Nhiều nạn nhân của hội chứng bí ẩn Havana bức xúc với báo cáo mới từ CIA

Hội chứng Havana là gì? Căn bệnh bí ẩn, đã ảnh hưởng đến các sĩ quan quân đội, nhân sự CIA và các nhà ngoại giao trên khắp thế giới, biểu hiện bằng một loạt các bệnh như nhức đầu mãn tính, chóng mặt và buồn nôn.

Nó được phát hiện lần đầu tiên khi nào? Một số cựu quan chức chính phủ Mỹ nói rằng sự cố kéo dài hàng thập kỷ, nhưng những nạn nhân đầu tiên là một nhóm người làm việc tại Đại sứ quán Mỹ ở Havana (thủ đô Cuba) vào năm 2016. Kể từ đó, các quan chức Mỹ ở một số quốc gia đã trải qua các triệu chứng.

Nguồn gốc của bệnh là gì? Một số quan chức tin rằng các triệu chứng là do các cuộc tấn công bằng vi sóng của Nga, nhưng đến nay vẫn chưa có bằng chứng nào chứng minh giả thuyết này. Các chuyên gia bên ngoài cũng cho rằng tình trạng đó có thể là một phản ứng thần kinh với căng thẳng.

Mỹ giải quyết vấn đề như thế nào? Chính quyền Biden, Quốc hội và các cơ quan khác đã thực hiện các bước để điều tra các sự cố và hỗ trợ các nạn nhân. Tổng thống Biden từng nêu vấn đề này với nhà lãnh đạo Nga Vladimir Putin trong hội nghị thượng đỉnh đầu năm nay.

Các quan chức CIA (Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ) cho biết hầu hết người mắc bệnh bí ẩn được gọi là hội chứng Havana không chắc do Nga hoặc một đối thủ nước ngoài khác gây ra.

Theo các quan chức CIA, phần lớn trong số 1.000 trường hợp mắc hội chứng Havana mà chính phủ Mỹ ghi nhận có thể được giải thích bởi các nguyên nhân môi trường, tình trạng y tế chưa được chẩn đoán hoặc căng thẳng, chứ không phải chiến dịch toàn cầu được duy trì của một thế lực nước ngoài. Họ mô tả đó là những phát hiện tạm thời từ một nghiên cứu toàn diện.

CIA đang tiếp tục điều tra 24 trường hợp mắc hội chứng Havana vẫn chưa giải thích được. Một quan chức Mỹ nói những trường hợp đó mang đến cơ hội lớn nhất để tìm ra manh mối về việc liệu thế lực nước ngoài có phải chịu trách nhiệm cho một số sự cố sức khỏe không giải thích được đã gây khó khăn cho các nhà ngoại giao Mỹ và nhân sự CIA ở Havana, Vienna (thủ đô Áo) cùng các thành phố khác.

Ngoài 24 trường hợp đó, một số lượng đáng kể khác vẫn chưa được giải thích, quan chức này cho biết.

Ý tưởng cho rằng Nga, Trung Quốc hay Cuba chịu trách nhiệm tấn công hàng trăm nhà ngoại giao Mỹ trên khắp thế giới không được ủng hộ bởi bất kỳ bằng chứng nào mà chính quyền Biden có thể tìm ra. Tuy nhiên, FBI (Cục Điều tra Liên bang Mỹ), Lầu Năm Góc và những cơ quan khác vẫn tiếp tục điều tra xem liệu một thế lực nước ngoài có tham gia vào một số ít sự cố hay không, quan chức Mỹ tiết lộ. Các sự cố ở Havana bắt đầu từ năm 2016 và một số tại Vienna vào năm 2021, cùng các trường hợp riêng lẻ khác, vẫn là trọng tâm của các cuộc điều tra như vậy.

Những phát hiện tạm thời khiến nhiều nạn nhân không hài lòng, đặc biệt là các quan chức đương nhiệm và cựu quan chức phải chiến đấu với căn bệnh mãn tính trong nhiều năm mà không được giải thích rõ ràng.

Một nhóm nạn nhân nói những phát hiện tạm thời từ CIA "không thể và không phải là lời cuối cùng về vấn đề này". Các nạn nhân cho biết việc công bố các phát hiện này là làm trái với điều đã cam kết.

“Báo cáo mới được ban hành của CIA có thể được dán nhãn là 'tạm thời' và nó có thể mở ra cánh cửa cho một số lời giải thích thay thế trong một số trường hợp, nhưng theo đánh giá về sự tận tâm từ các công chức, gia đình và đồng nghiệp của họ, đó là sự thoái thác”, các nạn nhân tuyên bố.

