Nhập khẩu vàng hay lập sàn vàng để giảm chênh lệch giá?
Để giảm chênh lệch giữa giá vàng trong nước với giá thế giới, giải pháp duy nhất là phải tăng cung. Tuy nhiên, dù cho phép nhập khẩu vàng hay lập sàn vàng để giải bài toán tăng cung, Ngân hàng Nhà nước vẫn phải đối mặt với rất nhiều thách thức.
Hiện giá vàng trong nước vẫn chênh lệch khoảng 14 -15 triệu đồng/lượng so với thế giới. Ảnh: Đức Thanh
Nhập khẩu vàng là “thượng sách”
Phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp Thường trực Chính phủ về quản lý thị trường vàng cuối tuần qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nhanh chóng đưa chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới xuống mức chỉ còn khoảng 1-2%, nghiên cứu hình thành sàn giao dịch vàng theo hướng người dân được tự do giao dịch, mua bán.
Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế, để thu hẹp chênh lệch giá vàng, giải pháp tốt nhất là cho phép nhập khẩu vàng. “Để giải bài toán cho thị trường vàng, “thượng sách” hiện nay là cho phép nhập khẩu vàng, yêu cầu các đơn vị nhập khẩu bán sỉ cho các doanh nghiệp bán lẻ. Lựa chọn tiếp theo mới là lập một sàn giao dịch vàng, sàn này không được bán lẻ. Đây là cách mà Trung Quốc đang thực hiện, giúp giá vàng trong nước không chênh lệch quá cao so với thị trường thế giới”, ông Nghĩa nêu quan điểm.
Trái ngược với ý kiến cho rằng nhập khẩu vàng sẽ làm chảy máu ngoại tệ, TS. Lê Xuân Nghĩa ước tính, nhu cầu vàng của Việt Nam khoảng 50 tấn/năm, tương đương 3-4 tỷ USD. Con số này nhỏ hơn nhiều lượng ngoại tệ chi ra để nhập khẩu rượu ngoại, thuốc lá (8 tỷ USD/năm). Ngoài ra, vàng là nguồn dự trữ ngoại hối vô cùng quan trọng, thậm chí còn “đắt giá và ổn định” hơn so với USD, nên không thể coi là “chảy máu”.
Trong khi đó, chia sẻ với phóng viên, ông Shaokai Fan, Giám đốc khu vực châu Á - Thái Bình Dương (không bao gồm Trung Quốc), kiêm Giám đốc Ngân hàng Trung ương toàn cầu tại Hội đồng Vàng thế giới (WGC) cho rằng, NHNN nên tính toán để nhập khẩu vàng một cách thận trọng, trên cơ sở vừa cho phép nhập khẩu, vừa đánh giá kỹ các tác động.
Trong tháng 4 và tháng 5/2025, giá vàng trong nước có thời điểm đắt hơn giá thế giới 18 - 20 triệu đồng/lượng. Sau khi có chỉ đạo của Thủ tướng, hiện chênh lệch giá đã giảm xuống 14 - 15 triệu đồng/lượng.
Ông Shaokai Fan nhấn mạnh, Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất có sự chênh lệch về giá vàng so với giá thế giới, song mức chênh lệch này quá cao và khó có thể giảm nếu NHNN không có giải pháp tăng cung.
TS. Đinh Thế Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tin học và kinh tế ứng dụng cũng cho rằng, cần có nghiên cứu toàn diện về tổng nhu cầu vàng của người dân mỗi năm, từ đó tính toán số lượng vàng nhập khẩu hợp lý và cấp hạn ngạch nhập khẩu cho doanh nghiệp. Nếu bổ sung đều đặn nguồn cung mỗi năm, chênh lệch giá vàng sẽ giảm xuống. Hiện giá vàng Việt Nam quá cao so với giá thế giới là do Việt Nam đã có 14 năm không cho nhập khẩu vàng.
Lập sàn vàng: Phải rất thận trọng
Đối với vấn đề lập sàn vàng, các chuyên gia kinh tế có nhiều ý kiến khác nhau. TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng, NHNN nên rà soát, đánh giá lại nhu cầu vàng và cho phép nhập khẩu vàng có kiểm soát. Riêng đối với lập sàn vàng, nếu lập sàn vàng theo mô hình sàn hàng hóa là không phù hợp, vì sẽ làm tăng tình trạng “vàng hóa” nền kinh tế. Hiện nhiều nước trên thế giới cũng không còn theo mô hình này.
Theo ông Shaokai Fan, Giám đốc ngân hàng Trung ương toàn cầu tại Hội đồng Vàng thế giới (WGC), hơn chục năm qua, dù ngân hàng Nhà nước Việt Nam cấm nhập khẩu, nhưng vàng nhập lậu vẫn tràn vào. Nói cách khác, mỗi năm Việt Nam vẫn phải chi lượng lớn ngoại tệ để nhập khẩu vàng, không phải từ nguồn chính thức thì sẽ là nguồn phi chính thức. Vì vậy, nếu Chính phủ cho phép nhập khẩu thì sẽ quản lý tốt hơn thị trường vàng.
PGS-TS. Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) khuyến nghị, nếu định hướng sàn vàng theo mô hình hybrid (vừa kinh doanh vàng tài khoản, vừa giao nhận vàng vật chất), người dân sẽ giao dịch “tín chỉ vàng” qua tài khoản và khi cần vẫn được phép rút vàng.
Tuy vậy, ngay cả khi áp dụng mô hình này, theo các chuyên gia, mấu chốt của vấn đề vẫn quay lại câu chuyện cung vàng, bởi khi người dân có nhu cầu rút vàng thì nhà vàng buộc phải có vàng vật chất để cung ứng, tức vẫn không tránh được đòi hỏi phải nhập khẩu vàng.
Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân hiến kế: “Nếu trung tâm tài chính quốc tế được triển khai, có thể thành lập các sàn giao dịch hàng hóa, trong đó có sàn vàng. Khi đó, bài toán về đầu tư, đầu cơ vàng trên thị trường sẽ được giải quyết”.
Mặc dù vậy, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, tâm lý nhiều người dân vẫn chỉ thích nắm giữ vàng vật chất. Vì vậy, nếu lập sàn vàng, cho phép giao dịch vàng tài khoản cũng chưa chắc đã giải quyết được tận gốc vấn đề.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về kinh doanh vàng theo hình thức rút gọn để phù hợp tình hình, hoàn thành trong tháng 6/2025; đồng thời rà soát, xây dựng cơ sở dữ liệu về thị trường vàng, hoàn thành trong tháng 6/2025.
Về lâu dài, Thủ tướng giao NHNN, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh an toàn, thuận lợi, lành mạnh, hấp dẫn để người dân tích cực đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, khởi nghiệp, thay vì dự trữ vàng; tách bạch giữa quản lý nhà nước và hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng; đẩy mạnh sản xuất, chế tác vàng trang sức để tạo thêm công ăn việc làm; tăng cường công tác thông tin, truyền thông, giải tỏa tâm lý giữ vàng trong dân.
