Những dấu hỏi về hệ thống phòng không laser của Israel

"Bức tường laser" bao quanh Israel

Phát biểu trước báo giới, Thủ tướng Israel Naftali Bennett tự tin tuyên bố rằng, hệ thống phòng không mới này sẽ hoạt động vào năm sau. “Điều này cho phép chúng ta, trong trung và dài hạn, bao quanh Israel bằng một bức tường laser bảo vệ khỏi tên lửa, máy bay không người lái (UAV) và các mối đe dọa khác. Điều đó về cơ bản sẽ lấy đi con bài mạnh nhất mà kẻ thù có để chống lại chúng ta”, ông Naftali Bennett nói thêm.

Theo tin từ hãng Times of Israel, trong nhiều thập kỷ qua, nước này đã nghiên cứu công nghệ phòng không bằng laser. Hệ thống laser năng lượng cao chiến thuật (còn được gọi là Nautilus) được Israel phát triển vào những năm 1990 và đầu những năm 2000 nhưng bị hủy bỏ. Tháng 1-2020, Bộ Quốc phòng bất ngờ công bố đạt được bước đột phá mới.

Bộ trưởng Quốc phòng Israel Benny Gantz (thứ hai bên trái) đến thăm khu liên hợp Rafael, cùng với Trưởng bộ phận Nghiên cứu và Phát triển của DDR & D, Chuẩn tướng Yaniv Rotem (thứ hai bên phải), Giám đốc điều hành của Rafael, Thiếu tướng Yoav Har-Even (ngoài cùng bên phải) và Tổng giám đốc Elbit Systems Oren Sabag (ngoài cùng bên trái) để kiểm tra nguyên mẫu Iron Beam. Ảnh: IMOD.

“Chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới của cuộc chiến năng lượng trên không, trên bộ và trên biển. Các khoản đầu tư vào nghiên cứu và phát triển được thực hiện trong những năm qua đã đưa Israel trở thành một trong những quốc gia hàng đầu trong lĩnh vực hệ thống laser năng lượng cao”, Tướng Yaniv Rotem, lúc đó là Giám đốc Cục Nghiên cứu và Phát triển quốc phòng nói.

Đồng thời, chính quyền Tel Aviv cũng quay sang hợp tác với Mỹ trong lĩnh vực phòng thủ bằng tia laser. Tháng 4-2021, người đứng đầu Tổ chức Phòng thủ tên lửa của Israel cho biết, tia laser trên mặt đất sẽ được đưa vào hệ thống phòng thủ Iron Dome (hay còn gọi là Vòm sắt).

Rafael Advanced Defense Systems, công ty sản xuất Iron Dome cũng đã chứng minh việc sử dụng tia laser chống lại các máy bay không người lái nhỏ như một phần của hệ thống Drone Dome. Và nay, hai hệ thống laser của Israel đang được phát triển bởi hai công ty quốc phòng lớn nhất gồm: Rafael với hệ thống hoạt động trên mặt đất và Elbit Systems với hệ thống hoạt động trên không.

Hệ thống laser năng lượng cao của Iron Beam do Rafael sản xuất sẽ trở thành một phần của hệ thống phòng thủ tên lửa và hàng không nhiều lớp của Israel. Ảnh: IMOD.

Câu hỏi về tính khả thi

Tuy nhiên, hiện nay, câu hỏi được nhiều chuyên gia đưa ra là tính hiệu quả và việc triển khai của hệ thống vũ khí này. Israel sẽ đặt nó ở đâu? Liệu "bức tường laser" có thể bảo vệ đất nước trước những tên lửa do Hamas bắn từ dải Gaza và những mối đe dọa từ phía Bắc cũng như những cân nhắc về ngân sách đi đôi với việc mua chúng.

Những người ủng hộ các giải pháp laser lập luận rằng nó khả thi và Israel có thể được bảo vệ hoàn toàn bằng laser. Uzi Rubin, người sáng lập và là Giám đốc đầu tiên của Tổ chức Phòng thủ tên lửa của Israel cho biết, không cần thiết bị đánh chặn tên lửa trừ ngày mưa và điều này sẽ tốn ít chi phí hơn nhiều so với việc phòng thủ sử dụng tên lửa đánh chặn.