William J. Burns, Giám đốc CIA, cho biết cơ quan này đang theo đuổi một vấn đề phức tạp với "sự nghiêm ngặt về phân tích, kỹ thuật lành mạnh và lòng trắc ẩn". Ông nhấn mạnh rằng các nhân viên CIA đã trải qua các triệu chứng thực sự.

William J. Burns tuyên bố: “Dù chúng tôi đã đạt được một số phát hiện tạm thời đáng kể nhưng vẫn chưa hoàn thành. Chúng tôi sẽ tiếp tục sứ mệnh điều tra những sự cố này và cung cấp quyền tiếp cận dịch vụ chăm sóc đẳng cấp thế giới cho những người cần nó".

Giám đốc CIA William Burns

CIA chưa bao giờ cáo buộc Nga hoặc một cường quốc khác phải chịu trách nhiệm, nhưng một số quan chức, đặc biệt là Lầu Năm Góc, tin rằng có bằng chứng về sự liên quan của các cơ quan gián điệp Nga và nhiều nạn nhân đồng tình với điều đó. Khi tới thủ đô Moscow vào tháng 12.2021 để cảnh báo Nga từ bỏ ý định tấn công Ukraine, William J. Burns đã nêu vấn đề về sự cố y tế và nói rằng nếu Nga bị quy trách nhiệm thì sẽ chịu hậu quả.

Marc Polymeropoulos, cựu sĩ quan CIA mắc các triệu chứng của hội chứng Havana trong chuyến đi đến Moscow vào năm 2017, nói điều quan trọng là phải tiếp tục điều tra các trường hợp vẫn chưa giải thích được. Ca ngợi những nỗ lực của William J. Burns trong việc cải thiện chăm sóc các sĩ quan bị tổn thương, Marc Polymeropoulos nói thêm rằng CIA không nên trở lại với nền văn hóa mà nạn nhân bị gièm pha và bỏ rơi.

Marc Polymeropoulos nói: “Chúng tôi đã mất 10 năm để tìm ra Osama bin Laden. Tôi chỉ mong sự kiên nhẫn và tiếp tục điều tra của cộng đồng tình báo cùng Bộ Quốc phòng Mỹ".

Một nạn nhân khác, yêu cầu không nêu tên vì công việc, cho biết chính phủ Mỹ đã sai lầm khi thúc đẩy việc nhiều người hơn báo cáo tình trạng sức khỏe kém hoặc các triệu chứng không rõ nguyên nhân. Nạn nhân này nói rằng điều đó đã dẫn đến hàng ngàn người không liên quan, khiến các nhà phân tích của CIA khó tập trung vào các trường hợp thực tế hơn.

Dù vậy, quan chức chính phủ Mỹ nói nỗ lực thu thập số lượng lớn các báo cáo không phải là sai lầm vì cho phép Mỹ tăng tốc độ điều trị những người mắc các triệu chứng. Các quan chức nói nỗ lực này cũng giúp cung cấp phương pháp điều trị cần thiết cho những người có tình trạng bệnh chưa được chẩn đoán trước đó.

Các quan chức CIA cho rằng đã có sự thống nhất trong cộng đồng tình báo về việc phát hiện ra rằng phần lớn trường hợp mắc hội chứng Havana không phải là do một cường quốc đối địch tiến hành chiến dịch bền vững trên toàn cầu. Tuy nhiên, sự tin tưởng vào đánh giá đó dao động từ thấp đến cao trong các cơ quan tình báo khác nhau.

Ngoài CIA, một nhóm chuyên gia đã xem xét thông tin mật về các sự cố. Đã cung cấp những phát hiện của mình cho chính phủ Mỹ nhưng vẫn đang hoàn thiện báo cáo, nhóm này khám phá các công nghệ có thể dẫn đến những triệu chứng đã ghi nhận, ít nhất là về mặt lý thuyết.

Khi được công bố công khai, báo cáo đó sẽ cung cấp thông tin về việc liệu năng lượng định hướng hoặc vi sóng có thể gây ra một số triệu chứng không giải thích được hay không.

Vũ khí năng lượng định hướng vẫn là giả thuyết mà một số nạn nhân đã nghiên cứu các vụ việc tin rằng rất có thể là nguyên nhân. Một số quan chức hiện tại hoặc nghỉ hưu tin các nhà điều tra chính phủ đã bác bỏ bằng chứng mà họ thu thập được về âm thanh lạ hoặc các bài đọc điện từ.

Song cuối năm ngoái, các quan chức nói CIA đã không thể tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào cho thấy thiết bị năng lượng định hướng phải chịu trách nhiệm, cũng không chặn được liên lạc từ một chính phủ nước ngoài đề nghị sử dụng thiết bị đó hoặc các kết quả cho thấy sự hiện diện của vi sóng tại vị trí xảy ra sự cố.

