Nhiều mô hình kinh tế mới… chờ môi trường hoạt động

Trong nhiều văn kiện, nghị quyết của Đảng đã đề cập, xác định chuyển đổi số, xã hội số, kinh tế số là một trong những mục tiêu, quan điểm phát triển bền vững của đất nước. Không chỉ kinh tế số mà Việt Nam cũng đang nỗ lực theo đuổi nhiều mô hình kinh tế mới khác, như kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn - như là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển đất nước.

Ngày 31-3-2022, Thủ tướng đã ban hành Quyết định 411/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, với mục tiêu tỷ trọng kinh tế số đạt 20% GDP vào 2025 và đạt 30% vào năm 2030. Trong đó, tỷ trọng kinh tế số trong từng lĩnh vực, từng ngành đạt tối thiểu 10%, tỷ trọng thương mại điện tử trong tổng mức bán lẻ đạt trên 10%, tỷ lệ doanh nghiệp (DN) sử dụng hợp đồng điện tử đạt trên 80%, tỷ lệ DN nhỏ và vừa sử dụng nền tảng số đạt trên 50%..., để góp phần đưa Việt Nam vượt qua mức thu nhập trung bình thấp vào 2025, đạt mức thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và đạt mức thu nhập cao vào 2045.

Trước đó, ngày 1-10-2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1658/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2012-2030, tầm nhìn 2050. Mục tiêu của quyết định này là thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa carbon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự nóng lên toàn cầu.

Ngày 7-6-2022 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 687/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, với mục tiêu tạo động lực cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy tăng trưởng xanh theo hướng sử dụng hiệu quả hơn các nguồn tài nguyên, góp phần bảo vệ môi trường và gắn kết giữa các DN.

Mặc dù chủ trương rất rõ ràng như vậy và trên thực tế, cả 3 mô hình kinh tế mới này đã xuất hiện và hoạt động ngày càng rõ nét ở Việt Nam, nhưng hành lang pháp lý, điều kiện cho các mô hình hoạt động và phát triển vẫn chưa đủ. Chẳng hạn như đối với thương mại điện tử, vẫn còn thiếu vắng nhiều quy định liên quan đến chống hàng gian, hàng giả, bảo vệ người tiêu dùng và chống gian lận thuế.

Trong quản lý kinh doanh vận tải, theo quy định thì hầu hết xe đều đã lắp thiết bị giám sát hành trình, nhưng ngành chức năng xử lý thông tin từ các thiết bị này rất chậm chạp. Một trong những nguyên nhân là cơ sở dữ liệu manh mún, phân tán, không có sự liên thông, đồng bộ.

Kinh tế xanh đã và đang là đòi hỏi cấp bách đối với nước ta, khi mà nhiều thị trường nhập khẩu truyền thống hàng Việt liên tục đưa ra các rào cản thương mại liên quan đến công tác bảo vệ môi trường, nhưng nhiều quy định về hỗ trợ tín dụng cho các dự án xanh vẫn chưa có. Không ít ngân hàng cho biết sẵn sàng có chính sách ưu đãi cho các dự án xanh, nhưng như thế nào là dự án xanh thì ngân hàng khó phân định bởi thiếu quy định cụ thể.

Kinh tế tuần hoàn cũng tương tự. Luật Bảo vệ Môi trường 2020 quy định rõ, rác thải phải được phân loại tại nguồn, nhưng sau phân loại thì vận chuyển, tái chế ra sao lại không nói rõ. Và đó là nguyên nhân chính khiến hoạt động tái chế rác chưa được kích hoạt hiệu quả ở nhiều địa phương.

Phụ phẩm nông nghiệp ở nước ta rất lớn, nhưng phần nhiều trong số này chưa được tái sử dụng như nguyên liệu đầu vào cho nhiều ngành khác. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Việt Nam có khoảng 5-6 triệu hộ và 23.500 trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm, trung bình mỗi năm thải ra 84,5 triệu tấn chất thải nhưng chỉ 20% trong số này được ủ phân, làm khí sinh học, nuôi trùn…, còn lại thải ra môi trường. Lý do là chưa có cơ chế khuyến khích cũng như các quy định pháp luật cụ thể về sử dụng hiệu quả phụ, phế phẩm nông nghiệp.

Nhanh chóng hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo điều kiện hoạt động cho các mô hình kinh tế này là những kiến nghị đã được cộng đồng DN nêu ra ở rất nhiều diễn đàn…

Nhân Ngày Doanh nhân Việt Nam, chỉ nhắc lại với hy vọng có thêm tiếng nói để thúc đẩy quá trình này diễn ra nhanh hơn.

ANH VŨ