Nhiều trường học tổng phụ trách đội kiêm nhiệm luôn công việc y tế học đường

Theo Quyết định số 2358/QĐ-BGDĐT về Kế hoạch nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm học 2025 - 2026, Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định y tế trường học là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Chủ trương này được các trường đón nhận với tâm thế phấn khởi, bởi chăm sóc sức khỏe cho học sinh từ tuyến đầu là nhu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, tại nhiều địa phương, nhất là vùng khó khăn, thực tế triển khai vẫn còn trở ngại.

Nhiều trường mong muốn có thêm chính sách cụ thể để chủ trương sớm đi vào cuộc sống, khắc phục tình trạng thiếu nhân viên y tế, thiếu nguồn lực trong những năm qua.

Nhân viên y tế trường học là chỗ dựa sức khỏe cho học sinh

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Hoàng Đức Hòa - Hiệu trưởng Trường phổ thông dân tộc nội trú Bố Trạch (xã Thượng Trạch, tỉnh Quảng Bình) chia sẻ: “Hiện trường đã có nhân viên y tế được biên chế chính thức. Đây là thuận lợi rất lớn, bởi với trường nội trú, lượng học sinh đông, tình trạng ốm đau lặt vặt xảy ra thường xuyên.

Các em ở lại trường suốt cả học kỳ, nhân viên y tế gần như phải làm việc hết công suất cả ngày lẫn đêm, từ chăm sóc những ca bệnh thông thường cho đến việc theo dõi sức khỏe định kỳ, phát thuốc, sơ cứu ban đầu. Đó là công việc rất cần thiết”, thầy chia sẻ.

Theo thầy Hòa, không chỉ dừng lại ở chăm sóc trực tiếp, nhân viên y tế còn giữ vai trò quan trọng trong đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Từ việc kiểm tra nguồn thực phẩm, lưu mẫu thức ăn, đến giám sát quy trình chế biến, tất cả đều nhằm bảo vệ sức khỏe cho học sinh. Nếu có trường hợp đau bụng, ngộ độc, nhân viên y tế sẽ kiểm tra, phán đoán nguyên nhân và quyết định chuyển các em đến trạm y tế hay bệnh viện. Giáo viên kiêm nhiệm sẽ không thể xử lý kịp thời và chính xác như vậy.

Thầy Hoàng Đức Hòa - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc nội trú Bố Trạch. Ảnh: Website Trường.

Một phần công việc khác cũng quan trọng không kém là quản lý hồ sơ sức khỏe và tủ thuốc của trường. Mỗi năm, chi phí thuốc men cho học sinh có khi lên đến 100 triệu đồng, trường sắm sửa nhờ ngân sách và sự hỗ trợ từ các mạnh thường quân.

“Học sinh vùng núi thường gầy gò, nhiều em đầu cấp bị suy dinh dưỡng, hay ốm đau vào mùa đông. Thuốc sử dụng nhiều nhất là thuốc bôi ngoài da, thuốc xổ giun, hạ sốt, đau bụng. Có nhân viên y tế để quản lý, cấp phát và giám sát sử dụng mới đảm bảo đúng và đủ liều.

Đặc biệt, trong những tình huống khẩn cấp, sự có mặt của nhân viên y tế càng cho thấy giá trị không thể thay thế. Năm học vừa qua, trường có hơn 15 trường hợp phải đưa học sinh đi cấp cứu trong đêm, từ ngã khi vui chơi đến đau ruột thừa, đau mắt.

Chỉ có nhân viên y tế mới phán đoán được tình trạng bệnh, quyết định có cần đưa đi tuyến trên hay không. Như ca đau ruột thừa trong năm học vừa rồi, nếu giáo viên kiêm nhiệm thì có thể chỉ nghĩ đơn giản là đau bụng, cho uống thuốc giảm đau, trong khi thực tế cần chuyển viện gấp”, thầy Hòa kể lại.

Ngay từ đầu năm học, nhân viên y tế cũng theo dõi sức khỏe học sinh và đưa các em đi khám ban đầu. Nhờ đó, trường đã phát hiện sớm 2 trường hợp sỏi thận, can thiệp kịp thời. Thầy hiệu trưởng nhấn mạnh, nhân viên y tế có khối lượng công việc nhiều và đều rất thiết yếu. Với trường nội trú, bán trú, nhân viên y tế là lực lượng bắt buộc phải có.

Nếu như ở những trường đã được bố trí nhân viên y tế, công tác chăm sóc sức khỏe cho học sinh phần nào yên tâm hơn thì tại nhiều nơi, tình hình lại hoàn toàn trái ngược. Không ít trường hiện vẫn chưa có nhân viên y tế chuyên trách, mọi việc phải trông cậy vào giáo viên kiêm nhiệm và sự hỗ trợ từ trạm y tế địa phương.

