Nhiều trở ngại 'níu chân' doanh nghiệp nhà nước chuyển đổi số

Chuyển đổi số xu hướng phát triển tất yếu của thời đại

Ngày 26/7, tại hội thảo "Chuyển đổi số trong DNNN: Cơ hội và thách thức", các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia kinh tế, đại điện doanh nghiệp (DN) đều khẳng định, chuyển đổi số là xu thế tất yếu trong thời đại ngày nay, mở ra cơ hội chưa từng có cho các địa phương, doanh nghiệp trên thế giới vượt lên trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, giúp cho Chính phủ các quốc gia hoạt động hiệu quả và minh bạch hơn.

Còn nhiều trở ngại trong chuyển đổi số doanh nghiệp nhà nước. Ảnh: Hải Anh

Chuyển đổi số gồm 3 trụ cột: chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Trong đó, bên cạnh hiệu lực của chính phủ số thì kinh tế số thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo ra giá trị mới, giúp tăng năng suất lao động, tạo động lực tăng trưởng mới.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, với sự xuất hiện của IoT, Big Data, AI, Icloud, đã đánh dấu sự phát triển vượt bậc trong việc sử dụng dữ liệu vào các hoạt động của đời sống xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh. Trong bối cảnh đó, kinh tế số đang trở thành xu hướng phát triển tất yếu, được nhiều quốc gia nghiên cứu, ứng dụng và phát triển.

Với Việt Nam, phát triển kinh tế số là cơ hội lớn để thu hẹp khoảng cách phát triển. Trong những năm gần đây, việc ứng dụng công nghệ số trong sản xuất kinh doanh đã mang đến cơ hội phát triển của nhiều quốc gia và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Tuy nhiên số lượng các doanh nghiệp đã thành công trong chuyển đổi số ở Việt Nam chưa nhiều, đặc biệt là các DN mang tính chất đầu tàu, dẫn dắt nền kinh tế của cả nước.

Đề cập đến sự quan tâm và lợi ích của chuyển đổi với DN nói chung và DNNN nói riêng, ông Nguyễn Thanh Tuyên - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, công nghệ thông tin – truyền thông (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho hay, với Việt Nam, phát triển kinh tế số là cơ hội lớn để thu hẹp khoảng cách phát triển.

Thống kê cho thấy có 92% DN đã có sự quan tâm ứng dụng chuyển đổi số trong hoạt động kinh doanh của mình; 98% DN kỳ vọng có sự thay đổi trong hoạt động sản xuất kinh doanh nhờ chuyển đổi số như giúp giảm chi phí (67%), giảm tiếp xúc trực tiếp (52%), nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ (42%)…

Chuyển đổi số mang lại những giá trị phát triển cho DN sau dịch Covid-19. Ông Nguyễn Đoàn Kết - Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Bóng đèn phích nước Rạng Đông cho hay, chuyển đổi số thành công đã giúp Rạng Đông thực hiện chuyển đổi hai vấn đề cốt lõi là: tái cấu trúc chiến lược sản phẩm/ dịch vụ (Hệ sinh thái SP/DV - 4.0) và tái cấu trúc mô hình kinh doanh. Rạng Đông từng bước dịch chuyển từ mô hình kinh doanh hình ống tuyến tính sang mô hình kinh doanh đa nền tảng, mô hình kinh doanh hệ sinh thái. Chuyển từ nhà cung cấp sản xuất bán sản phẩm thông qua đại lý, lên đa kênh (tiếp cận gần hơn với người dùng cuối), đồng thời cung cấp sản phẩm, dịch vụ để kết nối với các nền tảng của đối tác khác và có thể Plug& Play.

“Nhờ chuyển đổi số bước đầu thành công, mặc dù chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19, doanh thu của đơn vị vẫn liên tục đạt mức cao năm 2021: tăng 16%; 2022: tăng 21% và đặc biệt quý 1/2023 vẫn tăng 19,8% so cùng kỳ” - ông Đoàn Kết nói.

6 thách thức lớn với doanh nghiệp trong chuyển đổi số

Tại hội thảo, các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia kinh tế cũng chỉ ra những thách thức trong quá trình chuyển đổi số đối với DN.

Ông Lê Nguyễn Trường Giang - Viện trưởng Viện Chiến lược chuyển đổi số, Hội truyền thông số Việt Nam, đưa ra bức tranh hiện trạng chuyển đổi số các DNNN và cho rằng, chuyển đổi số khu vực này đang gặp rất nhiều khó khăn và phải đối mặt với 6 thách thức lớn.

Còn nhiều trở ngại trong chuyển đổi số doanh nghiệp nhà nước. Ảnh: minh họa

Trong đó nổi lên là khu vực DNNN có những hành lang pháp lý, những quy định, quy chế và cách thức kiểm soát rất chặt chẽ. Đây là yếu tố tạo nên những rào cản trong việc chuyển đổi cách thức tổ chức để chuyển đổi số, bởi không thể muốn chuyển đổi như thế nào cũng được và muốn chuyển đổi là chuyển đổi được ngay. Sự chuyển đổi cũng chịu rất nhiều ràng buộc, không dễ để chuyển đổi thành công.

Do sự chuyển đổi mô hình tổ chức còn nhiều ràng buộc nên chính quá trình này cũng tạo ra nhiều điểm khó khăn trong việc xây dựng lộ trình chuyển đổi số, đặc biệt trong việc xây dựng các mô hình kinh doanh mới hoặc triển khai những hệ sinh thái về mô hình kinh doanh.

Trở ngại lớn, tiếp theo là việc chuyển đổi cách vận hành cũng làm phát sinh những khoản đầu tư lớn và với đặc điểm về sự chặt chẽ trong việc kiểm soát quá trình đầu tư dẫn tới hệ quả là thời gian ra quyết định chậm, thủ tục nhiều nên việc xây dựng các sáng kiến số theo mô hình phát triển nhanh “Agile” hoặc xây dựng những hệ sinh thái đầu tư mới để thử nghiệm trở nên khó khăn do chưa có hành lang pháp lý cho quá trình này.

Ông Lê Nguyễn Trường Giang phân tích thêm, chuyển đổi số cũng đòi hỏi một cái nhìn toàn cảnh, một cách làm tổng thể và chỉ thành công, hiệu quả với một tác động tổng thể của tất cả các yếu tố chuyển đổi cùng phối hợp. Tuy nhiên, đây là một trở ngại lớn trong cơ chế ra quyết định tại các DNNN.

Do vậy, thay vì tạo ra một tác động tổng thể, chuyển đổi số trong các DNNN hiện nay vẫn đang tập trung nhiều vào quá trình số hóa vận hành và xây dựng một số giải pháp cụ thể thay vì tổng thể. Chuyển đổi số đa phần mới chỉ dừng ở việc hoạch định, vấn đề tổ chức triển khai, đặc biệt xuống các cấp thấp của tổ chức đang là một điểm nghẽn lớn. Do vậy, chưa thực sự tạo ra được lợi thế cạnh tranh động cho doanh nghiệp nhà nước thông qua tiến trình chuyển đổi số.

Đề xuất giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số, ông Lê Nguyễn Trường Giang cho rằng, không có mô hình “may sẵn” cho chuyển đổi số của DNNN. Chuyển đổi số là một cuộc cách mạng tư duy, đòi hỏi các DN, tổ chức phải chủ động đổi mới và sáng tạo dựa trên những khung khổ mang tính quy luật và nguyên tắc của tiến trình chuyển đổi số để định hình nên chiến lược và mô hình chuyển đổi phù hợp riêng cho DN của mình.

Song Linh