Những động thái đầu tiên về chính sách thương mại 'cứng rắn' thời Trump 2.0

Tổng thống đắc cử Donald Trump tuyên bố, vào ngày đầu tiên sau lễ nhậm chức, ông sẽ ký sắc lệnh áp thuế 25% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Mexico và Canda, và tăng thuế thêm 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Ảnh minh họa: TL

Áp thuế để gây sức ép ngăn chặn ma túy và nhập cư bất hợp pháp

Trong bài viết đăng trên mạng xã hội Truth Social hôm 25-11, ông Trump cho biết, vào ngày làm việc đầu tiên sau khi nhậm chức, ông sẽ ký sắc lệnh áp thuế 25% đối với tất cả hàng nhập khẩu khẩu từ Mexico và Canada.

Theo bài viết, mức thuế quan này sẽ vẫn có hiệu lực cho đến khi ma túy, đặc biệt là fentanyl và tất cả người nhập cư bất hợp pháp từ Mexico và Canada vào Mỹ được ngăn chặn.

Động thái trên sẽ đảo lộn thỏa thuận thương mại thương mại tự do ba bên Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) mà ông Trump đã đàm phán với hai nước láng giềng trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên. Thỏa thuận này miễn thuế đối với hầu hết hàng hóa trao đổi giữa ba nước. Theo Văn phòng Đại diện thương mại Mỹ, hàng hóa và dịch vụ của Mỹ được giao dịch thông qua USMCA ước tính đạt tổng cộng 1,8 nghìn tỉ đô la Mỹ vào năm 2022.

Trong một bài viết khác, ông tuyên bố sẽ tăng thuế thêm 10% đối với tất cả các sản phẩm nhập khẩu vào Mỹ từ Trung Quốc.

Nhiều luật khác nhau trao quyền cho Tổng thống Mỹ áp thuế nhập khẩu không cần sự cho phép của Quốc hội Mỹ. Nhưng hầu hết các luật này yêu cầu phải căn cứ vào lý do kinh tế, thương mại hoặc an ninh quốc gia để làm như vậy.

Hiện vẫn chưa rõ ông Trump sẽ viện dẫn thẩm quyền pháp lý nào. Ông Trump chỉ trích hai nước láng giềng và Trung Quốc đã không hành động đầy đủ để ngăn chặn dòng chảy ma túy vào Mỹ. Ông nhấn mạnh Bắc Kinh đã không thực hiện lời hứa ngăn chặn fentanyl vào Mỹ.

Về mặt y tế, fentanyl là một chất thuộc nhóm thuốc giảm đau opioid rất mạnh (gấp 100 lần morphine, 50 lần heroin).

Tuy nhiên, khi sử dụng với liều lượng nhất định, thuốc sẽ có tác dụng như heroin hay morphine, tạo ra cảm giác hưng phấn. Trong các trường hợp sử dụng fentanyl bất hợp pháp, chất này thường không được cân đo chính xác. Do đó, chỉ cần sử dụng một hàm lượng cực nhỏ (2 miligam), fentanyl đã có thể gây tử vong cho người.

Theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ, số ca tử vong do dùng quá liều fentanyl ở Mỹ thực tế đã giảm trong năm 2023, nhưng vẫn còn đến gần 75.000 người tử vong vì loại ma túy mạnh này.

Vai trò của Trung Quốc chủ yếu là cung cấp các tiền chất cần thiết để sản xuất fentanyl. Các tiền chất này được vận chuyển đến các băng đảng buôn bán ma túy ở Mexico để sản xuất fentanyl và sau đó vận chuyển trái phép qua Mỹ. Các cố vấn của ông Trump có thể vận động trừng phạt các tổ chức tài chính của Trung Quốc bị cáo buộc hỗ trợ giao dịch fentanyl.

Từ lâu, Mỹ chỉ trích Trung Quốc không hành động mạnh mẽ để quản lý ngành hóa chất trong nước.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phản bác rằng, Mỹ đang cố gắng biến Trung Quốc thành “vật tế thần” cho những thất bại trong việc điều trị nguyên nhân gốc rễ của vấn đề nghiện ngập ở Mỹ. Để đáp lại áp lực từ chính quyền Tổng thống Joe Biden, trong những tháng gần đây, Trung Quốc đồng ý áp đặt các hạn chế mới đối với việc sản xuất và bán một số tiền chất chính của fentanyl.

Thuế mới sẽ gây thiệt hại cho tất cả các bên

Sau thông báo áp thuế của Tổng thống đắc cử Donald Trump, đồng đô la Canada đã giảm xuống mức thấp nhất trong 4 năm. Trong khi đó, đồng peso của Mexico giao dịch gần mức yếu nhất kể từ năm 2022. Đồng nhân dân tệ của Trung Quốc ở thị trường hải ngoại cũng giảm nhẹ.

Phản ứng trước thông tin trên, Liu Pengyu, người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington nói: “Trung Quốc tin rằng, hợp tác kinh tế và thương mại Trung – Mỹ về bản chất là cùng có lợi. Không ai có thể thắng trong một cuộc chiến thương mại hoặc cuộc chiến thuế quan”.