Thầy Tạ Duy Tình - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Ngải Thầu (xã Y Tý, tỉnh Lào Cai) bộc bạch: "Hiện nay nhà trường chưa có nhân viên y tế chuyên trách. Thay vào đó, trường bố trí một giáo viên phụ trách công tác này. Chúng tôi tuy có phòng y tế riêng và tủ thuốc, nhưng việc mua sắm chỉ dừng ở một số loại thuốc đơn giản như thuốc đau bụng, tiêu chảy, đau đầu để học sinh sử dụng khi cần. Những loại khác thì không dám mua vì không có chuyên môn sâu, nếu dùng sai sẽ rất nguy hiểm. Chỉ khi có nhân viên y tế được đào tạo bài bản mới có thể đảm bảo”.

Vị hiệu trưởng cho biết, người hiện kiêm nhiệm công việc y tế hiện là tổng phụ trách Đội, vốn không được đào tạo chuyên môn sâu. Các hoạt động khám sức khỏe ban đầu cho học sinh hàng năm đều phải phối hợp với trạm y tế địa phương. Trường cũng chủ động tuyên truyền cho học sinh về phòng chống dịch bệnh theo từng thời điểm, còn những vấn đề phức tạp hơn thì mời y, bác sĩ từ trạm y tế xuống hỗ trợ.

Dù vậy, khó khăn lớn khác là trạm y tế gần nhất cách trường 5,2 km. Trong các tình huống học sinh vui chơi quá đà, bị thương cần sơ cứu, giáo viên chỉ có thể rửa vết thương bằng cồn, băng bó tạm thời rồi nhanh chóng đưa các em đến trạm y tế. Nhà trường không dám giữ học sinh ở lại trong tình trạng nguy hiểm vì không có nhân viên chuyên trách.

Theo thầy Tình, vấn đề nhân sự trường học trước đây phụ thuộc vào sự chỉ đạo của cấp huyện, nay chuyển về cấp xã. Tuy nhiên, riêng việc cho tuyển dụng nhân viên y tế thì đến nay vẫn chưa thấy xã có động thái phân bổ, biên chế hay đề cập đến việc bổ sung cho trường.

Đồng tình với chia sẻ trên, thầy Nguyễn Trung Hiếu - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Sam Kha (xã Púng Bánh, tỉnh Sơn La) bộc bạch: "Trong khung định mức biên chế hiện nay, trường không được giao nhân viên y tế. Sở Nội vụ chỉ bố trí kế toán, văn thư, thư viện và nhân viên thiết bị thí nghiệm, còn vị trí y tế học đường hoàn toàn vắng bóng. Vì vậy, trường không thể thành lập phòng y tế đầy đủ như quy định".

Thầy Nguyễn Trung Hiếu - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Sam Kha. Ảnh: NVCC.

Thầy Hiếu cho biết, công tác chăm sóc sức khỏe cho học sinh vì thế chủ yếu dựa vào trạm y tế xã, cách trường khoảng 2km. Trước đây, từng có giai đoạn nhân viên của trạm được điều chuyển về trường theo hợp đồng, nhưng nay không còn. Hiện tại, việc khám sức khỏe, kiểm tra định kỳ cho học sinh đều do nhân viên trạm y tế thực hiện tại trường, bao gồm đo chiều cao, cân nặng, thị lực. Tuy nhiên, do hoạt động dựa trên hợp đồng, nên giữa cam kết và thực tế triển khai vẫn còn có độ chênh nhất định.

Đặc biệt với những trường bán trú, nơi học sinh ăn ở tập trung cả tuần, việc không có nhân viên y tế thường trực sẽ gây ra nhiều lo lắng cho cả giáo viên và phụ huynh. Các bệnh thường gặp như đau mắt đỏ, bệnh ngoài da, tiêu chảy hay sốt rét xuất hiện khá phổ biến, nhưng nhà trường khó có thể xử lý kịp thời nếu chỉ trông chờ vào nhân viên trạm y tế.

"Trong những tình huống khẩn cấp, sự chậm trễ càng trở thành nỗi lo lớn của phụ huynh khi gửi con ở trường nhiều hơn ở nhà. Các hoạt động tuyên truyền về phòng bệnh, phòng chống dịch hay chấn thương vẫn được giáo viên kiêm nhiệm thông qua các buổi sinh hoạt tập thể. Nhưng những vấn đề chuyên môn y khoa thì nhà trường buộc phải phụ thuộc vào trạm y tế", thầy Nguyễn Trung Hiếu khẳng định.

Cần chính sách cụ thể để chủ trương đi vào thực chất

Theo thầy Hoàng Đức Hòa, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề ra chủ trương đổi mới, chú trọng công tác y tế học đường trong năm học mới. Đây là định hướng rất cần thiết, nhưng để đi vào thực chất, cần có các chính sách tháo gỡ khó khăn từ thực tiễn.

Trước hết, thầy đề xuất cần có chủ trương tuyển dụng và biên chế nhân viên y tế cho trường học, đặc biệt là các trường bán trú, nội trú ở vùng khó. Có thể xem xét các hình thức thu hút nhân lực hoặc hợp tác trực tiếp với trạm y tế gần nhất.

