Những thay đổi đáng chú ý của đề thi địa lí chương trình mới

Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025:

Thí sinh dự kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025. Ảnh: Ngọc Tú

Kĩ năng tính toán lên ngôi

Theo các giáo viên tổ xã hội Hệ thống Giáo dục HOCMAI, trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, môn địa lí không cho phép thí sinh mang theo Atlat địa lí Việt Nam vào phòng thi, đồng thời đề thi cũng không chứa câu hỏi trực tiếp yêu cầu sử dụng Atlat. Tuy vậy, năng lực sử dụng công cụ địa lí của thí sinh vẫn được đánh giá đầy đủ thông qua nhiều dạng câu hỏi khai thác biểu đồ, bảng số liệu và những câu hỏi tính toán. Điều này cho thấy việc kiểm tra kỹ năng thực hành địa lí không hề bị thu hẹp, mà ngược lại còn được thể hiện đa dạng và hiệu quả hơn trong khuôn khổ đề thi.

Về cấu trúc đề thi: Đề thi đảm bảo tính ổn định so với đề minh họa và tham khảo đã công bố trước đó, gồm 3 phần: phần I với 18 câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn, phần II có 4 câu hỏi trắc nghiệm đúng – sai, mỗi câu gồm 4 lệnh hỏi, phần III có 6 câu trắc nghiệm trả lời ngắn. Thời gian làm bài 50 phút.

Tỉ lệ câu hỏi Nhận biết – Thông hiểu – Vận dụng khoảng 40% – 30% – 30% đảm bảo tính phân hóa của đề thi. Những câu hỏi vận dụng không chỉ kiểm tra khả năng tính toán của học sinh mà còn yêu cầu học sinh có khả năng phân tích và tư duy khái quát. Phần lớn kiến thức thuộc chương trình lớp 12, tuy nhiên vẫn có câu hỏi sử dụng số liệu lớp 11. Ngoài ra, nội dung phần chuyên đề học tập thiên tai và phòng chống thiên tai cũng được đề cập trong đề thi.

Về nội dung đề thi: Có khoảng hơn 27% câu hỏi/lệnh hỏi trong đề thi đánh giá năng lực sử dụng công cụ địa lí, bao gồm kĩ năng nhận xét biểu đồ, bảng số liệu và kĩ năng vận dụng các công thức tính toán đơn giản để trả lời câu hỏi. Đề có nhiều lệnh hỏi, câu hỏi về vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ. Ví dụ câu 4 - phần I (mã đề 0938) về vùng biển, câu 12 - phần I (mã đề 0938) vị trí của vùng, câu 2 - phần II (mã đề 0938) về vùng… điều này giúp phát triển năng lực nhận thức thế giới theo quan điểm không gian.

Thay đổi đáng chú ý nhất trong đề thi tốt nghiệp THPT môn địa lí từ năm 2025 trở đi là việc không sử dụng Atlat địa lí Việt Nam trong khi làm bài thi. Điều này có thể mang lại một số lợi ích trong việc đánh giá năng lực thực sự của thí sinh như kỹ năng ghi nhớ, đánh giá năng lực nhận thức thế giới theo quan điểm không gian. Việc tăng cường các câu hỏi yêu cầu học sinh vận dụng kỹ năng tính toán trong đề thi địa lí được xem là một bước chuyển quan trọng của đề. Thay đổi này góp phần xóa bỏ định kiến lâu nay rằng địa lí chỉ là môn học thuộc lòng, đồng thời khẳng định tính chất khoa học của bộ môn – một lĩnh vực nghiên cứu tự nhiên và kinh tế – xã hội. Đây cũng là cách đánh giá sát năng lực cần hình thành ở học sinh sau quá trình học tập.

Một điểm khác của đề chính thức so với đề tham khảo đó là đã hạn chế các câu hỏi về địa danh và những “cái nhất” của các đối tượng không gian địa lí phù hợp với xu thế sáp nhập đang diễn ra. Tóm lại, tuy có nhiều thay đổi trong cả cấu trúc cũng như nội dung nhưng đề thi vẫn đảm bảo tính phân hóa, phù hợp cho cả mục tiêu xét công nhận tốt nghiệp và xét tuyển đại học. Dự đoán phổ điểm trung bình là 7 điểm.

Lời nhắn nhủ học sinh

Các thầy cô bộ môn cũng nhắn nhủ các em học sinh khóa sau: trong bối cảnh đề thi tốt nghiệp THPT môn địa lí đã có những điều chỉnh quan trọng, một trong những thay đổi lớn là việc không còn cho phép sử dụng Atlat Địa lí Việt Nam – điều này đòi hỏi các em sinh năm 2008 phải nắm thật chắc kiến thức bản đồ, vị trí địa lí và mối liên hệ không gian. Đồng thời, tỉ trọng các câu hỏi yêu cầu tính toán, xử lí số liệu đang gia tăng, cho thấy đề thi ngày càng đánh giá năng lực thực hành và tư duy logic, thay vì chỉ ghi nhớ máy móc.

Vì vậy, các em cần có lộ trình ôn tập hợp lý: nắm vững kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa, rèn kỹ năng phân tích bảng số liệu, biểu đồ, luyện tập thành thạo các dạng bài tính toán đơn giản và ứng dụng thực tiễn. Đặc biệt, hãy hình thành thói quen tư duy theo logic địa lí – tìm mối liên hệ giữa tự nhiên và kinh tế, giữa hiện tượng và nguyên nhân. Đó là chìa khóa để học tốt môn địa lí trong giai đoạn mới, bối cảnh mới.

Đề thi môn địa lí chương trình giáo dục phổ thông 2018

An Nhiên