Nhịp điệu sáng tạo: Vai trò của chủ sở hữu trí tuệ trong chuyển đổi số

Nghi thức khởi động lễ hưởng ứng Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới

Ngày 25.4.2025, Bộ Khoa học - Công nghệ (KH-CN) phối hợp với UBND TP.Hà Nội tổ chức Lễ hưởng ứng Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới, với chủ đề đầy cảm hứng: "Sở hữu trí tuệ và âm nhạc - Cảm nhận nhịp điệu của sở hữu trí tuệ". Sự kiện này không chỉ là một hoạt động chuyên môn mà còn là cơ hội để nâng cao nhận thức cộng đồng, lan tỏa giá trị của SHTT trong mọi khía cạnh của đời sống.

Trong bài phát biểu tại sự kiện, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Lưu Hoàng Long nhấn mạnh rằng SHTT là một trong những yếu tố cốt lõi định hình nền văn hóa và tinh thần của nhân loại. Ông khẳng định: "Sở hữu trí tuệ không chỉ là động lực thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển kinh tế, mà còn là công cụ bảo vệ các giá trị nghệ thuật, văn hóa và khoa học".

SHTT đóng vai trò như một "lá chắn" bảo vệ các ý tưởng mới, từ những sáng tác âm nhạc đầy cảm xúc đến các phát minh công nghệ tiên tiến. Trong bối cảnh thế giới số, nơi mà thông tin được chia sẻ với tốc độ chóng mặt, việc bảo vệ quyền lợi của các nhà sáng tạo càng trở nên cấp thiết. Ông Long dẫn chứng từ báo cáo của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), trong đó chỉ ra rằng giá trị của các tập đoàn công nghệ hàng đầu như Apple, Microsoft hay Google phần lớn được xây dựng dựa trên tài sản trí tuệ. Các thương hiệu, bằng sáng chế và bản quyền là những yếu tố then chốt giúp các công ty này duy trì vị thế dẫn đầu trên thị trường toàn cầu.

Âm nhạc, một lĩnh vực nghệ thuật mang tính đại chúng, là minh chứng rõ nét cho vai trò của SHTT. Một ca khúc không chỉ là sản phẩm của cảm xúc mà còn là kết tinh của trí tuệ và công sức của nhạc sĩ, ca sĩ, nhà sản xuất và nhiều bên liên quan. Tuy nhiên, trong thời đại số, âm nhạc dễ dàng bị sao chép, phân phối trái phép hoặc sử dụng mà không có sự cho phép. Hệ thống SHTT mạnh mẽ sẽ đảm bảo rằng các nghệ sĩ được công nhận và hưởng lợi xứng đáng từ công sức của mình, từ đó khuyến khích họ tiếp tục sáng tạo.

Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Lưu Hoàng Long phát biểu tại Lễ hưởng ứng Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới

Theo ông Lưu Hoàng Long, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã xác định ba trụ cột chiến lược cho sự phát triển bền vững của đất nước trong thời kỳ mới: khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trong đó, SHTT đóng vai trò trung tâm, kết nối và thúc đẩy sự phát triển của cả ba lĩnh vực này. Các chính sách liên quan đến SHTT không chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi của các cá nhân và tổ chức mà còn hướng tới việc xây dựng một hệ sinh thái sáng tạo, nơi mọi ý tưởng đều được tôn trọng và khuyến khích.

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến đáng kể trong việc hoàn thiện khung pháp lý về SHTT. Luật Sở hữu trí tuệ đã được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với các cam kết quốc tế và đáp ứng yêu cầu của thời đại số. Ngoài ra, các chương trình hỗ trợ đăng ký bảo hộ tài sản trí tuệ đã được triển khai rộng rãi, đặc biệt tại các địa phương có thế mạnh về sản phẩm đặc trưng.

Phó giám đốc Sở KH-CN Hà Nội, ông Nguyễn Quốc Hà, chia sẻ rằng Hà Nội đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong lĩnh vực SHTT. Với vai trò là trung tâm kinh tế, văn hóa và khoa học của cả nước, thành phố đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ đăng ký bảo hộ tài sản trí tuệ cho các sản phẩm đặc trưng, chẳng hạn như nông sản, thủ công mỹ nghệ và các thương hiệu địa phương. Tính đến nay, khoảng 200 sản phẩm của Hà Nội đã được cấp chứng nhận bảo hộ, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và uy tín của các sản phẩm này trên thị trường trong nước và quốc tế.

Phó giám đốc Sở KH-CN Hà Nội Nguyễn Quốc Hà phát biểu tại lễ hưởng ứng

Hà Nội cũng đang nỗ lực hướng tới mục tiêu trở thành một "Thành phố sáng tạo" theo mạng lưới của UNESCO. Để đạt được mục tiêu này, thành phố đã tập trung đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao, giáo dục và nâng cao nhận thức về SHTT trong cộng đồng, đặc biệt là trong các trường học. Ông Nguyễn Quốc Hà nhấn mạnh rằng giáo dục về SHTT cần được bắt đầu từ sớm, giúp thế hệ trẻ hiểu được giá trị của sáng tạo và ý nghĩa của việc tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ.

Chuyển đổi số mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho công tác bảo vệ SHTT. Internet và các nền tảng số đã tạo điều kiện cho việc chia sẻ thông tin nhanh chóng, nhưng đồng thời cũng làm gia tăng các hành vi vi phạm bản quyền, từ sao chép trái phép nội dung số đến sử dụng hình ảnh, âm nhạc mà không xin phép. Các nền tảng mạng xã hội, dịch vụ phát trực tuyến và trí tuệ nhân tạo (AI) đang đặt ra những câu hỏi mới về cách áp dụng SHTT trong môi trường số.

Để đối phó với những thách thức này, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường hợp tác quốc tế và nâng cao năng lực thực thi quyền SHTT. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ, chẳng hạn như blockchain, để theo dõi và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cũng là một hướng đi đầy tiềm năng. Các doanh nghiệp và cá nhân cần được khuyến khích sử dụng các công cụ số để đăng ký và quản lý tài sản trí tuệ của mình, từ đó giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa giá trị kinh tế.

SHTT không chỉ là trách nhiệm của các nhà khoa học, doanh nghiệp hay cơ quan quản lý nhà nước, mà là nhiệm vụ của toàn xã hội. Mỗi cá nhân đều có thể đóng góp vào việc xây dựng một môi trường sáng tạo, nơi mọi ý tưởng được tôn trọng và bảo vệ. Việc nâng cao nhận thức về SHTT, từ việc không sử dụng nội dung trái phép đến việc tôn trọng quyền tác giả, sẽ góp phần tạo nên một xã hội công bằng và tiến bộ.

Hãy cùng nhau lan tỏa giá trị của SHTT, như một nhịp điệu không ngừng của sự phát triển. Trong thế giới số, nơi mà mọi thứ thay đổi nhanh chóng, SHTT chính là "bản nhạc" kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, tạo nên một giai điệu hài hòa cho sự sáng tạo và tiến bộ của nhân loại.

Phạm Bằng Giang