Nhiều bệnh liên quan đến phổi, ung thư phổi là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, tàn tật

Tỷ lệ phát hiện sớm COPD, hen và ung thư phổi còn hạn chế

Theo thống kê cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) ở người trên 40 tuổi tại nước ta lên đến 4,2%, thuộc nhóm cao nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Tỷ lệ hen phế quản là 4,1%, nhưng chỉ khoảng 29% người bệnh được điều trị dự phòng và chưa đến 40% được kiểm soát tốt;

Làm rõ thêm thông tin, đại diện Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho hay, bệnh COPD chiếm tỷ lệ 45% trong số các bệnh không lây nhiễm. Tỷ lệ người đã từng được chẩn đoán mắc COPD hiện đang sử dụng thuốc điều trị chỉ đạt 25,6%, là tỷ lệ tương đối thấp.

Một thống kê về bệnh ung thư phổi cho thấy, bệnh này đứng thứ 3 trong các loại ung thư về số ca mắc mới với ước tính 24.426 ca hàng năm, nhưng đứng thứ 2 về số lượng ca tử vong ở Việt Nam.

Khoảng 75% người bệnh được phát hiện ở giai đoạn muộn, khiến tỷ lệ sống sau 5 năm chỉ đạt khoảng 14,8%. Ung thư phổi được chia thành hai loại chính là ung thư phổi tế bào nhỏ (chiếm khoảng 10-15%) và ung thư phổi không tế bào nhỏ (chiếm khoảng 85%).

Các bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là các bệnh lý về phổi như bệnh COPD, hen phế quản và ung thư phổi, đã và đang trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật tại Việt Nam.

PGS.TS Đỗ Hùng Kiên, Phó Giám đốc Bệnh viện K cho hay, mỗi năm tại Bệnh viện K lượt người bệnh khám liên quan bệnh lý u phổi là 12.000 lượt/năm; điều trị khoảng 3.200 bệnh nhân/năm.

Điều đáng lo ngại, trong những năm gần đây tỷ lệ mắc và tử vong các bệnh lý về phổi, trong đó có ung thư phổi tại Việt Nam đang gia tăng, qua đó cho thấy các bệnh về phổi vẫn là gánh nặng trên toàn cầu cũng như tại Việt Nam.

Theo các chuyên gia y tế, ngoài yếu tố di truyền, những nguyên nhân chính gây ra bệnh phổi bao gồm hút thuốc lá, ô nhiễm không khí, tác động của bụi mịn và các chất độc hại trong môi trường sống, đặc biệt tại các thành phố lớn, và khu công nghiệp ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, lối sống, chế độ dinh dưỡng, tập luyện không phù hợp, sự thiếu hụt kiến thức về bệnh lý cũng góp phần làm tăng tỷ lệ mắc bệnh các bệnh về phổi của người dân.

Cần tăng cường sàng lọc chẩn đoán ở giai đoạn sớm bệnh phổi

Từ thực tiễn, PGS.TS Đỗ Hùng Kiên cho hay, tại Việt Nam, việc triển khai sàng lọc ung thư phổi hiện có nhiều khó khăn do thiếu trang thiết bị, cơ sở hạ tầng, chuyên môn; nhận thức của người dân và nhân viên y tế còn có phần chưa đầy đủ; bảo hiểm y tế chưa chi trả cho các phương pháp sàng lọc. Về thuốc điều trị, một số thuốc không sẵn có tại cơ sở y tế nên khó điều trị cá thể hóa.

Theo PGS.TS Đỗ Hùng Kiên, ở giai đoạn sớm, ung thư phổi không có triệu chứng hoặc nhầm lẫn với các triệu chứng bệnh lý hô hấp khác, dễ bỏ sót. Khi có các triệu chứng chứng hô hấp, u xâm lấn thành ngực, hội chứng chứng chèn ép, triệu chứng di căn... thì bệnh nhân đã ở giai đoạn muộn.

"Với hơn 70% bệnh nhân đến ở giai đoạn muộn, tỷ lệ sống sau 5 năm rất thấp. Chúng ta cần phải tăng cường sàng lọc chẩn đoán ở giai đoạn sớm của bệnh. Việt Nam hiện chưa có quy trình chuẩn trong sàng lọc ung thư phổi sử dụng chụp CT liều thấp trên nhóm người nguy cơ cao tại cộng đồng. Do đó, chúng ta cần có chương trình quốc gia về tầm soát ung thư phổi"- PGS.TS Đỗ Hùng Kiên nói.

Thời gian qua tại Bệnh viện K cũng ghi nhận nhiều trường hợp người trẻ tuổi mắc ung thư phổi. Vì vậy, khi có các dấu hiệu như ho kéo dài, đau tức ngực, khàn giọng kéo dài, thở khò khè, khó thở, cân nặng giảm bất thường,… cần đến cơ sở y tế để được thăm khám, đặc biệt là những người có nguy cơ như hút thuốc lá, có người thân mắc bệnh…

Trước thực trạng đáng lo ngại về bệnh không lây nhiễm nói chung, trong đó có bệnh về phổi, ngành y tế đã chủ động xây dựng và triển khai nhiều giải pháp trong khuôn khổ Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015–2025.

Các mục tiêu quan trọng như phát hiện sớm 50% số người mắc bệnh COPD, hen phế quản, điều trị hiệu quả tại các cơ sở y tế, kiểm soát tốt trên 20% số người bệnh và phát hiện sớm 40% số ca ung thư phổi đã được đề ra.

Khám sàng lọc bệnh phổi cho người dân.

Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng trống đáng kể trong tầm soát, chẩn đoán sớm, điều trị, quản lý và đặc biệt là khả năng tiếp cận y tế chất lượng ngay từ tuyến cơ sở.

Trong khi các chuyên gia y tế nhấn mạnh, với bệnh phổi không lây nhiễm, trọng tâm là dự phòng, sàng lọc, phát hiện sớm và quản lý toàn diện.

Do đó, các hoạt động sàng lọc ở nhóm nguy cơ cao cần được đẩy mạnh, cùng với việc phát huy vai trò y tế cơ sở trong phòng ngừa và chăm sóc. Việc tích hợp các nội dung này vào Luật Phòng bệnh, kế hoạch hành động và chiến lược quốc gia sẽ tạo hành lang pháp lý, bảo đảm nguồn lực lâu dài, qua đó góp phần giảm gánh nặng bệnh tật và nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Bài và ảnh Thái Bình