Những con tàu chở dầu của Nga lang thang giữa đại dương

Hôm 6/3, con tàu tên Beijing Spirit mang theo một triệu thùng dầu rời cảng Murmansk, miền Bắc nước Nga. Điểm đến của lô hàng này là thành phố Philadelphia, Mỹ. Nhưng khi ra tới giữa Đại Tây Dương, con tàu đột ngột chuyển hướng.

Theo tổ chức theo dõi dữ liệu hàng hải toàn cầu Marine Traffic, bởi bị hủy đơn mua hàng do lệnh cấm vận của Mỹ, Beijing Spirit xóa tên "Philadelphia" trong thông tin điểm đến đăng ký, thay bằng "For Orders", tức số dầu trên tàu bắt đầu được chào bán.

Con tàu quay trở lại châu Âu, di chuyển quanh Địa Trung Hải nhiều ngày. Ông John van Schaik, chuyên gia dầu khí thuộc tập đoàn Energy Intelligence, cho biết Beijing Spirit khi đó đang tìm cách dỡ hàng tại một cảng biển "thân thiện hơn" với Nga, theo New York Times.

Đường đi của tàu Beijing Spirit. Ảnh: New York Times.

Con đường né cấm vận

Hải trình quanh co của Beijing Spirit hé lộ sự hỗn loạn bao trùm ngành thương mại dầu mỏ, lĩnh vực xuất khẩu giá trị nhất của Nga, sau khi Mỹ, Canada, Anh và Australia cấm vận dầu mỏ xuất khẩu của Moscow.

Từ sau khi Điện Kremlin đưa quân vào Ukraine, hơn 20 tàu chở dầu Nga đã rời bến, chở theo 8,5 triệu thùng dầu. Số dầu này hiện được chào bán hoặc đơn giản là đi lang thang chưa có điểm đến.

Theo chuyên gia Schaik, việc nhiều tàu chở dầu đi lang thang rao bán dầu như hiện nay là điều hiếm có. Nguyên nhân rõ ràng từ lệnh cấm nhập dầu của phương Tây, cũng như việc giới doanh nghiệp các nước khác chủ động dừng mua dầu của Nga để tránh bị liên lụy.

Việc theo dõi điểm đến cuối cùng của toàn bộ số dầu mua bán trên thế giới là điều bất khả thi. Các thương lái có thể âm thầm bán dầu thô cho các công ty lọc dầu đặt lợi nhuận lên trên hết thảy.

"Một khi dầu thô được đưa vào bồn trên đất liền, chúng sẽ trở nên vô danh. Người ta có thể trộn lẫn với dầu từ những nơi khác, đưa lên một con tàu khác và bán đi, không ai có thể biết chúng đến từ Nga", ông Schiak nói.

Tàu chở dầu Minerva Virgo cập cảng New York hồi tháng 3. Ảnh: Reuters.

Trong khi tàu Beijing Spirit đã quay đầu, hiện vẫn có ít nhất 7 tàu chở dầu khác đang hướng về Mỹ để dỡ hàng, trước khi lệnh cấm nhập khẩu dầu Nga có hiệu lực triệt để từ 21/4.

Dầu nhập từ Nga chỉ chiếm một phần nhỏ trong lượng dầu tiêu thụ của Mỹ. Dù vậy, giá nhiên liệu tại Mỹ cũng tăng chóng mặt do những bất ổn về nguồn cung, sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Trước sức ép hạ giá nhiên liệu trong nước, Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 31/3 thông báo tung 180 triệu thùng dầu từ kho dự trữ khẩn cấp liên bang. Đây là đợt mở kho dự trữ dầu lớn chưa từng có tại Mỹ.

Dù không quá quan trọng với Mỹ, Nga vẫn là nước sản xuất dầu lớn thứ 3 thế giới. Bất chấp chiến dịch quân sự bị cộng đồng quốc tế chỉ trích, dầu thô và các chế phẩm từ dầu của Nga bán ra thị trường thế giới không bị suy giảm đáng kể.

Một số nước như Ấn Độ, Singapore, Thổ Nhĩ Kỳ, tăng mạnh thu mua dầu của Nga trong những tuần gần đây.

Trong khi đó, châu Âu đã không đạt được đồng thuận về lệnh cấm nhập khẩu dầu từ Nga do lo ngại có thể khiến nền kinh tế rơi vào suy thoái. Đức là một trong những nước phản đối mạnh nhất, dù Berlin tuyên bố sẽ dần giảm lệ thuộc vào dầu nhập khẩu từ Nga vào cuối năm.