Khi được hỏi liệu năng lượng định hướng hoặc vi sóng có còn là lý thuyết hàng đầu cho các vụ việc vẫn đang được điều tra không, một quan chức CIA nói không có lời giải thích tiềm năng nào bị loại bỏ.

Trong số các trường hợp đã giải quyết, một số được giải thích là vì y tế, bao gồm cả các tình trạng chưa được chẩn đoán trước đó. Trong khi những trường hợp khác được cho có nguyên nhân từ môi trường, dù các quan chức CIA không đưa ra ví dụ cụ thể. Theo họ, một số trường hợp có khả năng liên quan đến tình trạng căng thẳng cao độ khi làm việc tại CIA.

Một số chuyên gia bên ngoài tin rằng căng thẳng đã góp phần vào các phản ứng tâm thần hoặc cái gọi là bệnh chức năng. Nhiều nạn nhân đã tìm thấy những lời giải thích cho chứng đau đầu mãn tính và buồn nôn gây khó chịu.

Năm ngoái, Quốc hội đã thông qua luật bồi thường cho các nạn nhân của hội chứng Havana và cho phép chính phủ đưa ra kế hoạch thanh toán đến tháng 4.2022. Chưa rõ những phát hiện tạm thời có thể ảnh hưởng đến quá trình đó thế nào.

Các quan chức CIA sẽ chỉ nói đang làm việc để thực hiện luật, rằng các quyết định của họ vẫn chưa đến hạn và lưu tâm đến ý định của Quốc hội là hỗ trợ các sĩ quan báo cáo mắc hội chứng Havana.

Các nạn nhân hy vọng báo cáo tạm thời không được thúc đẩy bởi mong muốn của chính phủ Mỹ bác bỏ tuyên bố được đưa ra theo đạo luật.

Trong khi một số cựu quan chức nói các trường hợp tổn thương tương tự kéo dài hàng thập kỷ, đợt bệnh gần đây bắt đầu vào cuối năm 2016. Thời điểm đó, các sĩ quan CIA và nhà ngoại giao làm việc tại Đại sứ quán Mỹ ở Havana đã báo cáo về những âm thanh lạ, áp lực và sau đó là các chứng bệnh khác nhau như buồn nôn và đau nửa đầu do suy nhược. Sau đó là vô số báo cáo ở Trung Quốc rồi đến Vienna. Các báo cáo khác đến từ khắp nơi trên thế giới, trong đó có Nga, Ấn Độ, Tajikistan và nhiều nước châu Phi.

Đến nay vẫn chưa là lời giải chính xác về hội chứng Havana - Ảnh: Intenet

Một đánh giá được công bố vào năm 2020 bởi một nhóm từ Học viện Khoa học, Kỹ thuật và Y học Quốc gia Mỹ cho thấy vũ khí vi sóng là nguyên nhân có nhiều khả năng gây thương tích nhất. Nạn nhân của các vụ tấn công thường xuyên chỉ ra các báo cáo khác nhau trong nhiều năm về nghiên cứu của Nga về vũ khí năng lượng định hướng và khả năng gây chấn thương não từ vi sóng. Thế nhưng, các nhà phê bình cho rằng nỗ lực đó chưa hoàn thành vì chính quyền Trump không cho nhóm này quyền truy cập vào thông tin đã được phân loại.

Nhiều quan chức cấp cao của chính quyền Trump, gồm cả các nhà lãnh đạo tại CIA, đã xem xét các vụ việc một cách hoài nghi, cho rằng bằng chứng không đủ để kết luận rằng các vụ việc bí ẩn là các cuộc tấn công hay Nga đứng sau chúng. Một số quan chức bị ảnh hưởng bởi báo cáo từ FBI kết luận rằng hội chứng Havana là một loại bệnh chức năng hoặc phản ứng tâm thần do căng thẳng gây ra.

Khi ông Biden nhậm chức Tổng thống Mỹ, William J. Burns và những người khác cam kết sẽ điều trị tốt hơn cho các nạn nhân vì những gì họ gọi là sự cố sức khỏe bất thường. Họ cũng bắt đầu những nỗ lực mới để nghiên cứu những gì đã xảy ra, thành lập một hội đồng đánh giá khoa học mới, do các cơ quan tình báo đứng đầu, để xem xét tất cả các bằng chứng, đã phân loại và chưa phân loại. CIA thành lập đội mới, được lãnh đạo bởi điệp viên chìm chuyên nghiệp từng tham gia vào cuộc truy lùng dẫn đến cái chết của trùm khủng bố Osama bin Laden, để tìm hiểu xem chuyện gì đã xảy ra.

Năm ngoái, William J. Burns cùng các quan chức khác cho biết CIA đang tập trung vào khoảng 200 trường hợp vẫn chưa giải thích được và hiện con số là 24.

Sơn Vân