Nhộm nhoạm bài báo quốc tế, 'ăn' tiền 3 đầu

Từ danh sách top 100.000 nhà khoa học có trích dẫn hàng đầu thế giới vừa được công bố trên tạp chí PLoS Biology (Mỹ), TS Doãn Minh Đăng (đang làm việc tại Đức) khảo sát về một số tác giả Việt Nam.

Theo ông Đăng, một số nhà khoa học Việt Nam trong danh sách này đứng tên bài báo khoa học không phải tại trường đại học hay viện nghiên cứu chủ quản.

Tranh cãi về nguồn gốc các bài báo quốc tế.

GS.TS H.N.L. là trưởng nhóm nghiên cứu về vật lý lý thuyết ở Viện Hàn lâm KHCN (VAST), cũng là thành viên hội đồng khoa học ngành vật lý của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (Nafosted) ở nhiệm kỳ đầu tiên (từ 2009).

Theo nghiên cứu của TS Đăng, đề tài Nafosted gần nhất do GS H.N.L. chủ nhiệm có mã số 103.01-2017.356, cơ quan chủ trì Viện Vật lý thuộc VAST, thời gian thực hiện 2018-2020.

Nhiều bài báo khoa học từ đề tài này được GS H.N.L. đăng trên các tạp chí có chất lượng cao, nhưng vị giáo sư này chỉ ghi tên Đại học Tôn Đức Thắng và ghi cảm ơn đề tài Nafosted, không nhắc đến VAST.

PGS V.V.V. là giảng viên Đại học Tây Nguyên, chủ nhiệm đề tài Nafosted mã số 103.01-2017.341, cơ quan chủ trì là Đại học Tây Nguyên, thời gian thực hiện 2018-2020.

Theo TS Đăng, nhiều bài báo PGS V. đứng tên Đại học Tôn Đức Thắng và những bài báo đứng tên Đại học Duy Tân, đồng thời với Đại học Tây Nguyên (khác biệt một cách có hệ thống với kiểu chỉ đứng tên duy nhất Đại học Tôn Đức Thắng).

TS D.V.T. (Đại học Kinh tế Quốc dân) có đề tài được Nafosted tài trợ, mã số 101.01-2019.320, cơ quan chủ trì là Đại học Kinh tế Quốc dân, thời gian thực hiện 2020-2022.

Theo thống kê chưa đầy đủ, TS D.V.T. có 7 bài báo đăng trên các tạp chí khoa học quốc tế đứng tên Đại học Tôn Đức Thắng và một bài đứng tên Đại học Duy Tân từ đề tài nghiên cứu này.

Đề tài Nafosted có mã số 502.01-2019.05, cơ quan chủ trì Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP), Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, chủ nhiệm đề tài TS N.K.D., thời gian thực hiện 2019-2021.

Qua tra cứu dữ liệu ở Scopus, 2 bài báo của đề tài này với cả 2 bài báo trên, TS N.K.D. đều đứng tên Đại học Duy Tân. TS N.D.T., Viện trưởng VEPR (TS N.D.T. rời khỏi VEPR năm 2020, sau đó quay về làm cố vấn trưởng), cùng có mặt trong bài báo.

TS Đăng cho rằng nhiều nhà khoa học được nhận tiền ở 3 đầu: Lương từ trường chủ quản, kinh phí từ Quỹ Nafosted và trường đại học được xướng tên trong bài báo khoa học.

Theo ông, hiện tượng này có thể lan tràn thêm, làm nhiều người trẻ cảm thấy điều đó không bất thường, hoặc tệ hơn là vô tư làm theo và nghĩ là mình dám làm dám chịu, chẳng ảnh hưởng đến ai.

Ông cũng cho rằng cơ quan mà nhà nghiên cứu làm việc chính thức chắc chắn có thiệt hại (không có tên trong bài báo và vẫn phải chịu trách nhiệm với quỹ tài trợ, có thể còn phải trả lương cho nhân lực lấy giờ làm việc của mình để tạo ra sản phẩm cho đơn vị khác).

Các trường chủ quản nói gì?

Trao đổi với phóng viên, lãnh đạo Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết sau khi nhận được thông tin, khoa trực tiếp quản lý TS D.V.T. đã có lưu ý, nhắc nhở đối với vị tiến sĩ này.

Lãnh đạo Đại học Kinh tế Quốc dân khẳng định Luật Giáo dục đại học, Luật Viên chức, Luật Công chức có quy định về vấn đề này, trường không có chế tài để xử lý. Nhưng lãnh đạo Đại học Kinh tế Quốc dân cũng khẳng định thời gian tới sẽ có những quy định chặt chẽ hơn trong hợp đồng lao động đối với giảng viên của trường.

PGS.TS Nguyễn Trúc Lê, Hiệu trưởng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho hay trường quy định với giảng viên cơ hữu, khi thực hiện đề tài nghiên cứu thì tất cả tài sản, giá trị liên quan đến đề tài đều thuộc quyền sở hữu của trường.

Giảng viên không được phép đứng tên ở trường khác liên quan đề tài đó. Với các cộng tác viên, khi họ đã hoàn thành nghĩa vụ liên quan đến đề tài nhưng trong quá trình nghiên cứu thấy có nhiều vấn đề khác có thể khai thác thì có quyền đứng tên ở các trường đại học khác.

PGS Lê lấy ví dụ khi thực hiện đề tài về cải cách giáo dục sẽ có nhiều nội dung như cải cách giáo dục truyền thống, cải cách giáo dục xanh, cải cách giáo dục gắn với cuộc cách mạng 4.0 nhưng Quỹ Nafosted chỉ yêu cầu nội dung cải cách giáo dục gắn với cuộc cách mạng 4.0 thì khi đó, với các nội dung còn lại, cộng tác viên thực hiện đề tài có thể khai thác để đăng bài đứng tên ở trường đại học khác.

Về đề tài của VEPR được nhắc tên ở trên, trả lời báo chí, PGS.TS Nguyễn Anh Thu, Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế, người được giao phụ trách VEPR, khẳng định đề tài đã được thực hiện theo đúng các quy định quản lý khoa học của các cơ quan liên quan. Đề tài cũng đã được Quỹ Nafosted nghiệm thu chuyên môn và thanh quyết toán.

Theo Nghiêm Huê / Tiền Phong