Xuất khẩu dầu khí đóng góp gần 50% ngân sách năm 2021 của Nga. Oleg Ustenko, cố vấn kinh tế của Tổng thống Volodymyr Zelensky, nói chiến dịch quân sự ở Ukraine đang tiếp tục được nuôi dưỡng bằng ngoại tệ thu được nhờ xuất khẩu dầu khí.

Dầu của Nga sẽ đi đâu?

Tháng trước, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo dầu thô xuất khẩu của Nga sẽ giảm mạnh từ tháng 4 do các lệnh trừng phạt bắt đầu phát huy hiệu quả, cũng như thêm nhiều nhà nhập khẩu chuyển hướng. Thị trường thế giới có thể mất đi nguồn cung lên đến 3 triệu thùng/ngày.

Nhưng Nga đang tìm cách phản bác lại dự báo của IAE. Kế hoạch vận tải cảng biển, cho thấy Nga sẽ xuất khẩu gần 2,9 triệu thùng dầu/ngày trong tháng 4, ít nhất là trên sổ sách, tăng mạnh so với tháng 3 nếu trở thành sự thật.

Lượng lớn dầu dự kiến được xuất tới châu Á. Trong vòng 5 tuần từ sau 24/2, lượng dầu của Nga mà Ấn Độ thu mua đã tăng 700% so với trước chiến sự.

Reid Anson, chuyên gia kinh tế tập đoàn phân tích dữ liệu hàng hóa Kpler, cho biết trong bối cảnh châu Âu muốn cắt giảm dầu thô nhập khẩu từ Nga, lượng thu mua ở châu Á bắt đầu tăng lên.

Theo dõi các tàu chở dầu lang thang trên biển có thể giúp hình dung tương lai ngành dầu thô xuất khẩu của Nga, ông Anson nói.

Một tàu chở dầu của Nga cập cảng Saint-Nazaire, Pháp hồi tháng trước. Ảnh: AFP.

"Sẽ rất thú vị khi theo dõi xem liệu châu Á có thể khỏa lấp bao nhiêu khoảng trống mà châu Âu để lại khi chấm dứt nhập dầu Nga", ông Anson nói.

Áp lực từ dư luận đã khiến một số nước phương Tây chia tay với dòng nhiên liệu giá rẻ của Nga.

Tuần trước, khi con tàu Minerva Virgo chở theo 50.000 tấn chế phẩm hóa dầu Nga cập cảng New York, nhóm hoạt động môi trường Greenspace tổ chức cuộc biểu tình ngay tại cảng. Các nhà hoạt động phản đối con tàu vì cho rằng số tiền sẽ quay ngược trở lại tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine.

Tại Anh, nhân viên cầu cảng Birkenhead từ chối dỡ hàng khỏi một con tàu chở dầu treo cờ Đức. Các công nhân tuyên bố sẽ không làm việc với dầu của Nga "trong bất kể tình huống nào", lãnh đạo công đoàn địa phương nói với Sky News.

Trước đó, chính phủ Anh đã cấm tất cả tàu chở dầu treo cờ Nga cập cảng nước này. Tuy nhiên, lệnh cấm này không áp dụng với tàu các nước khác mang theo dầu từ Nga.

Hàng loạt công ty năng lượng lớn đã chấm dứt đầu tư tại Nga. Những gã khổng lồ như BP, Shell, TotalEnergies, Exxon Mobile cho biết sẽ không ký hợp đồng mua dầu từ Nga.

"Các nỗ lực lần theo dấu vết đường đi của dầu mỏ và vạch trần những công ty đang kiếm lợi từ chiến tranh cho thấy các công ty này rất nhạy cảm trước sức ép của dư luận", Mike Davies, giám đốc điều hành tổ chức hoạt động Global Witness, cho biết.

Beijing Spirit, con tàu đổi hướng giữa Đại Tây Dương, được thuê bởi Teekay Corporation, một công ty vận tải đăng ký tại Bermuda. Số dầu trên con tàu đến từ Lukoil, công ty năng lượng lớn thứ hai của Nga chỉ sau Gazprom. Lukoil có hơn 200 chi nhánh tại Mỹ.

Sáng 2/4, dữ liệu truy dấu cho thấy Beijing Spirit đang cập cảng Santa Panagia, nằm ở bờ đông đảo Sicily, Italy. Hiện không rõ số dầu trên con tàu này có được dỡ xuống cảng hay đã được bán cho ai.

Teekay Corporation cho biết dầu được chuyển lên tàu trước khi Mỹ cấm vận dầu mỏ của Nga, vì thế không vi phạm các lệnh trừng phạt.

Duy Anh

Theo New York Times