Nhân rộng mô hình lúa cải tiến SRI, phát thải thấp

Giảm phát thải khí nhà kính

Hà Nội đã và đang triển khai mô hình canh tác lúa cải tiến SRI kết hợp hữu cơ tại các địa phương như thế nào, thưa ông?

- Canh tác lúa theo tập quán cũ gây lãng phí tài nguyên nước; những cánh đồng đầy nước quanh năm được bón nhiều phân hóa học còn góp phần làm tăng phát thải khí nhà kính. Việc lạm dụng phân hóa học, đặc biệt là phân đạm, thuốc bảo vệ thực vật... dẫn đến gây ô nhiễm đất, nước và làm cho cây lúa dễ bị sâu bệnh hơn. Do đó, việc ứng dụng hệ thống canh tác lúa cải tiến SRI giúp nông dân tăng năng suất, hiệu quả kinh tế và chất lượng nông sản.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Mạnh Phương kiểm tra mô hình canh tác lúa cải tiến SRI theo hướng hữu cơ giảm phát thải. Ảnh: Thu Phượng

Hiện nay, diện tích sản xuất lúa toàn TP đạt 150.000ha, diện tích ứng dụng SRI chiếm 80%. Trong đó, diện tích ứng dụng toàn phần (cấy thưa, ít dảnh/khóm; cấy mạ non; rút nước ở một số giai đoạn; làm cỏ sục bùn; bón bổ sung phân hữu cơ, bón theo nhu cầu của cây) đạt 68% diện tích. Đặc biệt, năm 2025 cũng là năm đầu tiên Sở phối hợp với các địa phương đưa máy cấy kết hợp áp dụng kỹ thuật SRI vào sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, phát thải thấp.

Khác với tập quán canh tác lúa truyền thống, người dân tham gia mô hình được hướng dẫn kỹ thuật cấy thưa, dùng ít giống, bón phân hữu cơ sinh học, kiểm soát nước chặt chẽ và hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Ngoài việc áp dụng cơ giới hóa với máy cấy, mô hình cũng tuân thủ các nguyên tắc kỹ thuật của hệ thống SRI, tích hợp yếu tố hữu cơ, thân thiện môi trường và giảm phát thải khí nhà kính.

Ông đánh giá như thế nào về hiệu quả mô hình SRI đối với cây lúa trên các cánh đồng của TP?

- Qua đánh giá các mô hình ứng dụng SRI trên địa bàn TP, sâu bệnh hại lúa giảm so với canh tác truyền thống; đồng thời, giảm 40 - 50% chi phí về giống, lượng nước tưới giảm 2 - 3 lần/vụ (tương đương giảm trung bình 500-1.000m3/ha/vụ). Khi áp dụng SRI, cây lúa sẽ tăng khả năng chống đổ, chống chịu tốt với điều kiện bất thuận và sâu bệnh hại, làm giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình canh tác. Trong khi đó, mô hình SRI cho năng suất tăng 10 - 12% (tương đương 6,4 - 7,8 tạ/ha) so với sản xuất truyền thống; chất lượng lúa gạo bảo đảm an toàn thực phẩm; hiệu quả kinh tế tăng 19,8 - 25,6 triệu đồng/ha. Đặc biệt, khi canh tác theo hướng SRI giúp giảm phát thải khí CH4, NO2 và CO2, đóng góp vào thực hiện cam kết của Chính phủ “giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”.

Bên cạnh đó, thực hiện canh tác lúa ứng dụng SRI không chỉ giúp nông dân giảm chi phí đầu vào, mà còn giúp chúng ta bước đầu tham gia vào thị trường carbon thế giới. Nông dân sẽ có thêm thu nhập, thêm kinh phí để đầu tư trở lại cho sản xuất; đồng thời nâng cao vị thế, giá trị và thương hiệu lúa gạo của Việt Nam trên thế giới.

Hướng tới phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn

Hiệu quả đã rõ, nhưng trong quá trình triển khai mô hình sản xuất lúa SRI theo hướng hữu cơ, phát thải thấp còn khó khăn gì, thưa ông?

- Hiện nay, khó khăn nhất của áp dụng mô hình SRI vào canh tác lúa là thay đổi tập quán của nông dân bởi đây là phương thức mới, nông dân chưa làm, nên sẽ không tránh khỏi sự băn khoăn, nghi ngại về hiệu quả. Mặt khác, việc áp dụng mô hình SRI đòi hỏi điều tiết nước ở một số giai đoạn, chân ruộng không được quá trũng và việc áp dụng phải linh hoạt, tùy điều kiện mỗi địa phương. Do đó, nếu như chân ruộng quá trũng mà áp dụng mô hình SRI thì khó có thể cho hiệu quả như mong muốn.

Theo ông, để đẩy nhanh ứng dụng mô hình SRI trong sản xuất lúa và cơ giới hóa, đặc biệt là trong khâu gieo cấy, cần có những giải pháp nào?

- Để nhân rộng mô hình này, các địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng bằng các hình thức về hiệu quả của mô hình SRI nói chung; ứng dụng của mô hình SRI cải tiến nâng cao nói riêng, đẩy nhanh quy mô ứng dụng trên địa bàn TP. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, bảo đảm an ninh lương thực.

Ngoài ra, Sở Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục phối hợp với các địa phương mở lớp tập huấn hướng dẫn kỹ thuật để nông dân áp dụng vào thực tiễn sản xuất lúa mang lại giá trị cao nhất; tiếp tục đẩy mạnh cơ giới hóa sản xuất lúa, tăng cường tập huấn cho nông dân về quy trình canh tác lúa theo hướng hữu cơ, SRI nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, hướng tới xây dựng thương hiệu gạo sạch Thủ đô trong tương lai gần. Đây là những giải pháp của ngành Nông nghiệp và Môi trường hướng tới phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng 2 con số của TP.

Trân trọng cảm ơn ông!

Ngọc Ánh