Nhựa tái chế: Cần thị trường minh bạch

Trong xu hướng đó, sản phẩm tái chế từ nhựa đang được xem là một bước đi cần thiết để rác thải có thể “quay trở lại” phục vụ đời sống, thay vì nằm mãi trong bãi chôn lấp.

Sản phẩm sinh thái từ rác thải nhựa. Ảnh: Nguyễn Văn Dũng

Đa dạng sản phẩm từ nhựa

Trong quá trình khảo sát thực địa của các chuyên gia thuộc Dự án “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh” do Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức tại nhiều địa phương, như: Hà Nội, Nghệ An, Hưng Yên và thành phố Hồ Chí Minh…., hoạt động tái chế nhựa đang diễn ra khá rộng rãi. Các cơ sở thu gom và tái chế đã sản xuất nhiều mặt hàng từ nhựa phế liệu: Chai lọ, pallet, tấm ốp, chậu cây hay vật dụng phục vụ nông nghiệp. Những sản phẩm này cũng xuất hiện ngày càng nhiều ở các chợ dân sinh.

Tuy vậy, nhóm khảo sát cho biết, tình trạng phổ biến là sản phẩm tái chế và sản phẩm làm từ nhựa nguyên sinh được bày bán lẫn lộn, gần như không có dấu hiệu nhận diện. Một số tiểu thương chia sẻ rằng, họ khó phân biệt sản phẩm, nếu nhà sản xuất không công bố rõ nguồn gốc. Tại các tỉnh, thành phố phía Bắc, người mua còn bày tỏ sự lo ngại về mức độ an toàn của sản phẩm tái chế khi trên bao bì thiếu thông tin. Trong khi đó, tại thành phố Hồ Chí Minh, mức độ chấp nhận sản phẩm tái chế cao hơn, nhất là ở những nơi người bán có thể giải thích về quy trình sản xuất hoặc nguồn nguyên liệu.

Những quan sát này cho thấy, thị trường sản phẩm từ nhựa tái chế đang hình thành, song còn thiếu yếu tố nền tảng là sự minh bạch thông tin, điều ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin và quyết định lựa chọn của người tiêu dùng...

Thách thức cốt lõi không chỉ nằm ở công nghệ hay năng lực sản xuất, mà là sự thiếu vắng tiêu chuẩn nhận diện và công bố thông tin. Không có nhãn mác hoặc hướng dẫn bắt buộc, doanh nghiệp khó chứng minh chất lượng sản phẩm, còn người tiêu dùng không có cơ sở đánh giá. Tình trạng "cào bằng" giá cả giữa sản phẩm từ nhựa nguyên sinh và nhựa tái chế, khiến cho doanh nghiệp làm thật, làm sạch gặp khó khi cạnh tranh. Trong khi đó, không ít đơn vị trộn lẫn sản phẩm tái chế với nguyên sinh mà không công bố, dẫn đến nguy cơ mất lòng tin từ phía người tiêu dùng.

Cần một hệ thống tiêu chuẩn để tạo dựng niềm tin

Các chuyên gia của dự án nhận định, thị trường chỉ có thể phát triển bền vững, nếu có hệ thống tiêu chuẩn rõ ràng cho sản phẩm tái chế từ nhựa. Việc ban hành quy chuẩn nhận diện chẳng hạn như nhãn “tái chế”, thông tin về loại nhựa tái chế, công nghệ sử dụng, sẽ giúp người dân dễ dàng nhận biết và đưa ra lựa chọn đúng. Song song đó, truyền thông cộng đồng cần được đẩy mạnh để người dân hiểu rằng, việc lựa chọn sản phẩm tái chế từ nhựa, không chỉ giúp giảm ô nhiễm vi nhựa, mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính. Sự thay đổi hành vi của người tiêu dùng sẽ là lực đẩy quan trọng giúp thị trường chuyển động.

Thùng nhựa composite được tái sử dụng. Ảnh: Nguyễn Xuân Hãn

Trong bối cảnh Việt Nam hướng đến nền kinh tế tuần hoàn và mục tiêu phát triển đô thị xanh, sản phẩm tái chế từ nhựa mang lại lợi ích kép, như giảm lượng chất thải tồn đọng và mở ra ngành kinh tế mới dựa trên việc tái sử dụng tài nguyên. Các chuyên gia cho rằng, khi thị trường minh bạch hơn, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn đầu tư công nghệ, cải thiện chất lượng và mở rộng quy mô, từ đó tạo ra chuỗi giá trị bền vững cho vật liệu tái chế.

Khảo sát của Dự án “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh” cho thấy, tiềm năng của thị trường là có thật. Điều cần thiết lúc này là một bộ khung chính sách, từ tiêu chuẩn kỹ thuật, nhãn nhận diện đến cơ chế khuyến khích tiêu dùng xanh, để sản phẩm tái chế từ nhựa không chỉ hiện diện lặng lẽ mà trở thành lựa chọn phổ biến trong đời sống đô thị.

Hoàng Văn