học, các đơn vị trực thuộc hướng đến xây dựng và phát triển Tủ sách Tinh hoa tri thức Khoa học và Công nghệ của Liên hiệp Hội Việt Nam.

Phóng viên: Cám ơn bà!

Ngô Đức Hành (thực hiện)