Uzi Rubin, hiện là nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Chiến lược và An ninh Jerusalem còn nói với tờ Defense News rằng, mặc dù chi phí đánh bại một mối đe dọa sắp tới bằng tia laser có thể thấp, nhưng cái giá để có được và duy trì công nghệ này lại rất đắt đỏ. Thêm vào đó, tia laser cũng bị ảnh hưởng bởi các điều kiện thời tiết, vì vậy bất kỳ hệ thống laser nào trong không khí cũng sẽ có lợi khi ở trên các đám mây. “Một lựa chọn khác là sử dụng máy bay có người lái và đặt tia laser vào chúng, nhưng sau đó cần duy trì một số lượng đáng kể máy bay trong mọi lúc. Nó là khả thi, nhưng chi phí sẽ cao", Uzi Rubin nhấn mạnh.

Một binh sĩ Israel vận hành hệ thống phòng không Iron Dome phóng để đánh chặn một tên lửa từ dải Gaza ở Ashkelon, miền Nam Israel, ngày 11- 5-2021. Ảnh: AP.

Một thách thức nữa là tỷ lệ tiêu diệt đối với công nghệ này thấp, vì tia laser làm nóng mục tiêu để tiêu diệt nó. "Với tia laser Nautilus, mất khoảng 2-3 giây để tiêu diệt một tên lửa giống Grad. Vì vậy, hãy cân nhắc rằng kẻ thù bắn với tốc độ từ 2 đến 4 tên lửa mỗi giây. Tiêu diệt một tên lửa thì còn nhiều tên lửa khác được phóng đi", Uzi Rubin nói và lấy cuộc chiến hồi tháng 5-2021 giữa Israel và Hamas ở Gaza để minh họa cho vấn đề này.

Hamas đã tăng tốc độ bắn tên lửa của mình từ các cuộc chiến trước, bắn tới 125 quả rocket trong vòng vài phút. “Với Iron Dome, họ bắn tên lửa và bắn hai quả mỗi giây và mỗi Iron Dome đã bị khóa vào mục tiêu, nó đang hoạt động song song. Vì vậy, chúng bắn 20 và chúng ta có thể nhắm mục tiêu 20, trong khi tia laser phải nhắm mục tiêu riêng lẻ từng cái", Uzi Rubin lưu ý.

Đồng thời, Uzi cũng Rubin cho biết những thách thức này đặt ra câu hỏi về tính khả thi của bức tường laser gồm: “Điểm cuối cùng là phạm vi. Tia laser có phạm vi hữu hạn. Sau một thời gian, nó phân tán và không cô đặc. Ngày nay, chùm tia laser phân tán 8 - 10 km, vì vậy, nó là một biện pháp phòng thủ cục bộ".

Một phương tiện bay không người lái bị tia laser công suất cao chiếu vào trên Địa Trung Hải. Quân đội Israel cho biết ngày 21-6-2021, họ đã thử nghiệm thành công một loại laser công suất cao trên không có thể bắn hạ máy bay không người lái. Ảnh : AP.

Bài toán kết hợp Iron Dome và Iron Beam

Tuy nhiên, Pini Yungman, người đứng đầu đơn vị phòng không của Rafael lại cho rằng công nghệ laser sẽ không phải là một hệ thống độc lập. “Chúng tôi đang phát triển tia laser để trở thành bệ phóng trong hệ thống Vòm Sắt. Nó có nghĩa là một hoặc hai bệ phóng của mỗi khẩu đội sẽ là bệ phóng đi kèm với tia laser".

Thừa nhận những thách thức mà tia laser phải đối mặt khi gặp sương mù, điều kiện thời tiết xấu hoặc “bất kỳ hình thức can thiệp nào giữa thiết bị phóng và mục tiêu, Pini Yungman khẳng định, cần sự kết hợp giữa tiêu diệt động năng và năng lượng (laser) - một sự kết hợp của nhiều cách để đánh chặn.

