Những thầy giáo trên không trong nhiệm vụ A80

Mỗi khi nghe tiếng rít xé gió của những chiếc phản lực rất nhiều người reo hò phấn khích trước màn bay biểu diễn đẹp mắt đến từ các phi công của Quân đội nhân dân Việt Nam. Họ là những người lính trên không được ví như tài sản quốc gia từng ngày qua vẫn miệt mài tập luyện để có một màn bay đẹp nhất, hoành tráng nhất trong Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9 (sự kiện A80) dành tặng cho nhân dân cả nước. Chúng tôi may mắn được gặp hai trong số những phi công này, nghe họ tâm sự về nghề bay cũng như niềm tự hào khi được góp sức trong ngày đại lễ của đất nước.

Thượng tá Hà Đăng Lượng (trái) và Thượng úy Nguyễn Văn Tâm bên cạnh chiếc YAK-130 trước giờ cất cánh.

Làm chủ "giảng đường trên không"

Trong hoạt động bay biểu diễn của Không quân nhân dân Việt Nam cho sự kiện A80, sân bay Kép (tỉnh Bắc Ninh) đã trở thành thao trường của để những phi công luyện tập. Nơi đây tập trung nhiều loại máy bay, trong đó gồm 3 loại máy bay phản lực quân sự sẽ tham gia bay biểu diễn trong sự kiện A80 gồm: Su-30MK2, L-39NG và YAK-130. Trong đó những chiếc YAK-130 thuộc biên chế Trung đoàn 940, Trường Sĩ quan Không quân đã thực hiện hành trình bay chuyển sân từ Sân bay Phù Cát (tỉnh Gia Lai) ra Bắc để thực hiện nhiệm vụ A80.

Gặp chúng tôi khi đang cùng cán bộ, chiến sĩ chuẩn bị cho một ban bay huấn luyện, Thượng tá Hà Đăng Lượng, Phó Chính ủy Trung đoàn 940 đã chia sẻ đôi nét về chiếc YAK-130 đã gắn bó với anh và đồng đội trong nhiều năm qua. Với các phi công thì dù không to lớn và hoành tráng như tiêm kích hạng nặng “hổ mang chúa” SU-30 MK2, cũng không nhỏ nhắn thanh thoát như “tân binh” L-39 NG nhưng YAK-130 vẫn được xem là một trong những máy bay phản lực hiện đại hàng đầu của Không quân nhân dân Việt Nam. Là loại máy bay huấn luyện kiêm chiến đấu hạng nhẹ do hãng Yakovlev của Nga và hãng Aermacchi của Ý hợp tác thiết kế chế tạo với mục đích thay thế hàng loạt các loại máy bay huấn luyện thế hệ cũ từ thời Liên Xô. Nhờ áp dụng các công nghệ hiện đại, loại máy bay này có thể mô phỏng hoạt động của máy bay chiến đấu thế hệ thứ 4 không chỉ của Nga mà cả phương Tây. Ngoài ra nó cũng có thể tham gia công tác đào tạo cho phi công máy bay chiến đấu thế hệ 5 (máy bay chiến đấu tàng hình) cũng như đảm nhiệm vai trò của một máy bay chiến đấu hạng nhẹ. Theo một số phi công của Trung đoàn 940 chia sẻ, điểm đặc biệt nhất khi bay huấn luyện trên YAK-130 so với các dòng máy bay cũ như L-39 (thế hệ trước của loại máy bay L-39NG), YAK-52 là mức độ sát thực với chiến đấu. Các giảng viên có thể cho học viên làm quen với tác chiến điện tử, điều khiển vũ khí, thao tác theo kịch bản đối kháng trên không, tiếp cận cảm giác bay gần với các dòng máy bay chiến đấu thực thụ. Vì vậy, yêu cầu đối với giảng viên bay cũng cao hơn, không chỉ nắm vững khí tài mà còn phải là người dẫn dắt, phản biện, đánh giá năng lực của học viên một cách khoa học, sát thực tế chiến đấu hiện đại. Có thể nói YAK-130 thực sự là một “giảng đường bay” hiện đại, nơi những phi công chiến đấu tương lai được rèn luyện, trưởng thành.

Những chiếc YAK-130 bay theo đội hình ở độ cao thấp.

