Những món ăn nuôi dưỡng ý chí bộ đội thời kháng chiến

Từ ngày 4/9 đến hết tháng 12/2025, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh (phường Xuân Hòa, TP.HCM) tổ chức trưng bày chuyên đề "Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến" thu hút khách tham quan. Hoạt động này được thực hiện nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Bảo tàng (4/9/1975 - 4/9/2025), đồng thời hướng tới kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Khi nhắc đến chiến tranh, ký ức thường gắn liền với hình ảnh bom rơi, đạn nổ. Thế nhưng, phía sau bức tranh khốc liệt ấy, cuộc sống thường nhật của người dân và người lính vẫn tiếp diễn. Những bữa cơm trở thành "người chiến sĩ thầm lặng", nuôi dưỡng sự sống, ý chí kháng chiến và tinh thần đoàn kết trong suốt những năm tháng khó khăn. Tại không gian triển lãm, du khách có thể nhìn ngắm nhiều loại dụng cụ nấu nướng, những hủ mắm chưng, chạm tay, thậm chí cảm nhận mùi hương của nhiều loại gia vị, đồng thời khám phá bản đồ ẩm thực Nam Bộ đầy thú vị.

Trong những năm chiến tranh, lương thực khan hiếm, người dân và chiến sĩ miền Nam buộc phải dựa vào thiên nhiên để tồn tại. Họ khéo léo tận dụng các nguyên liệu sẵn có, từ rau đắng, rau răm, kèo nèo, hay lá cách, lá xoài, lộc vừng... để chế biến thành nhiều món ăn vừa bổ dưỡng vừa đậm hương vị quê nhà. Không gian trưng bày còn giới thiệu thêm các loại rau, gia vị đặc trưng của vùng đất Nam Bộ.

Những chiếc cối đá, bi đông từng gắn bó với các chiến sĩ, với những người mẹ nuôi quân cũng được xuất hiện trong không gian trưng bày.

Đỗ Thị Tuyết Linh (20 tuổi, sinh viên HUFLIT) cho biết: "Đây là lần đầu tiên tôi nhìn thấy cối xay bằng đá này ngoài đời. Trước đây, tôi từng được nghe ông bà kể về những khó khăn, cực khổ trong thời chiến, mọi người không có cơm ăn, phải ăn khoai mì, bo bo chứ không có thịt cá. Đến khi được tham quan, tìm hiểu về ẩm thực trong kháng chiến, tôi mới được nhìn thấy và hiểu rõ hơn, thật xúc động". Sau khi tham quan bảo tàng, Tuyết Linh thấy rằng để có được hòa bình, ông cha đã phải hy sinh rất nhiều, điều đó càng khiến cô thêm trân trọng và yêu nước.

Nam Bộ vốn gắn liền với tập quán trồng lúa nước. Trong chiến tranh, người dân vẫn bền bỉ gieo mạ, cấy lúa để nuôi sống cả dân và quân. Quy trình canh tác ấy được tái hiện sinh động qua lời dẫn và hình ảnh trực quan, giúp khách tham quan dễ dàng hình dung.

Là một hướng dẫn viên du lịch, Trần Viết Tân (sống tại TP.HCM) tham quan Bảo tàng và tìm hiểu thêm kiến thức để chia sẻ cho khách. "Tôi từng nghe ông bà kể nhiều về chiến tranh và những câu chuyện gắn liền với nó, nên khi xem chuyên đề, tôi có thể hình dung và cảm nhận được rõ hơn, chi tiết hơn về những khó khăn thời đó. Tôi rất khâm phục sự sáng tạo của bộ đội xưa, họ đã dựa vào các loại rau rừng để sinh tồn và đắp đổi cho những thiếu thốn thời ấy. Sau khi tham quan triển lãm này, tôi có thêm những suy nghĩ mới và trân quý hòa bình đang có", anh chia sẻ.

Triển lãm còn mang đến những trải nghiệm tương tác cho khách, từ thử xay cối đá đến tham gia trả lời những câu hỏi liên quan đến chuyên đề "Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến".

Để sống sót, người lính đã học cách làm bếp Hoàng Cầm để giấu đi làn khói bốc lên từ bếp, tránh đánh động quân thù, cho đến cách sáng chế ra những món ăn độc đáo để sống sót. Với người tù Côn Đảo, cây bàng trở thành chất xanh quý giá, vị chát ấy giúp bữa cơm hầm, cá thiu trở nên dễ nuốt hơn.

Chia sẻ với Tri Thức - Znews, ông Nguyễn Văn Huynh, bộ đội vừa nghỉ hưu, cho biết: "Là lính trong thời bình, tôi cũng từng ăn bo bo, khoai mì vào buổi sáng, nhưng trưa và tối vẫn có cơm, thịt và rau theo chế độ. Đến đây, tôi mới hình dung và cảm nhận được sự vất vả, khó khăn, gian khổ mà các thế hệ đi trước đã phải chịu đựng để giành lại độc lập, tự do cho tổ quốc. Tôi thực sự biết ơn thế hệ đi trước".

Trong cuốn sổ tay đặt trên chiếc bàn gỗ Nam Bộ, ông Huynh nghẹn ngào để lại những dòng lưu bút.

Triển lãm "Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến" được trưng bày tại Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh đến hết tháng 12/2025. Giá vé tham quan là 40.000 đồng/người lớn và 20.0000 đồng/trẻ em.

Linh Huỳnh