Nhiều lao động 'bỏ quên' chính sách học nghề khi thất nghiệp

Mặc dù tỉ lệ nộp hồ sơ hưởng bảo hiểm thất nghiệp ở mức cao, nhất là từ khi có dịch COVID-19 nhưng số người thất nghiệp lựa chọn học nghề chiếm tỉ lệ rất nhỏ trong số người đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp. Nếu tính từ năm 2015 đến nay, số người có quyết định hỗ trợ học nghề gần 30,4 nghìn người/năm, chỉ chiếm 4% số người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng năm.

Không mặn mà học nghề

Vừa phải nghỉ việc cách đây hơn 1 tháng, chị Nghiêm Thị Dinh (Khương Đình, Thanh Xuân, Hà Nội) đang làm hồ sơ đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp. Gắn bó với công việc bán hàng của một nhãn hàng thời trang đã gần 8 năm, do tình hình kinh doanh ngày càng khó khăn, công ty đã phải trả mặt bằng thu gọn đến 2/3 các cơ sở kinh doanh nên nhiều nhân viên như chị đã phải chấp nhận nghỉ việc.

Ảnh minh họa.

“Khi đến Trung tâm dịch vụ việc làm để làm hồ sơ đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp, tôi cũng được tư vấn học nghề để chuyển đổi công việc. Tuy nhiên, tôi vẫn lựa chọn hưởng trợ cấp thất nghiệp, cũng như muốn được tư vấn giới thiệu việc làm để sớm đi làm trở lại. Một số nghề có thể phù hợp như kế toán thì với thời gian đào tạo vài tháng học xong cũng rất khó tìm kiếm được việc làm bởi những nghề đòi hỏi trình độ thế này cần phải được đào tạo bài bản”, chị Dinh cho hay.

Cũng từng quyết định nhận trợ cấp thất nghiệp mà không lựa chọn học nghề, anh Trần Việt Anh (Dịch Vọng, Cầu Giấy) chia sẻ, tháng 2 vừa qua khi làm hồ sơ đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp anh cũng được tư vấn học nghề. Tuy nhiên, nhìn vào danh mục nghề lựa chọn tại trung tâm dịch vụ việc làm thì chỉ có 4 nghề gồm: Pha chế đồ uống, nấu ăn, tin học văn phòng và nghề may. “Danh mục nghề đào tạo sẵn có tại trung tâm quá ít sự lựa chọn. Tôi cũng muốn chuyển đổi công việc và muốn đi học lái xe. Tuy vậy, muốn học nghề này thì phải học ở ngoài và người học phải đáp ứng đủ nhiều điều kiện. Chỉ khi nào đáp ứng đủ các yêu cầu đó mới được cấp quyết định học nghề miễn phí. Để lo được đầy đủ các giấy tờ này cũng rất mất thời gian, cùng với đó mức hỗ trợ cũng chỉ bằng 1/3 khóa học lái xe, chính vì thế mà tôi đã quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp và ra ngoài tự đi học”, anh Việt Anh cho hay.

Đào tạo cần dựa trên nhu cầu

Đề cập đến việc chưa có nhiều lao động thấp nghiệp lựa chọn học nghề, bà Vũ Thị Thanh Liễu, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội cho rằng, đây là điều đáng tiếc. Bà Liễu cho biết, khi tham gia chính sách bảo hiểm thất nghiệp, người lao động được hưởng trợ cấp thất nghiệp 60% của bình quân 6 tháng lương liền kề trước khi mất việc, được hỗ trợ học nghề miễn phí, được tư vấn giới thiệu việc làm miễn phí, thẻ bảo hiểm y tế trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Hiện tại Trung Tâm Dịch vụ Việc làm Hà Nội có 4 nghề đào tạo cơ bản, gồm: Kỹ thuật pha chế đồ uống, kỹ thuật nấu ăn, tin học văn phòng, may công nghiệp. Để tạo điều kiện cho người lao động có nhiều ngành nghề đăng ký, giảm thiểu đi lại, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đã phối hợp với nhiều cơ sở đào tạo nghề, cơ sở giáo dục nghề nghiệp được cấp phép trên địa bàn thành phố, tạo điều kiện cho người lao động có nhiều cơ hội đăng ký học nghề hơn, như: Học lái xe, làm bánh, kế toán, các kỹ năng khác.

“Để hưởng trợ cấp thất nghiệp thì phải nộp đủ bảo hiểm thất nghiệp 12 tháng trở lên, nhưng đối với người được hỗ trợ học nghề thì chỉ cần đóng từ đủ 9 tháng trở lên là người lao động có quyền được hỗ trợ học nghề. Đây là quyền lợi mà nhiều lao động bỏ quên. Chúng tôi đã cố gắng làm công tác thông tin tuyên truyền rất nhiều, để người lao động hiểu được rằng họ có được những quyền lợi như vừa nêu, chứ không phải chỉ đến để nhận khoản tiền trợ cấp thất nghiệp nhất định, nhưng ít người biết đến chính sách này. Chúng tôi cũng có tư vấn nhưng nhiều người chưa quan tâm”, bà Liễu cho hay.

Trong khi đó, theo TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học, Lao động và Xã hội, trong bối cảnh thị trường lao động có nhiều biến động thời gian qua (ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19 hay như do thiếu đơn hàng mà hàng trăm nghìn lao động bị ảnh hưởng việc làm từ giai đoạn cuối năm 2022 đến nay) mà người lao động không “mặn mà” với chính sách học nghề khi thất nghiệp là vấn đề rất đáng phải suy nghĩ. Tuy nhiên, lý giải ở góc độ xã hội thì nguyên nhân này có thể là do những lao động mất việc chủ yếu là lao động phổ thông, phần lớn không có tích lũy về kinh tế nên không có điều kiện để học nghề mới với mức hỗ trợ học nghề hiện nay còn hạn chế. Chính sách của bảo hiểm thất nghiệp cũng mới chỉ hỗ trợ chi phí học nghề, chưa hỗ trợ các chi phí khác như ăn ở, đi lại khi trung tâm học nghề không gần nơi cư trú khiến người lao động càng quan tâm học nghề.

“Tuy vậy, có một vấn đề cũng cần có sự điều chỉnh để thu hút người lao động quan tâm học nghề là đào tạo phải theo nhu cầu. Người ta có nhu cầu học nghề xây dựng chẳng hạn nhưng mình chỉ dạy nấu ăn với may vá thì làm sao mà thu hút được. Do đó, để chính sách đào tạo, hỗ trợ duy trì việc làm cho người lao động phát huy hiệu quả, việc đào tạo cần dựa trên nhu cầu của người lao động, kết hợp với các cơ sở đào tạo, đào tạo chuyển đổi, cũng như tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp chặt chẽ hơn. Cùng với đó, dự thảo Luật việc làm cần bổ sung các chính sách để đẩy mạnh hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề nhằm duy trì việc làm cho người lao động; hỗ trợ người thất nghiệp tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề. Bổ sung quy định những người đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp đều được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; bổ sung quy định phạm vi và nội dung hỗ trợ (đi lại, ăn, ở) ngoài mức học phí… Từ đó khắc phục tình trạng người lao động chỉ quan tâm nhận trợ cấp thất nghiệp”, TS Nguyễn Thị Lan Hương phân tích.

Phan Hoạt