Những người lính tiên phong bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa trong kỷ nguyên AI

Trong bối cảnh công nghệ số phát triển nhanh chóng, bảo vệ Tổ quốc không đơn thuần chỉ gắn với những không gian truyền thống, mà ngày càng mở rộng sang không gian mạng, không gian dữ liệu và các hệ thống công nghệ cao.

Trí tuệ nhân tạo (AI), từ chỗ là một lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu, đang trở thành công cụ quan trọng góp phần giữ vững an ninh quốc gia, giúp phát hiện sớm nguy cơ, nâng cao năng lực dự báo và chủ động phòng ngừa từ xa.

Ở tuyến đầu thầm lặng của mặt trận công nghệ ấy, có một thế hệ người lính trẻ của Học viện Kỹ thuật Quân sự đang từng ngày miệt mài học tập, nghiên cứu và làm chủ AI.

Họ mang quân hàm trên vai, nhưng cũng đồng thời là những kỹ sư, nhà phân tích dữ liệu, những người âm thầm đóng góp trí tuệ để phục vụ nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới.

Kỷ luật quân ngũ - lợi thế đặc biệt trong nghiên cứu AI

Bên cạnh những giờ huấn luyện trên thao trường, nhiều học viên Học viện Kỹ thuật Quân sự dành phần lớn thời gian trong phòng thí nghiệm, trước màn hình máy tính, bên những tập dữ liệu và mô hình AI.

AI là lĩnh vực đòi hỏi tư duy logic, khả năng phân tích sâu và làm việc bền bỉ trong thời gian dài. Nhưng trong môi trường quân đội, điều làm nên sự khác biệt không chỉ nằm ở kiến thức chuyên môn, mà còn ở kỷ luật, tác phong khoa học và tinh thần tập thể.

Các học viên lớp Phân tích dữ liệu K57 như Nguyễn Hải Đăng (SN 2003), Hoàng Ngọc Bách (SN 2000), Trần Vũ Đức (SN 2003) là đại diện tiêu biểu cho thế hệ những người lính công nghệ trong thời đại mới.

Ban ngày, các học viên thực hiện nhiệm vụ thực tập tại đơn vị theo đúng yêu cầu rèn luyện quân ngũ. Buổi tối, họ lại trở về phòng thí nghiệm, tiếp tục tự học thuật toán, tinh chỉnh mô hình, thử nghiệm các phương án mới. Có những giai đoạn cao điểm, quỹ thời gian dành cho nghỉ ngơi bị rút ngắn, nhưng chưa khi nào tinh thần trách nhiệm và kỷ luật bị xao nhãng.

“Có những ngày chúng tôi chỉ ngủ vài tiếng để kịp hoàn thành cả nhiệm vụ và học tập. Mệt nhưng không ai nản, vì đã là người lính thì phải hoàn thành đến cùng”, Thượng sĩ Nguyễn Hải Đăng chia sẻ.

Trong quá trình học tập và nghiên cứu, các học viên thường xuyên trao đổi, tranh luận về phương án tối ưu cho từng mô hình AI.

Mỗi người có một góc nhìn, một thế mạnh riêng, nhưng tất cả đều đặt lợi ích chung lên hàng đầu. Tinh thần đồng chí, đồng đội giúp họ biết lắng nghe, bổ trợ cho nhau, để tìm ra giải pháp tốt nhất.

Sự rèn luyện trong môi trường quân ngũ giúp các học viên hình thành khả năng chịu áp lực cao, giữ được sự bình tĩnh và tỉnh táo khi xử lý những nhiệm vụ phức tạp kéo dài nhiều giờ.

Chính từ nền tảng ấy, ba học viên này đã bước vào Cuộc thi Olympic Trí tuệ Nhân tạo Sinh viên Việt Nam 2025 (OlpAI’25) như một phép thử thực chất cho năng lực và bản lĩnh của mình.

Giữa sân chơi quy tụ những đội thi mạnh đến từ các trường đại học hàng đầu, đội VnArmy của Học viện Kỹ thuật Quân sự đã để lại dấu ấn đậm nét với Giải Nhì toàn quốc, đồng thời lọt Top 6 đội xuất sắc nhất.

Thành tích ấy không chỉ là kết quả của tri thức công nghệ, mà còn là minh chứng sinh động cho hình ảnh người lính thời đại số, tiên phong trên mặt trận AI.

Nhớ lại khoảnh khắc tham dự cuộc thi lớn về AI tại Việt Nam, Thượng sĩ Trần Vũ Đức cho biết, đỉnh điểm của thử thách là vòng thi chung kết kéo dài nhiều giờ liên tục, nơi các đội phải xử lý những bài toán AI phức tạp trong điều kiện áp lực cao.