Hiện đại, tinh vi là thế nhưng để thực sự làm chủ và khai thác hết được tính năng của loại máy bay này đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn đến từ đội ngũ phi công, các kỹ thuật viên… "Quá trình làm chủ kỹ thuật loại khí tài hiện đại như YAK-130 đối với tôi và đồng đội là một hành trình đầy nỗ lực, thử thách nhưng cũng rất tự hào. YAK-130 là máy bay huấn luyện - chiến đấu thế hệ mới, được trang bị hệ thống điều khiển bay hiện đại, buồng lái số hóa và có khả năng mô phỏng các tình huống chiến đấu thực tế. Vì vậy, để khai thác và làm chủ khí tài này, chúng tôi phải học lại gần như từ đầu: từ cấu trúc máy bay, hệ thống điện tử hàng không, điều khiển vũ khí đến quy trình xử lý sự cố khẩn cấp trên không", Thượng tá Hà Đăng Lượng chia sẻ. Là một người thầy trên “giảng đường đặc biệt” này, bản thân Thượng tá Hà Đăng Lượng luôn cảm thấy trách nhiệm rất lớn nhưng cũng vô cùng tự hào.

“Công việc huấn luyện bay luôn là một nhiệm vụ đặc biệt vì bên cạnh việc nắm vững kỹ thuật và chiến thuật, chúng tôi còn là người trực tiếp truyền đạt kinh nghiệm, uốn nắn từng kỹ năng bay, từng thao tác nhỏ cho phi công học viên. Với YAK-130, điều này càng đòi hỏi cao hơn nữa, bởi đây là loại máy bay có tính năng hiện đại, buồng lái số hóa hoàn toàn, và có thể mô phỏng gần như đầy đủ các điều kiện chiến đấu của tiêm kích thế hệ 4++ như Su-30MK2”, Thượng tá Hà Đăng Lượng chia sẻ thêm

Áp lực lớn nhất với các giảng viên bay là làm sao để học viên vừa trưởng thành nhanh, vừa an toàn tuyệt đối. Mỗi chuyến bay với học viên đều không có chỗ cho sai sót, vì phía sau buồng lái, không chỉ là người học, mà còn là tương lai của lực lượng Không quân nhân dân Việt Nam. Khó khăn áp lực lớn là thế cũng chính vì vậy, mỗi khi thấy học viên thực hiện thuần thục một bài bay khó, xử lý tốt tình huống phức tạp, hay tự tin bước vào chuyển loại Su-30, Su-22…, Thượng tá Hà Đăng Lượng và đồng nghiệp cảm thấy công sức của mình được đền đáp xứng đáng. “Đó là niềm vui, niềm vinh dự không gì so sánh được của một người thầy khi thấy học trò của mình thành công", Thượng tá Hà Đăng Lượng khẳng định.

Chiếc máy bay được ví như “giảng đường trên không” của Không quân nhân dân Việt Nam.

Niềm đam mê với bầu trời của những giáo viên dạy bay

Là những thầy giáo trên lớp học đặc biệt mang tên YAK-130, trong năm 2025, các phi công của Trung đoàn 940 còn được huy động tham gia vào nhiệm vụ bay biểu diễn trong sự kiện kỷ niệm trọng đại của đất nước. Cùng tổ bay với Thượng tá Hà Đăng Lượng trong sự kiện A80 lần này có Thượng úy Nguyễn Văn Tâm - Giảng viên bay, Phi đội 1, Trung đoàn 940. Cả hai phi công đều tham gia bay biểu diễn trong Lễ kỷ niệm 50 năm Giải phóng Miền Nam - Thống nhất đất nước (sự kiện A50) vài tháng trước đó.

Tâm sự với chúng tôi trước khi lên đường thực hiện một ban bay huấn luyện, Thượng úy Nguyễn Văn Tâm không giấu được sự tự hào vì lần đầu được bay biểu diễn trong một dịp kỷ niệm đặc biệt của đất nước. “Tham gia bay biểu diễn tại sự kiện A50 là một trải nghiệm đặc biệt, để lại nhiều kỷ niệm đáng nhớ. Một trong những kỷ niệm sâu sắc nhất là lúc toàn đội bay đội hình qua Lễ đài tại Dinh Độc lập, cảm xúc lúc đó thật tự hào và xúc động. Điều làm tôi nhớ nhất là tình cảm đồng đội. Mọi người gắn bó, hỗ trợ nhau trong từng buổi huấn luyện. Dù thời tiết khắc nghiệt hay lịch bay dày đặc, anh em luôn giữ vững ý chí và kỷ luật. Chính sự đoàn kết và niềm đam mê với bầu trời là điều tôi luôn ghi nhớ sau nhiệm vụ A50”, Thượng úy Tâm hồ hởi chia sẻ với chúng tôi.

