Nhân tố chủ yếu của cuộc cách mạng hóa học trong nông nghiệp

Giúp sản lượng lương thực, thực phẩm tăng cao

Thực tế cho thấy, thời điểm trước năm 1975, năng suất cây trồng của cả nước được xếp loại thấp nhất so với nhiều nước khác trên thế giới. Ví dụ, năng suất lúa bình quân cả nước vào năm 1960 - 1965 chỉ đạt 1,9 tấn/ha; năm 1975 cũng chỉ đạt 2,12 tấn/ha. Đến khi nước ta hoàn toàn được mở cửa, cùng với sự phát triển khoa học kỹ thuật trong nước thì dần dần các tiến bộ kỹ thuật mới bao gồm giống và phân hóa học, các biện pháp canh tác và quản lý đồng ruộng cũng được du nhập và được áp dụng làm cho năng suất và phẩm chất của sản phẩm nông nghiệp ngày càng phát triển.

Từ đầu thế kỷ XIX, nhiều nhà khoa học đã lần lượt chứng minh chất khoáng là thức ăn chủ yếu của các loại cây. Nếu có đủ ánh sáng, nước và chất khoáng thì các loại cây đều sinh trưởng phát triển tốt. Cây trồng muốn sinh trưởng phát triển tốt thì cần được cung cấp đủ các chất khoáng: N, P, K, Ca, Mg, Si, S, các nguyên tố vi lượng và siêu vi lượng. Chỉ cần thiếu 1 trong các chất khoáng này cây trồng sẽ bị giảm năng suất.

Trên cơ sở lý thuyết này ngành công nghiệp phân bón hóa học bắt đầu được dần dần phát triển. Nhưng cho đến những năm đầu của thế kỷ XX chỉ có một số nước phát triển mới có điều kiện ứng dụng, còn nhiều nước nghèo không có tiền để mua phân hóa học, họ chỉ sử dụng những loại phân địa phương bón cho cây trồng với liều lượng không đáng kể nên năng suất cây trồng thường ở mức rất thấp, trong đó có Việt Nam.

Trong trồng trọt, yếu tố giống là quan trọng, nhưng nếu thiếu dinh dưỡng thì giống đó cũng bị lụi tàn. Ví dụ, nói về cây lúa, vào những năm 1966 - 1970, các giống lúa cao sản có nguồn gốc nhiệt đới như IR8, IR5 cũng được nhập nội để trồng, nhưng ở những vùng thiếu phân thì năng suất cũng không cao hơn giống lúa địa phương đáng kể. Theo tính toán của Bộ NN-PTNT, năm 1960 - 1961 cả nước có sử dụng được 66,7 nghìn tấn chất dinh dưỡng N, P, K cho nhiều loại cây, trong đó có lúa, thì năng suất lúa mới đạt 1,9 tấn/ha; năm 1995 lượng dinh dưỡng tăng lên đến 1.223,7 nghìn tấn cho cả ngành nông nghiệp, thì năng suất lúa bình quân cả nước tăng lên 3,69 tấn/ha. Từ đó lượng dinh dưỡng từ NPK nhập khẩu và sản xuất trong nước tăng dần lên thì năng suất lúa và các cây trồng khác cũng liên tục tăng đồng biến. Ví dụ, năng suất lúa năm 2010 đạt 5,31 tấn/ha và năm 2021 là 5,54 tấn/ha.

Phân bón NPK của Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền chiếm số lượng nhiều nhất so với các công ty đang sở hữu phân bón NPK trong nước

Sử dụng chất khoáng hợp lý để bón cho cây trồng

Phân hóa học đã được xác định là nguồn thức ăn chủ lực của cây trồng, nhưng nếu sử dụng không hợp lý thì cũng sẽ mang lại những tác dụng không mong muốn. Ở cây trồng, dù là thức ăn, nhưng khi bón quá dư thừa chất N, thì lượng NO3 (một chất có thể gây độc hại cho người tiêu dùng) chứa trong các loại rau, củ, quả ăn tươi vượt ngưỡng cho phép, và cũng bị coi là nông sản không an toàn. Vậy là bản thân phân khoáng không gây độc hại cho sản phẩm nông nghiệp hay môi trường sinh thái, mà do chính con người sử dụng không hợp lý mang lại. Sử dụng đúng thì mang lại năng suất nông sản cao, hiệu quả kinh tế cao, môi trường trong sạch. Sử dụng sai thì năng suất thấp, hiệu quả kinh tế thấp, môi trường sẽ bị ô nhiễm.

Vậy phương pháp sử dụng chất khoáng hợp lý để bón cây trồng là gì? Đó là phương pháp bón phân 4 đúng: đúng chủng loại phân, đúng liều lượng, đúng phương pháp và đúng thời gian sinh trưởng của từng loại cây. Muốn áp dụng được phương pháp bón phân 4 đúng cần phải hiểu đất, hiểu cây, hiểu thời tiết... Vì vậy, các đơn vị sản xuất phân hóa học cũng cần dựa vào các thông số như vậy. Câu hỏi đặt ra là đã có đơn vị nào sử dụng các thông tin này để sản xuất phân hóa học cho các cây ở các vùng chưa? Câu trả lời là có. Đó là Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền với các nhà máy và đơn vị thành viên gồm Nhà máy Phân bón Bình Điền Long An, Công ty CP Bình Điền Lâm Đồng, Công ty CP Bình Điền Quảng Trị, Công ty CP Bình Điền Ninh Bình và Công ty CP Bình Điền MeKong.

Theo thống kê của Bộ NN-PTNT thì hàng năm phân bón NPK do khối các Công ty Bình Điền sản xuất và tiêu thụ chiếm số lượng nhiều nhất so với các công ty đang sở hữu phân bón NPK ở trong nước. Theo kết quả nghiên cứu và thực nghiệm của Công ty kể từ năm 1997 đến năm 2021, trên hàng chục loại cây khác nhau ở trong nước, kể cả Campuchia và Myanma đã được khảo nghiệm với sự kiểm soát và ứng dụng của hàng trăm nông dân đều cho thấy bón phân Đầu Trâu có thể tiết kiệm được từ 20 - 30% chất N, giảm bớt số lần bón, tiện lợi, năng suất lại cao hơn kỹ thuật của nông dân từ 15 - 50% tùy loại cây, loại đất và hiệu quả kinh tế mang lại cho người sản xuất cũng cao hơn đáng kể.

Thảo Anh lược ghi