Nhật Bản bước vào cuộc đua tìm thủ tướng

Trong bài phát biểu ngày 7/9, ông Ishiba thừa nhận phải chịu trách nhiệm về kết quả bầu cử tồi tệ khiến liên minh cầm quyền đánh mất thế đa số ở cả hai viện Quốc hội. Theo Reuters, sự bất bình của cử tri tại Nhật Bản về chi phí sinh hoạt leo thang, cùng những bất cập trong điều hành, đã đẩy chính phủ vào thế bế tắc. Ông Ishiba yêu cầu đảng LDP khẩn trương tổ chức bầu cử lãnh đạo mới vào ngày 4/10, mở ra giai đoạn bất định chính trị khi Nhật Bản cần một nhà lãnh đạo đủ mạnh để khôi phục ổn định.

Từ trái sang phải: Thủ tướng Shigeru Ishiba và hai cái tên sáng giá cho vị trí kế nhiệm gồm Sanae Takaichi và Shinjiro Koizumi. Ảnh Getty Images.

Ngay sau thông tin từ chức của Thủ tướng Ishiba, đồng yên Nhật giảm giá, trong khi thị trường chứng khoán lại tăng điểm do nhà đầu tư kỳ vọng các ứng viên kế nhiệm sẽ theo đuổi chính sách chi tiêu mạnh mẽ để thúc đẩy nền kinh tế đang ngập trong nợ công.

Người đầu tiên chính thức bước vào cuộc đua là cựu Ngoại trưởng Toshimitsu Motegi, 69 tuổi. Ông tuyên bố sẽ tranh cử lãnh đạo LDP với cam kết đoàn kết đảng phái và đưa Nhật Bản vượt qua “cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất kể từ khi LDP thành lập”. Ông Motegi là chính trị gia kỳ cựu, từng giữ nhiều vị trí quan trọng như Bộ trưởng Kinh tế, Bộ trưởng Thương mại, Tổng thư ký LDP. Ông nổi tiếng là nhà đàm phán cứng rắn, từng trực tiếp thương thuyết với Mỹ về thương mại dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng uy tín của ông vẫn bị giới hạn trong phạm vi nội bộ đảng. Những cam kết về tăng trưởng kinh tế mà không tăng thuế từng khiến ông hứng chỉ trích là thiếu thực tế, nhất là khi Nhật Bản đang phải đối mặt gánh nặng chi phí quốc phòng và phúc lợi ngày càng lớn.

Mặc dù ông Motegi là người đầu tiên tuyên bố tranh cử, hai gương mặt được đánh giá nổi bật hơn là bà Sanae Takaichi và ông Shinjiro Koizumi.

Sanae Takaichi, 64 tuổi, là một chính trị gia kỳ cựu từng giữ các chức vụ Bộ trưởng Nội vụ, Bộ trưởng An ninh Kinh tế. Nếu đắc cử, bà sẽ trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản. Bà từng để thua ông Ishiba trong cuộc đua giành quyền lãnh đạo LDP hồi năm ngoái. Theo Reuters, bà nổi bật với quan điểm phản đối việc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) nâng lãi suất, đồng thời kêu gọi tăng chi tiêu để hỗ trợ nền kinh tế.

Trên chính trường, bà Takaichi gây chú ý bởi lập trường cứng rắn về an ninh, thường xuyên thăm đền Yasukuni, điểm nhạy cảm trong quan hệ với Trung Quốc và Hàn Quốc, và từng công khai ủng hộ sửa đổi hiến pháp hòa bình. Hồi đầu năm, chuyến thăm Đài Loan của bà khiến Bắc Kinh phản ứng gay gắt.

Shinjiro Koizumi, 44 tuổi, con trai cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi, lại mang hình ảnh trẻ trung và cải cách. Nếu chiến thắng, ông sẽ trở thành lãnh đạo trẻ nhất của Nhật Bản trong kỷ nguyên hiện đại. Ông Koizumi tốt nghiệp Đại học Columbia (Mỹ), từng giữ vai trò Bộ trưởng Môi trường và gần đây là Bộ trưởng Nông nghiệp trong nội các của ông Ishiba. Ông được coi là gương mặt có khả năng lấy lại niềm tin của công chúng đối với một LDP đang đối mặt nhiều khó khăn bởi bê bối. Tuy nhiên, lập trường chính sách kinh tế của ông còn mơ hồ, trong khi các quan điểm về năng lượng và khí hậu từng khiến dư luận tranh cãi.

Theo các nhà quan sát, nếu hai ứng viên Takaichi và Koizumi cùng tham gia, đây sẽ là cuộc cạnh tranh trực diện giữa hai thế hệ, một bên là chính trị gia kỳ cựu, bên còn lại là gương mặt trẻ đại diện cho thay đổi.

Ngoài ba cái tên kể trên, một số nhân vật khác cũng được nhắc đến: Yoshimasa Hayashi, 64 tuổi, Chánh Văn phòng Nội các, giàu kinh nghiệm trong các lĩnh vực ngoại giao, quốc phòng và nông nghiệp. Ông được đánh giá là chính khách thực dụng, có quan hệ tốt với Mỹ và thành thạo tiếng Anh.

Takayuki Kobayashi, 50 tuổi, từng là Bộ trưởng An ninh Kinh tế, nổi bật với vai trò thúc đẩy luật củng cố chuỗi cung ứng. Ông kêu gọi sửa đổi hiến pháp, hướng đến cử tri bảo thủ.

Các ứng viên từ phe đối lập như Yoshihiko Noda, 68 tuổi, cựu thủ tướng và hiện là lãnh đạo Đảng Dân chủ Lập hiến; hay Yuichiro Tamaki, 56 tuổi, lãnh đạo Đảng Dân chủ Vì Nhân dân, cũng được xem xét. Dù cơ hội thấp, song việc liên minh cầm quyền mất đa số mở ra khả năng rằng thủ tướng tiếp theo có thể đến từ phe đối lập dù không cao.

Cuộc bầu cử lãnh đạo LDP ngày 4/10 tới sẽ không chỉ quyết định ai kế nhiệm ông Ishiba, mà còn định hình tương lai chính trị và kinh tế của Nhật Bản trong giai đoạn đầy thử thách. Lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ, vị trí thủ tướng không còn đương nhiên thuộc về lãnh đạo LDP, bởi liên minh cầm quyền đã mất đa số. Điều này khiến mọi kịch bản đều có thể xảy ra, kể cả việc một lãnh đạo đối lập lên nắm quyền.

Trong bối cảnh nền kinh tế lớn thứ tư thế giới đang chật vật trước gánh nặng nợ công và áp lực lạm phát, cùng môi trường an ninh khu vực ngày càng căng thẳng, Nhật Bản cần một nhà lãnh đạo có tầm nhìn và năng lực để khôi phục ổn định. Dù là ứng viên Takaichi, Koizumi, Motegi hay một gương mặt bất ngờ nào khác, thách thức phía trước vẫn vô cùng lớn.

Tiến Minh