Nhân ngày Đột quỵ Thế giới: Nhận diện 6 yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng đột quỵ

Năm nay, chiến dịch Ngày Đột quỵ Thế giới (29/10) tập trung vào việc nâng cao nhận thức về các triệu chứng đột quỵ. Ảnh: worldstroke.org

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đột quỵ hiện là nguyên nhân gây tử vong và tàn tật đứng thứ hai trên toàn cầu. Gần 90% các trường hợp đột quỵ có liên quan đến những yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được, trong đó các nguyên nhân hàng đầu đến từ lối sống không lành mạnh. Những năm gần đây, thế giới chứng kiến tỷ lệ đột quỵ tăng nhanh, đặc biệt ở người dưới 50 tuổi, chủ yếu do tăng huyết áp, hút thuốc lá, tiểu đường, rối loạn mỡ máu và ít vận động.

Nhân Ngày Đột quỵ Thế giới 2025 (29/10), các chuyên gia y tế kêu gọi cộng đồng nâng cao nhận thức về sáu yếu tố nguy cơ hàng đầu đang làm gia tăng tỷ lệ đột quỵ, đặc biệt ở nhóm người trẻ tuổi:

1. Tăng huyết áp: Yếu tố nguy cơ số một

“Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất gây đột quỵ”, bác sĩ Kumar nhấn mạnh.

“Huyết áp không được kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ gấp bốn lần”. Áp lực máu cao kéo dài làm tổn thương thành mạch, dễ dẫn đến vỡ mạch máu não (đột quỵ xuất huyết) hoặc hình thành cục máu đông gây tắc mạch (đột quỵ thiếu máu cục bộ).

Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất gây đột quỵ.

Một nghiên cứu đăng trên The Lancet Global Health cho thấy cứ ba người trưởng thành ở Ấn Độ thì có một người bị tăng huyết áp, nhưng chưa đến 25% kiểm soát được bệnh.

2. Hút thuốc lá: Nhân tố nguy hiểm âm thầm

Theo bác sĩ Kumar, “nicotin làm tăng huyết áp, trong khi carbon monoxide làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu. Hút thuốc chủ động hoặc hít khói thuốc thụ động đều làm tăng gấp đôi nguy cơ đột quỵ”.

Dữ liệu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho thấy người hút thuốc có nguy cơ đột quỵ cao gấp 2 - 4 lần so với người không hút.

3. Bệnh tim mạch: Mối liên hệ chặt chẽ với đột quỵ

Các bệnh lý về tim, đặc biệt là rung nhĩ (AFib), có thể tạo ra các cục máu đông di chuyển lên não, gây tắc mạch. “Rung nhĩ khiến máu ứ đọng trong tim, dễ hình thành huyết khối”, bác sĩ Kumar giải thích. “Suy tim hoặc bệnh van tim cũng làm tăng nguy cơ đột quỵ”.

Bệnh tim mạch có mối liên hệ chặt chẽ với nguy cơ đột quỵ.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), người mắc rung nhĩ có nguy cơ bị đột quỵ cao gấp 5 lần người bình thường.

4. Đái tháo đường: Nguy cơ kép với hệ mạch máu

“Bệnh tiểu đường làm tổn thương hệ mạch máu khắp cơ thể, trong đó có mạch máu não”, bác sĩ Kumar chia sẻ. “Đường huyết cao kéo dài gây tích tụ chất béo và hình thành huyết khối trong động mạch”.

Người bệnh tiểu đường thường mắc kèm tăng huyết áp, béo phì và rối loạn lipid máu, khiến nguy cơ đột quỵ tăng gấp nhiều lần. Một nghiên cứu được đăng trên Journal of Stroke cho thấy người mắc tiểu đường có nguy cơ đột quỵ thiếu máu cục bộ cao hơn 1,8 lần so với người không mắc bệnh.

5. Mỡ máu cao: Kẻ “lặng lẽ” gây xơ vữa động mạch

Nồng độ cholesterol LDL (“cholesterol xấu”) cao là nguyên nhân chính dẫn đến xơ vữa động mạch - khi mảng bám tích tụ làm hẹp hoặc tắc lòng mạch. “Kiểm soát cholesterol thông qua chế độ ăn uống, thuốc và theo dõi định kỳ là rất cần thiết”, bác sĩ Kumar khuyến nghị.

“Giảm 1 mmol/L LDL có thể giúp giảm hơn 20% nguy cơ đột quỵ thiếu máu cục bộ”, theo khuyến cáo của Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH).

6. Béo phì và lối sống ít vận động

“Thừa cân làm tăng khả năng mắc tăng huyết áp, tiểu đường và bệnh tim - những yếu tố chính dẫn đến đột quỵ”, bác sĩ Kumar cho biết. Ngay cả ở người có cân nặng bình thường, việc ít vận động cũng làm tăng rủi ro.

Thừa cân làm tăng khả năng mắc tăng huyết áp, tiểu đường và bệnh tim - những yếu tố chính dẫn đến đột quỵ.

Nghiên cứu của Trường Y tế Công cộng Harvard T.H. Chan chỉ ra rằng hoạt động thể chất đều đặn, như đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày, có thể giảm tới 25% nguy cơ đột quỵ.

Hồng Nhung