Nhiều quốc gia châu Âu tìm cách mở rộng nghĩa vụ quân sự 'kiểu mới'

Một nhóm binh sĩ trẻ của Đức. Ảnh minh họa: DW

Theo tờ Politico ngày 30/6, Đức - quốc gia có quy mô quân đội lớn nhất châu Âu - đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt binh sĩ nghiêm trọng. Dù đã cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên mức kỷ lục, Bundeswehr (lực lượng vũ trang liên bang Đức) hiện vẫn thiếu khoảng 50.000 quân so với mục tiêu 230.000-240.000 binh sĩ mà chính phủ liên minh đặt ra.

Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius đề xuất xây dựng một mô hình nghĩa vụ quân sự “kiểu mới” dựa trên kinh nghiệm của Na Uy. Theo cách làm này, tất cả công dân 18 tuổi sẽ được đánh giá khả năng phục vụ quân đội, nhưng chỉ một tỷ lệ nhỏ thực sự được chọn nhập ngũ. Tính chọn lọc này vừa giữ được các yếu tố tự nguyện, vừa khiến nghĩa vụ quân sự trở nên hấp dẫn hơn trong mắt người trẻ.

Trên thực tế, mô hình Na Uy được nhiều chuyên gia đánh giá là phù hợp với nhu cầu của quân đội hiện đại, khi không còn cần lực lượng đông như các cuộc chiến tranh truyền thống. Thụy Điển và Litva cũng đã áp dụng hình thức tương tự, còn Anh - quốc gia đã bãi bỏ nghĩa vụ quân sự từ lâu - hiện cũng đang cân nhắc khôi phục một phần để giải quyết bài toán thiếu hụt binh sĩ.

Tuy nhiên, câu hỏi lớn đặt ra là liệu thanh niên Đức có sẵn sàng hưởng ứng như thanh niên Na Uy. Nếu số quân cần tuyển vượt xa số lượng tự nguyện, chính phủ có buộc phải áp dụng nghĩa vụ bắt buộc hay không? Đây vẫn là chủ đề gây tranh luận trong nội bộ chính trường Đức khi các đảng phái chưa tìm được tiếng nói chung.

Không chỉ riêng Đức, nhiều nước châu Âu khác cũng đang chật vật trong nỗ lực tuyển quân. Tại Anh, lực lượng vũ trang hiện có khoảng 148.000 quân nhân nhưng vẫn chưa đạt chỉ tiêu tuyển mới, dù đã chi tiền cho các chiến dịch quảng bá hình ảnh rất chuyên nghiệp. Ngay cả ở những nước có nghĩa vụ quân sự, viễn cảnh phục vụ quốc gia cũng chưa đủ sức giữ chân người trẻ lâu dài. Trong bức tranh đó, Na Uy vẫn được coi là ngoại lệ, khi một phần tư lính nghĩa vụ tự nguyện tiếp tục gắn bó với quân đội.

Nhìn vào thực tế này, nhiều chuyên gia cho rằng một trong những điểm mấu chốt nằm ở việc lắng nghe chính những người trẻ. Theo bà Elisabeth Braw, thành viên cấp cao Hội đồng Đại Tây Dương, các cuộc thảo luận về nghĩa vụ quân sự thường chỉ xoay quanh mô hình, ngân sách, cách vận hành hay chiến dịch truyền thông. Trong khi đó, nhóm trực tiếp thực hiện nghĩa vụ - là thế hệ trẻ - lại hiếm khi được hỏi ý kiến.

Bà Braw cho rằng: "Việc bảo vệ đất nước hiện nay phụ thuộc vào thế hệ trẻ, nhưng chúng ta gần như không mời họ đóng góp ý tưởng". Theo bà, cũng giống như việc các chính phủ tham khảo ý kiến chuyên gia để hoạch định chính sách an ninh, các nhóm nghiên cứu về nghĩa vụ quân sự cũng cần có sự tham gia của thanh niên. Điều này không chỉ dừng ở các quyền lợi cơ bản như chỗ ở hay phúc lợi, mà còn là cách để họ thấy nghĩa vụ quân sự thực sự có giá trị. Chẳng hạn, việc đào tạo bằng lái xe trong thời gian huấn luyện có đủ sức thu hút không? Làm thế nào để lôi cuốn những người trẻ trong lĩnh vực công nghệ trở thành một phần của lực lượng quốc phòng? Và làm sao để xã hội hiểu đúng vai trò, đóng góp của quân đội?

Bà Braw cho rằng thế hệ trẻ không chỉ là lực lượng nhập ngũ tiềm năng, mà còn là những người sẽ quản lý và định hướng đất nước trong tương lai. Bất cứ chính sách nào được thông qua hôm nay cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin và cam kết của thế hệ trẻ đối với an ninh quốc gia.

Hoàng Anh/Báo Tin tức và Dân tộc