Những nguy hiểm với thế giới khi 'cá voi lai' xuất hiện ngày càng nhiều

Trên toàn thế giới, số lượng cá voi vây nhiều gấp bốn lần cá voi xanh. Thậm chí, ở vùng biển quanh Iceland có 37.000 cá voi vây so với 3.000 cá voi xanh. Là người nghiên cứu về di truyền học động vật có vú biển tại Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia, nhà sinh vật biển Aimee Lang cho biết: "Ba nghìn không phải là mật độ động vật cao. Vì vậy, bạn có thể tưởng tượng nếu một con cá voi xanh cái đang tìm bạn tình và nó không thể tìm thấy một con cá voi xanh nhưng lại có cá voi vây ở khắp mọi nơi, nó sẽ chọn tạm một trong số chúng".

Các con lai là xúc xắc của tạo hóa

Điều này có ý nghĩa sâu sắc đối với công tác bảo tồn. Nếu các giống lai không dễ nhận dạng, điều này có thể dẫn đến ước tính không chính xác về quần thể cá voi xanh và gây khó khăn cho việc đánh giá hiệu quả của các chương trình bảo tồn. Đáng lo ngại hơn, những con lai thường bị vô sinh không thể đóng góp vào sự tồn tại của loài chúng. Nói một cách đơn giản, quá trình lai tạo gây ra mối đe dọa đến khả năng tồn tại lâu dài của chúng.

Lang cho biết thêm: “Nếu tình trạng này xảy ra đủ thường xuyên, bộ gien lai cuối cùng có thể lấn át bộ gien cá voi xanh thực sự. Có thể là các loài lai không thích nghi tốt với môi trường như cá voi xanh hoặc cá voi vây thuần chủng, nghĩa là bất kỳ con lai nào được tạo ra đều là ngõ cụt tiến hóa”.

Điều này có thể gây ra hậu quả cho toàn bộ hệ sinh thái. Mỗi loài cá voi đóng một vai trò cụ thể trong việc đảm bảo sức khỏe của hệ sinh thái biển, chẳng hạn như quản lý quần thể nhuyễn thể. Các loài lai không đóng vai trò mà quá trình tiến hóa đã giao cho chúng sẽ làm suy yếu mối quan hệ cộng sinh này trong môi trường biển. Nhà sinh vật học biển John Calambokidis thuộc Cascadia Research Collective cho biết: “Những cá thể đó và con của chúng không lấp đầy hoàn toàn hốc sinh thái từ thế hệ thuần chủng trước, dù là loài nào”.

Tất cả những điều này làm tăng thêm sự bất ổn do những biến động đang diễn ra. Nhiều hệ sinh thái biển đang trải qua sự thay đổi mang tính gốc rễ. Đó là những thay đổi đột ngột và thường không thể đảo ngược về cấu trúc và chức năng do nước ấm lên, axit hóa và sự thay đổi phân bố con mồi. Những thay đổi này đang đẩy một số loài cá voi vào các nhóm sinh sản nhỏ hơn và biệt lập hơn.

Có lý do để lo ngại ngoài cá voi xanh. Sự giao phối tràn lan giữa 76 con cá voi sát thủ thuộc quần thể cá voi sát thủ Southern Resident có đặc điểm di truyền riêng biệt và cực kỳ nguy cấp ở Tây Bắc Thái Bình Dương, đang làm giảm gần một nửa tuổi thọ của chúng. Việc lai tạp khiến chúng có nguy cơ mắc các đặc điểm di truyền có hại, hệ thống miễn dịch suy yếu, khả năng sinh sản giảm và tỷ lệ tử vong của con non cao hơn.

Con cá voi Tahlequah nổi tiếng khắp thế giới về tình mẫu tử

Tahlequah, con cá voi sát thủ Southern Resident đã khiến thế giới bàng hoàng vào năm 2018 vì mang theo con non đã chết trong 17 ngày. Vào tháng 1 vừa qua, nó lại mất thêm một con non. Khoảng 370 con cá voi đầu bò lùn Bắc Đại Tây Dương (một loài cá voi tấm sừng hàm, thành viên duy nhất của họ Neobalaenidae) vẫn còn có thể phải đối mặt với những thách thức tương tự.

Cần nghiên cứu kỹ lưỡng

Một số mức độ giao phối và lai tạo giữa các loài cá voi có thể là điều không thể tránh khỏi khi các loài thích nghi với biến đổi khí hậu. Một số trong đó có thể hưởng lợi còn một số thì gặp bất lợi. Mối quan tâm thực sự là liệu những thay đổi này có vượt quá khả năng sinh tồn của cá voi hay không. Cá voi khói có thể là một hiện tượng bất thường, nhưng sự tồn tại của chúng là triệu chứng của khủng hoảng rộng hơn do con người gây ra.

Là người nghiên cứu về di truyền quần thể tại Trung tâm Nghiên cứu Duyên hải ở Provincetown, Massachusetts, Vania Rivera Leon nhận định: “Có những ví dụ về các quần thể đang phát triển tốt, mặc dù chúng có sự đa dạng di truyền thấp và có những ví dụ mà chúng không phát triển tốt. Chúng có thể ổn trong điều kiện hiện tại, nhưng nếu và khi các điều kiện thay đổi nhiều hơn, điều đó có thể đảo ngược”, đồng thời cho biết thêm: “Hiệu ứng đó có thể là thứ mà chúng ta hay gọi là nút thắt cổ chai. Mất hoàn toàn sự đa dạng di truyền”.

Những thay đổi này thường diễn ra quá chậm để con người có thể nhận ra nhanh chóng. Không giống như cá, loài có vòng đời nhanh và bùng nổ hoặc suy giảm quần thể rõ ràng, cá voi sống trong nhiều thập kỷ, với các thế hệ chồng chéo che khuất các xu hướng tức thời. Chỉ có khoảng 30 thế hệ cá voi kể từ khi hoạt động săn bắt cá voi phần lớn chấm dứt.

Để thực sự nắm bắt được qua trình những áp lực này đang định hình quần thể cá voi, các nhà nghiên cứu có thể cần gấp đôi thời gian đó. Họ cần quan sát đủ lâu để khám phá những gì đang diễn ra bên dưới những con sóng và đưa ra cảnh báo chính xác về những gì chúng ta đang tạo ra với muôn loài

Anh Tú