Có thời điểm, kết quả của đội chưa kịp hoàn thiện trong khi nhiều đội khác đã cập nhật bài làm. Tuy vậy, với tinh thần của người lính, các học viên đã động viên nhau giữ bình tĩnh, làm chắc từng bước, ưu tiên chất lượng thay vì nóng vội. Ngay cả khi có lúc vươn lên nhóm dẫn đầu, cả đội vẫn giữ sự tỉnh táo, tập trung hoàn thành bài thi một cách trọn vẹn nhất.

“Chúng tôi được rèn luyện để quen với áp lực, biết kiểm soát cảm xúc và không hoảng loạn trước khó khăn. Trong phòng thi AI, tinh thần đó phát huy rất rõ” , Đức nhấn mạnh.

Mặt trận bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa

Theo Trung tá Vũ Thị Ly, giảng viên bộ môn Khoa học máy tính - Học viện Kỹ thuật Quân sự, đào tạo AI phục vụ nhiệm vụ quốc phòng - an ninh có những yêu cầu rất đặc thù. Điều quan trọng không phải là sử dụng thành thạo các công cụ có sẵn, mà là hiểu sâu bản chất của AI, từ dữ liệu, thuật toán đến khả năng vận hành trong các điều kiện phức tạp.

“Không thể lấy một mô hình AI dân sự rồi áp dụng nguyên xi cho các nhiệm vụ liên quan đến an ninh quốc gia. Muốn làm chủ AI, người học phải hiểu rõ từng thành phần cốt lõi, từ đó điều chỉnh và phát triển phù hợp với yêu cầu thực tế”, Trung tá Vũ Thị Ly nhấn mạnh.

Trung tá Vũ Thị Ly, giảng viên hướng dẫn, đồng hành cùng đội VnArmy (Học viện Kỹ thuật Quân sự) giành giải Nhì toàn quốc tại Olympic AI 2025.

Thực tiễn cho thấy, AI đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi trong phân tích dữ liệu, giám sát hệ thống, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trên không gian mạng.

Những thông tin sai lệch, hình ảnh giả mạo do AI tạo ra nếu không được nhận diện kịp thời có thể gây tác động tiêu cực đến nhận thức xã hội, ảnh hưởng đến niềm tin của người dân và công tác bảo đảm an ninh.

Các hành vi xâm nhập hệ thống, tấn công dữ liệu, phát tán thông tin xấu độc ngày càng tinh vi, đòi hỏi các lực lượng chức năng phải có công cụ đủ mạnh để phát hiện và xử lý kịp thời.

"Như thời gian vừa qua, khi thiên tai xảy ra ở miền Trung, có rất nhiều hình ảnh không có thực, không chính xác do AI tạo ra, làm ảnh hưởng tới uy tín của Đảng, Nhà nước và Quân đội trong việc cứu trợ bão lũ. Vì vậy chúng ta cần phải phát triển rất nhiều mô hình AI để phát hiện hình ảnh nào là hình ảnh giả mạo, hình ảnh nào là thật", Trung tá Ly nhấn mạnh.

AI không chỉ giúp xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ trong thời gian ngắn, mà còn hỗ trợ dự báo xu hướng, giúp các cơ quan chức năng chủ động hơn trong công tác phòng ngừa. Bên cạnh không gian mạng, AI cũng đang được nghiên cứu, ứng dụng trong nhiều hệ thống kỹ thuật hiện đại phục vụ nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

Việc làm chủ công nghệ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, chỉ huy, giám sát và bảo đảm an toàn trong mọi tình huống, ngay cả khi nguy cơ mới chỉ ở giai đoạn manh nha.

Với các học viên Học viện Kỹ thuật Quân sự, học AI không đơn thuần là theo đuổi một ngành học “thời thượng”. Trên hết, đó là trách nhiệm của người lính trong thời đại mới - thời đại mà tri thức và công nghệ trở thành yếu tố quan trọng trong bảo vệ Tổ quốc.

Phẩm chất người lính hòa quyện với trí tuệ khoa học, tạo nên một lực lượng tiên phong đủ bản lĩnh, đủ năng lực làm chủ AI, chủ động ứng phó với những thách thức an ninh mới.

“Chúng tôi luôn ý thức rằng, giữ gìn hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ hôm nay không chỉ là rèn luyện tác phong, kỷ luật, mà còn là làm chủ tri thức mới, đặc biệt là AI, để phục vụ nhiệm vụ chung”, học viên Hoàng Ngọc Bách bày tỏ.

Khát vọng của Nguyễn Hải Đăng, Hoàng Ngọc Bách, Trần Vũ Đức là sau khi ra trường sẽ trở thành những kỹ sư AI trong quân đội, trực tiếp tham gia xây dựng, vận hành các hệ thống công nghệ lõi, góp phần nâng cao năng lực bảo vệ an ninh quốc gia, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định cho đất nước.

Minh Quang