Trong khi đó, chính phủ Canada cho biết, Ottawa mua hàng hóa từ Mỹ nhiều hơn Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp và Anh cộng lại và cung cấp khoảng 60% tổng lượng dầu mà Mỹ nhập khẩu.

“Canada và Mỹ trong những mối quan hệ bền chặt và gần gũi nhất, đặc biệt là khi nói đến thương mại và an ninh biên giới. Tất nhiên, chúng tôi sẽ tiếp tục thảo luận những vấn đề này với chính quyền mới của Mỹ”, Phó thủ tướng Chrystia Freeland và Bộ trưởng An toàn công cộng Canada Dominic LeBlanc nhấn mạnh trong một tuyên bố chung.

Theo Nick Iacovella, người phát ngôn của Liên minh vì một nước Mỹ thịnh vượng, tuyên bố trên của ông Trump cho thấy ông hoàn toàn nghiêm túc với chương trình nghị sự đã vận động trong chiến dịch tranh cử.

Trong bài viết đăng trên mạng xã hội X, tỉ phú Elon Musk, đồng minh thân cận của Trump, cho rằng, các mức thuế mới sẽ “rất hiệu quả” trong việc ngăn chặn tình trạng nhập cư hợp pháp và buôn lậu ma túy vào Mỹ.

Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Dân chủ Brian Schatz cảnh báo, thuế quan của ông Trump sẽ làm tăng giá rất nhiều mặt hàng đối với người dân Mỹ.

Theo nhà kinh tế trưởng Jan Hatzius của ngân hàng Goldman Sachs, các mức thuế mà Tổng thống đắc cử Donald Trump mới đề xuất có thể đẩy lạm phát Mỹ tăng thêm gần 1%.

Các nhà kinh tế và hiệp hội bán lẻ ước tính, kế hoạch áp thuế nhập khẩu mới có thể khiến người dân Mỹ tốn kém thêm 78 tỉ đô la mỗi năm. Ví dụ, một đôi giày 50 đô la có thể tăng lên 65 đô la, theo Liên đoàn bán lẻ quốc gia Mỹ.

Mexico, Trung Quốc và Canada là ba nhà cung cấp hàng nhập khẩu hàng đầu của Mỹ, chiếm khoảng 42% lượng hàng nhập khẩu vào Mỹ trong năm nay tính đến tháng Chín, theo dữ liệu chính thức. 80% lượng hàng xuất khẩu của Canada và Mexico bán sang Mỹ. Do vậy, thuế mới của Mỹ sẽ gây thiệt hại cho hai nền kinh tế này.

Thương mại là trọng tâm trong chiến dịch tranh cử tổng thống của ông Trump. Trong các bài phát biểu vận động tranh cử, ông đề xuất áp mức thuế lên tới 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và từ 10-20% với hàng hóa từ tất cả đối tác thương mại khác.

Ông Trump đã đưa ra lời đe dọa tương tự khi còn đương nhiệm vào năm 2019, nói rằng sẽ áp thuế lên tới 25% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Mexico trừ khi nước láng giềng thực hiện các biện pháp hạn chế dòng người di cư đến biên giới Mỹ.

Lời đe dọa áp thuế bị hủy bỏ sau khi Mexico triển khai hàng nghìn thành viên Vệ binh quốc gia để ngăn chặn làn sóng di cư bất hợp pháp.

Canada, nước sản xuất dầu thô lớn thứ tư thế giới, xuất khẩu phần lớn dầu sang Mỹ. Nước này cũng có ngành công nghiệp ô tô gắn kết chặt chẽ với Mỹ. Các nhà kinh tế của Ngân hàng Phát triển doanh nghiệp Canada nhận định, nền kinh tế Canada sẽ chịu sự sụt giảm mạnh về sản lượng và việc làm nếu ông Trump áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ Canada.

Thị phần xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ giảm trong vài năm qua, nhưng Mỹ vẫn là đối tác thương mại quan trọng. Điện thoại thông minh, máy móc và đồ chơi nằm trong số một số các sản phẩm mà Mỹ nhập khẩu nhiều từ Trung Quốc. Thuế quan hiện tại của Mỹ đã làm suy giảm thị phần xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đối với các sản phẩm như bán dẫn, túi da và máy tính xách tay.

Các nhà phân tích xem kế hoạch tăng thuế thêm 10% đối với hàng há Trung Quốc chỉ là một nước cờ mở đầu của ông Trump.

“Mức thuế này nhằm mục đích cụ thể là trấn áp hoạt động buôn bán fentanyl và không nhất thiết có nghĩa là mức thuế 60% mà Trump cam kết sẽ áp dụng đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ không được thảo luận nữa”, Neil Thomas, học giả nghiên cứu chính trị Trung Quốc tại Trung tâm phân tích Trung Quốc của Viện Chính sách xã hội châu Á bình luận.

Học giả này nhận định, Trung Quốc sẽ phản đối hành động tăng thuế sắp tới của ông Trump và sẽ cân nhắc trả đũa ở mức hạn chế.

Theo WSJ, Bloomberg

Khánh Lan