“Ở đồng bằng, thành phố thì dễ tuyển dụng nhân viên y tế hơn vì lao động đông, trường có thể hợp đồng nhân viên, hoặc có nhiều phòng khám, bệnh viện, giáo viên có thể đưa học sinh đến ngay khi cần. Nhưng ở vùng sâu, vùng xa thì rất khó, càng cần biên chế nhân viên y tế ngay trong trường.

Khó khăn càng rõ hơn khi thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, nhiều xã được sáp nhập, địa bàn rộng, trường học nằm xa cơ sở y tế. Trong tình huống khẩn cấp, việc đưa học sinh đến trạm y tế gần nhất mất nhiều thời gian, không đảm bảo an toàn. Nếu có nhân viên y tế tại trường, các em sẽ được sơ cứu ngay tại chỗ trước khi chuyển tuyến, đó là yếu tố cần thiết”, thầy Hòa nhấn mạnh.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc nội trú Bố Trạch được khám sức khỏe và phát thuốc tại trường.

Ngoài cấp cứu, một nhân viên y tế làm việc hết khả năng còn có thể triển khai nhiều mảng quan trọng khác: lập hồ sơ y tế, xây dựng kế hoạch chăm sóc sức khỏe định kỳ, tổ chức các hoạt động phòng chống dịch bệnh theo mùa, kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm, tuyên truyền phòng chống tai nạn thương tích, đuối nước. Tất cả đều là công việc thường xuyên, cần nghiệp vụ y tế và không thể giao cho giáo viên kiêm nhiệm.

“Công việc của nhân viên y tế không hề ít. Nó liên quan đến chuyên môn, đến sức khỏe trực tiếp của học sinh. Nếu chủ trương đổi mới y tế học đường được triển khai bằng những chính sách cụ thể, từ tuyển dụng đến đảm bảo hoạt động khám chữa bệnh cho học sinh thì mới thực sự đi vào cuộc sống. Với các trường bán trú, nội trú, đây là yêu cầu bắt buộc, không thể thay thế”, thầy Hoàng Đức Hòa khẳng định.

Về phía thầy Tạ Duy Tình, thầy cho biết khi Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định nhiệm vụ đổi mới công tác y tế trường học, tập thể nhà trường rất phấn khởi vì tin rằng công tác này sẽ được quan tâm hơn trong năm học mới. Tuy vậy, theo thầy, nếu chỉ dừng lại ở chủ trương thì vẫn chưa đủ mà phải có các bước triển khai cụ thể từ văn bản chỉ đạo đến cơ chế thực hiện.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Ngải Thầu được khám sức khỏe định kỳ. Ảnh: NVCC

“Cần có chỉ đạo rõ ràng từ tỉnh xuống xã, quy định mỗi trường cần bao nhiêu nhân viên y tế, hình thức biên chế hay hợp đồng. Khi đó cấp xã mới có cơ sở để bố trí, thậm chí có thể điều chuyển nhân sự từ trạm y tế sau sáp nhập về trường. Nếu không có văn bản chỉ đạo thì nhà trường vẫn phải tự xoay xở như hiện nay”, thầy Tình bày tỏ.

Một khó khăn khác là chế độ đãi ngộ cho nhân viên y tế trường học chưa hấp dẫn. Mức lương, phụ cấp thấp, không cạnh tranh được so với các công việc khác. Do đó, ngay cả khi có cơ chế, việc tuyển dụng cũng không dễ dàng. Nếu có bằng cấp chuyên môn, họ có thể tìm công việc khác với thu nhập cao hơn thay vì gắn bó với trường học.

Theo hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Ngải Thầu, muốn đổi mới công tác y tế trường học thực chất thì trước hết phải tháo gỡ vướng mắc về cơ chế và chính sách. Chỉ khi có hướng dẫn cụ thể, có chế độ phù hợp thì mới có thể thu hút, giữ chân nhân viên y tế gắn bó với nhà trường, góp phần bảo vệ và chăm sóc sức khỏe học sinh một cách bài bản, chuyên nghiệp.

Cùng đề xuất thực hiện nhiệm vụ đổi mới y tế, thầy Nguyễn Trung Hiếu cho biết, để giải quyết tận gốc vấn đề, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xem xét đưa vị trí nhân viên y tế trở lại trong khung định mức biên chế. Trên cơ sở đó, Ủy ban nhân dân tỉnh và Sở Nội vụ mới có thể phân bổ hoặc điều chuyển cán bộ từ trạm y tế về trường. Đây cũng là giải pháp từng được áp dụng trước kia và mang lại hiệu quả nhất định.

"Việc có nhân viên y tế tại chỗ không chỉ giúp nhà trường chủ động hơn trong công tác chăm sóc, theo dõi sức khỏe học sinh mà còn nâng cao trách nhiệm và hiệu quả chuyên môn. Đặc biệt với các trường bán trú, nội trú, nơi học sinh tập trung đông và thời gian ở trường nhiều hơn ở nhà, nhu cầu này càng trở nên cấp thiết. Phụ huynh gửi gắm con em trong suốt tuần học sẽ yên tâm hơn khi biết rằng ở trường luôn có người có chuyên môn sẵn sàng ứng phó với tình huống bất ngờ", thầy Hiếu chia sẻ.

Thanh Trà