Nhận diện đúng để phòng ngừa kiệt sức

Kiệt sức do nóng xảy ra khi cơ thể mất nước và điện giải sau khi tiếp xúc kéo dài với nhiệt độ cao. Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt, đau đầu, đổ mồ hôi nhiều, da nhợt nhạt, chuột rút và nhiệt độ cơ thể tăng nhẹ. Nếu được xử trí kịp thời bằng nghỉ ngơi, làm mát và bù nước đầy đủ, tình trạng này thường phục hồi mà không để lại biến chứng. Tuy nhiên, nếu không can thiệp đúng cách, kiệt sức do nóng có thể tiến triển thành sốc nhiệt – một tình trạng nghiêm trọng hơn.

Sốc nhiệt được đặc trưng bởi thân nhiệt tăng cao (thường trên 40°C), kèm theo rối loạn ý thức như lú lẫn, mất phương hướng, co giật hoặc hôn mê. Cơ thể mất khả năng tự điều hòa thân nhiệt, không còn tiết mồ hôi dù đang trong môi trường nóng. Trường hợp không được xử trí nhanh chóng bằng hạ nhiệt tích cực và chuyển đến cơ sở y tế, người bệnh có thể gặp biến chứng nghiêm trọng như tổn thương não, suy đa cơ quan hoặc tử vong. Những người dễ bị sốc nhiệt gồm trẻ em, người cao tuổi, người mắc bệnh mạn tính và những người làm việc gắng sức ngoài trời nắng.

Trong khi đó, đột quỵ do nắng nóng là tình trạng tai biến mạch máu não thực sự, xảy ra hoặc bị thúc đẩy bởi những yếu tố liên quan đến nhiệt độ cao. Mất nước kéo dài, máu cô đặc, biến động huyết áp và thay đổi nhiệt độ môi trường đột ngột là những yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, gây tắc mạch hoặc vỡ mạch máu não. Biểu hiện lâm sàng có thể bao gồm méo miệng, yếu liệt nửa người, nói khó, đau đầu dữ dội, rối loạn ý thức. Khác với sốc nhiệt, đột quỵ do nắng nóng có thể xảy ra mà không kèm theo thân nhiệt quá cao. Đây là tình trạng cấp cứu khẩn cấp, đòi hỏi phải được nhận diện và chuyển tuyến y tế càng sớm càng tốt để hạn chế nguy cơ tử vong và di chứng thần kinh nặng nề.

Thực tế cho thấy, kiệt sức do nóng, sốc nhiệt và đột quỵ do nắng nóng là các tình trạng bệnh lý liên quan đến nhiệt có thể đe dọa tính mạng nếu không được nhận diện và xử trí kịp thời. Do đó, người dân cần nâng cao nhận thức để phân biệt ba tình trạng này dựa trên biểu hiện đặc trưng, mức độ rối loạn ý thức và yếu tố hoàn cảnh đi kèm. Đồng thời, việc sơ cứu ban đầu đúng cách – từ làm mát chủ động trong kiệt sức và sốc nhiệt cho đến giữ nguyên tư thế và gọi cấp cứu kịp thời khi nghi ngờ đột quỵ – sẽ giúp bảo toàn tính mạng cho người bệnh trong những giờ phút quyết định.

Trong bối cảnh thời tiết nắng nóng gay gắt và có xu hướng kéo dài do biến đổi khí hậu, việc chủ động phòng chống, bảo vệ bản thân và những người xung quanh trở nên đặc biệt cần thiết.

BS Nguyễn Huy Hoàng (Phụ trách Trung tâm oxy cao áp Việt - Nga, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga, Bộ Quốc phòng)