Nhật sẽ chọn thủ tướng mới như thế nào; ai là ứng viên tiềm năng?
Việc Thủ tướng Nhật Ishiba Shigeru từ chức đã khởi động cuộc đua tìm người kế nhiệm, trong đó dư luận chú ý tới hai nhân vật tên là Sanae Takaichi và Shinjiro Koizumi.
Với việc Thủ tướng Nhật Ishiba Shigeru tuyên bố từ chức, dư luận đang đặt ra câu hỏi: Ai sẽ là người tiếp tục lèo lái nền kinh tế lớn thứ tư thế giới.
Theo hãng tin Reuters, quá trình chọn ra nhà lãnh đạo mới của Nhật lần này phức tạp hơn trước, khi đảng Dân chủ Tự do (LDP) của ông Ishiba - chính đảng cầm quyền gần như toàn bộ thời kỳ hậu chiến - cùng đảng liên minh nhỏ đã đánh mất thế đa số tại cả hai viện Quốc hội trong nhiệm kỳ của ông.
Cuộc đua lãnh đạo đảng
Trước tiên, LDP phải bầu ra một chủ tịch mới thay thế ông Ishiba. Ngày bầu chưa được ấn định.
Thủ tướng Nhật Ishiba Shigeru tuyên bố từ chức trong cuộc họp báo ngày 7-9. Ảnh: NIKKIE ASIA
Trong cuộc bầu cử lãnh đạo đảng gần nhất vào tháng 9-2024, các ứng viên cần ít nhất 20 đề cử từ nghị sĩ đảng để đủ điều kiện tranh cử. Sau đó, họ bước vào giai đoạn tranh luận và vận động trên khắp Nhật, trước khi tiến hành bỏ phiếu với sự tham gia của nghị sĩ và đảng viên cơ sở.
Năm ngoái có tới 9 ứng viên và ông Ishiba giành chiến thắng trong vòng bỏ phiếu thứ hai.
Cơ chế bỏ phiếu trong đảng
Theo thể lệ từ lần bầu cử trước, mỗi nghị sĩ LDP có một lá phiếu, số phiếu của đảng viên cơ sở được phân bổ tương đương. Ứng viên nào đạt quá bán sẽ trở thành lãnh đạo đảng. Nếu không có ai đủ số phiếu, hai người dẫn đầu bước vào vòng hai.
Ở vòng quyết định này, nghị sĩ tiếp tục có một phiếu mỗi người, trong khi phần phiếu của cơ sở giảm còn 47, đại diện cho 47 tỉnh, thành của Nhật.
Trong trường hợp hiếm hoi xảy ra hòa, kết quả sẽ được quyết định bằng cách rút thăm. Điều này chưa từng xảy ra trong bầu cử lãnh đạo, nhưng đã được áp dụng năm 2010 để chọn lãnh đạo đảng LDP tại Thượng viện Nhật.
Bỏ phiếu tại quốc hội
Do LDP hiện không nắm đa số ở cả hai viện, việc chủ tịch đảng tự động trở thành thủ tướng không phải là điều chắc chắn.
Năm 1994, LDP từng lập liên minh 3 bên với đối thủ là đảng Xã hội Dân chủ Nhật cùng một chính đảng nhỏ, và chấp nhận để lãnh đạo đảng Xã hội Dân chủ là ông Tomiichi Murayama trở thành thủ tướng.
Theo thông lệ, Hạ viện - cơ quan quyền lực hơn - sẽ bỏ phiếu trước. Các nghị sĩ có thể đề cử bất kỳ ứng viên nào trong Hạ viện, kể cả lãnh đạo phe đối lập. Ứng viên nào đạt đa số quá bán ngay vòng đầu sẽ được chấp thuận. Nếu không, hai người dẫn đầu sẽ bước vào vòng hai.
Thượng viện sau đó cũng bỏ phiếu theo cơ chế tương tự, dù chỉ thành viên Hạ viện mới đủ tư cách làm thủ tướng. Trong trường hợp hai viện bất đồng, quyết định của Hạ viện sẽ được ưu tiên. Điều này từng xảy ra năm 2008, khi Hạ viện chọn ứng viên LDP còn Thượng viện bỏ phiếu cho phe đối lập.
Thủ tướng mới sau khi nhậm chức cũng có quyền giải tán Quốc hội và kêu gọi bầu cử sớm để tìm kiếm sự ủy nhiệm từ toàn dân.
Ứng viên tiềm năng là ai?
Dư luận chú ý tới những gương mặt có khả năng kế nhiệm ông Ishiba, trong đó nổi bật là hai nhân vật là bà Takaichi Sanae và ông Koizumi Shinjiro (đều là thành viên của LDP).
. Ở tuổi 64, bà Takaichi Sanae có cơ hội trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật nếu được bầu chọn.
Bà Takaichi Sanae. Ảnh: THE NEW YORK TIMES
Bà từng đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng như Bộ trưởng An ninh Kinh tế, Bộ trưởng Nội vụ, lọt vào vòng chung kết cuộc đua lãnh đạo LDP năm ngoái trước khi thất bại trước ông Ishiba.
Bà Takaichi nổi tiếng với quan điểm bảo thủ, thường xuyên kêu gọi sửa đổi hiến pháp hòa bình hậu chiến và viếng đền Yasukuni - hành động gây tranh cãi với các nước láng giềng châu Á. Bà cũng tạo dấu ấn khi phản đối Ngân hàng Trung ương Nhật (BOJ) nâng lãi suất, đồng thời thúc giục tăng chi tiêu công để thúc đẩy tăng trưởng trong bối cảnh kinh tế còn mong manh.
. Trẻ hơn bà Takaichi 20 tuổi, ông Koizumi Shinjiro, 44 tuổi, là hậu duệ của một gia tộc chính trị đã góp mặt trên chính trường Nhật hơn một thế kỷ. Nếu giành chiến thắng, ông sẽ trở thành thủ tướng trẻ nhất trong kỷ nguyên hiện đại.
Ông Koizumi Shinjiro. Ảnh: Masayuki Seki/Sankei
Ông Koizumi từng tranh cử lãnh đạo LDP năm ngoái, tự giới thiệu mình như một nhà cải cách nhằm khôi phục niềm tin công chúng sau hàng loạt bê bối của đảng.
Hiện ông giữ chức Bộ trưởng Nông nghiệp trong nội các ông Ishiba, phụ trách chính sách bình ổn giá gạo. Trước đó, khi làm Bộ trưởng Môi trường, ông kêu gọi Nhật loại bỏ điện hạt nhân - một lập trường gây chú ý nhưng cũng gây tranh cãi.
Tuy nhiên, ông Koizumi chưa thể hiện rõ ràng quan điểm về chính sách kinh tế, đặc biệt đối với Ngân hàng Trung ương Nhật, khiến giới quan sát vẫn coi đây là một “ẩn số”.
