'Nhiên liệu' của não bộ và những cám dỗ tác động đến con người

Ảnh: themighty.

Theo cách hiểu hiện nay của khoa học, tất cả các hoạt động của não bộ cần có nhiên liệu, nhưng những chức năng mang tính điều hành dường như tiêu tốn nhiều nhiên liệu nhất. Hay nói cách khác, bộ máy điều hành trong tâm trí là phần có chi phí hoạt động cao nhất.

Các nghiên cứu cho thấy khi hàm lượng glucose giảm, hoặc khi bộ não trở nên tiết kiệm hơn trong việc sử dụng nguồn nhiên liệu này, những chức năng điều hành sẽ phải cắt giảm hoạt động. Trạng thái tâm lý này tương tự với quan niệm của Freud và những người cùng thời với ông: Tâm trí là một trận chiến giữa những ham muốn sơ khai bản năng và bản ngã điềm tĩnh hơn. Những nhà tâm lý học đời đầu có lẽ sẽ nói rằng "nó" của bạn sẽ tự do tung hoành khi "cái tôi" trở nên yếu đuối. Giờ thì chúng ta biết rằng đó có thể chỉ đơn giản là vùng vỏ não trước trán đang phải đối phó với việc suy giảm nguồn glucose, hoặc do tay chủ ngân hàng trong não bạn từ chối giải ngân những khoản vốn đầu tư.

Không cần biết mấy cuốn sách self-help đang nói gì, các nghiên cứu khoa học đã cho thấy rằng ý chí của bạn không phải là một kỹ năng. Có thể hiểu đơn giản: Nếu nó là một kỹ năng, thì sẽ phải có một quá trình tương đồng nhất định khi bạn thực hiện các nhiệm vụ. Thay vào đó, mỗi khi bạn muốn kiểm soát cỗ máy khổng lồ (chính là bạn), thì khả năng để bạn làm việc đó sẽ ngày càng yếu đi. Nếu bạn cố nhịn cười trong buổi lễ nhà thờ hay trong lớp học, mọi điều ngớ ngẩn nho nhỏ khác lại bỗng nhiên trở nên buồn cười hơn rất nhiều, cho tới khi bạn chấp nhận rủi ro của việc bật ra những tiếng cười khúc khích.

Cách duy nhất để tránh khỏi tình trạng này là bạn phải dự đoán trước điều gì có thể gây ra nó trong cuộc sống thường ngày và cố gắng để tránh những điều đó khi mà bạn cần sử dụng đến ý chí nhiều nhất.

Cuộc sống hiện đại có quá nhiều cám dỗ, đòi hỏi bạn phải có khả năng tự kiểm soát cao hơn bất kỳ thời đại nào khác. Chỉ cần biết rằng trang Reddit còn ở ngoài kia vẫy gọi trình duyệt của bạn, hay chiếc iPad đang nằm chờ những ngón tay vuốt ve hoặc chiếc điện thoại trong túi đang muốn bùng cháy với hàng loạt cập nhật trạng thái, tất cả những điều này đòi hỏi sự kiểm soát lòng ham muốn - đặc trưng mà chỉ có tâm trí loài người sở hữu. Mỗi một cuộc vui bị kiềm chế đều gia tăng sức cám dỗ trong lần tiếp theo.

Chưa kể, bạn có thể làm suy giảm chức năng điều hành của bản thân bằng rất nhiều cách. Ví dụ thức trắng một vài đêm, đắm mình vào bia bọt rượu chè, cố gắng ngậm chặt miệng... Chịu trách nhiệm cho một nhiệm vụ quan trọng có thể khiến việc ra quyết định trở nên mệt mỏi hơn rất nhiều, từ đó có thể gây ra sự suy giảm cái tôi, đơn giản bởi vì những quyết định lớn, theo nghĩa đen, sẽ cần nhiều năng lượng hơn và khi bạn cảm thấy bị đình trệ, bạn sẽ càng thụ động.

Nếu muốn có được sự kiểm soát hãy học cách lắng nghe những ham muốn bản năng. Hãy nghỉ ngơi hợp lý, ngủ một giấc và lấp đầy dạ dày đang rỗng.

David McRaney/READ Books & NXB Thế giới