Vị giám đốc điều hành này chỉ ra rằng chi phí sử dụng tia laser có thể bằng 10% chi phí sử dụng thiết bị đánh chặn tên lửa. Điều này “có nghĩa là bằng cách hoạt động kết hợp trong điều kiện thời tiết tốt, sử dụng tia laser và thiết bị đánh chặn trong Iron Dome, chúng ta có thể giảm chi phí tổng thể”, Pini Yungman nói.

Hơn nữa, tia laser có thể hoạt động nhanh hơn tên lửa, có nghĩa là việc triển khai hệ thống gần biên giới thù địch có thể dẫn đến thời gian đánh chặn ngắn hơn vì không còn phải đợi phóng và xem tên lửa bay về phía mục tiêu. Sự kết hợp này với Iron Dome vẫn chưa hoạt động, nhưng Pini Yungman cho biết nỗ lực phát triển và tích hợp đang được tiến hành tại Rafael, và trong vài tháng tới sẽ có một bài kiểm tra tích hợp cuối cùng.

Israel đang phát triển tia laser để tiêu diệt máy bay không người lái. (Ảnh: Bộ Quốc phòng Israel).

Hiện tại, Rafael đang hợp tác với hãng Raytheon Technologies của Mỹ để sản xuất phiên bản Iron Dome không dùng tia laser. Israel đã cung cấp hai khẩu đội của hệ thống này cho quân đội Mỹ và một khẩu được triển khai tới Guam. Nhưng không giống như hệ thống đánh chặn tên lửa mà Raytheon từng sản xuất - nơi sản xuất số lượng lớn để đáp ứng nhu cầu, hệ thống laser đòi hỏi chế tạo ít thiết bị hơn và Israel đang phát triển hệ thống này tại địa phương. Pini Yungman cho biết nguồn điện không phải là vấn đề đối với việc tích hợp laser, vì pin tên lửa sẽ có các tùy chọn sử dụng máy phát điện riêng hoặc kết nối với lưới điện.

“Tôi tin rằng trong 10 năm hoặc 15 năm nữa, chúng ta sẽ có tia laser năng lượng công suất cao có thể được mang bằng UAV hoặc máy bay”, Pini Yungman nói thêm, đề cập đến việc ngăn chặn các mối đe dọa lớn hơn như tên lửa đạn đạo và có thể là vũ khí siêu thanh. Kế hoạch hiện tại là phát triển và vận hành tia laser với Iron Dome, nhưng Yungman cho biết công ty cũng có thể kết hợp công nghệ này trên các hệ thống phòng không khác mà họ sản xuất.

Tháng 6-2021, Cục Nghiên cứu và Phát triển Quốc phòng của Israel cho biết, Bộ Quốc phòng, Elbit Systems và Không quân đã đánh chặn thành công một số máy bay không người lái bằng hệ thống vũ khí laser công suất cao trên không.

Hệ thống này được gắn trên một máy bay Cessna và một bức ảnh cho thấy nó đang đốt một lỗ trên một chiếc máy bay không người lái hạng trung trên biển. Thử nghiệm là giai đoạn đầu tiên của một chương trình kéo dài nhiều năm nhằm phát triển tia laser trong không khí.

Vào thời điểm đó, Israel cho biết khả năng đánh chặn và tiêu diệt các mối đe dọa từ đường không là đột phá và mang lại sự thay đổi chiến lược trong khả năng phòng không của nước này. Hệ thống đường không này sẽ bổ sung cho hệ thống phòng thủ tên lửa đa năng bao gồm các hệ thống đánh chặn tên lửa Iron Dome, Davids Sling và Arrow.

Công ty sản xuất vũ khí Elbit System đã chế tạo hệ thống đối phó hồng ngoại trực tiếp J-MUSIC, sử dụng tia laser trên máy bay để làm chệch hướng các mối đe dọa tên lửa. Và hệ thống laser trên không hiện đang được phát triển sẽ được sử dụng trên máy bay ở trên các đám mây, điều này sẽ giải quyết một số thách thức liên quan đến thời tiết. Việc triển khai nó trên không cũng tạo cơ hội cho tên lửa đánh chặn tiếp tục tấn công bệ phóng tên lửa.

Khánh Chi