Chỉ vài tháng sau A50, Thượng úy Tâm và Thượng tá Lượng tiếp tục nhận vinh dự tham gia thực hiện nhiệm vụ bay biểu diễn trong sự kiện A80. Với riêng Thượng úy Nguyễn Văn Tâm, chuyến ra Bắc lần này được coi như một lần trở về nhà bởi anh là một người con của tỉnh Thái Bình (nay là tỉnh Hưng Yên). Mỗi lần thực hiện nhiệm vụ bay luyện tập, lướt qua bầu trời quê hương đều đem lại cho Thượng úy Nguyễn Văn Tâm những cảm xúc thật đặc biệt. “Dù là chuyến công tác thực hiện nhiệm vụ, nhưng được bay qua vùng trời quê nhà, nhìn thấy những dòng sông, cánh đồng quen thuộc từ trên cao, lòng tôi thấy bồi hồi khó tả. Đó không chỉ là hành trình thực hiện nhiệm vụ, mà còn là hành trình trở về cội nguồn, tiếp thêm cho tôi niềm tin, động lực và niềm tự hào để hoàn thành tốt mọi yêu cầu được giao”, Thượng úy Nguyễn Văn Tâm chia sẻ.

Thượng tá Hà Đăng Lượng kiểm tra máy bay trước giờ cất cánh.

Bay biểu diễn nghe thì đơn giản nhưng với "dân trong nghề", đặc biệt với những phi công điều khiển các loại máy bay quân sự hiện đại như YAK-130 thì đó thực sự là một nhiệm vụ không hề dễ dàng. Thượng tá Hà Đăng Lượng đã chia sẻ với chúng tôi đôi điều về những khó khăn phức tạp trong công việc này. So với nhiệm vụ bay huấn luyện thường nhật của đơn vị thì bay biểu diễn có nhiều điểm khác biệt đòi hỏi phi công phải linh hoạt thích ứng với các điều kiện bay mới. Trong đó, sự khác biệt lớn nhất đó chính là bay với đội hình lớn yêu cầu cao hơn về độ chính xác trong các thao tác xử lý của phi công: Giữ khoảng cách, cự ly, góc nghiêng, tốc độ bay đồng bộ tuyệt đối giữa các máy bay. Trong đó việc bay ở độ cao thấp hơn thông thường, đòi hỏi phản xạ cực nhanh, kỹ thuật ổn định. Ngoài ra áp lực tâm lý cũng đến với các phi công khi họ biết bài bay của mình được đông đảo công chúng theo dõi. Thực tế lịch sử hàng không thế giới cũng đã ghi nhận không ít trường hợp phi công quân sự bị thương, thậm chí thiệt mạng khi thực hiện các bài bay biểu diễn.

Trong sự kiện A80 lần này, số máy bay YAK-130 của Trung đoàn 940 thực hiện nhiệm vụ bay biểu diễn là 6 chiếc. Số lượng trên là gấp đôi so với nhiệm vụ A50. Điều này đòi hỏi những phi công phải luôn giữ được sự tập trung để giữ máy bay đúng cự ly tốc độ mới có thể đảm bảo màn bay biểu diễn hoàn hảo. Đây cũng là mục đích cho những ban bay huấn luyện liên tục của Thượng tá Hà Đăng Lượng, Thượng úy Nguyễn Văn Tâm và đồng đội thực hiện trong suốt thời gian vừa qua.

Đội hình Yak-13 sẽ bay trong sự kiện A80.

“Bay biểu diễn đặc biệt trong đội hình nhiều máy bay như sự kiện A80 lần này đòi hỏi các thao tác xử lý của phi công cần có độ chính xác cao, phản xạ nhanh trong điều kiện bay phức tạp. Bay với đội hình lớn, cự ly giữa các máy bay nhỏ, tầm nhìn hạn chế khi các máy bay sát nhau nên việc luyện tập thuần thục các động tác cần được thực hiện nghiêm túc, mỗi phi hành đoàn đều luôn phải bám sát kế hoạch huấn luyện bay. Mỗi phi công cần giữ vững tâm lý ổn định, luôn tin tưởng và phối hợp nhịp nhàng, chặt chẽ với đồng đội”, Thượng úy Nguyễn Văn Tâm chia sẻ

Đội hình Yak-130.

Đã có kinh nghiệm từ sự kiện A50 nhưng khi biết được chọn để tham gia bay biểu diễn tại sự kiện A80, những phi công như Thượng tá Hà Đăng Lượng hay Thượng úy Nguyễn Văn Tâm vẫn cảm thấy rất tự hào. “Được bay qua Quảng trường Ba Đình đúng vào ngày Quốc khánh 2/9 là niềm vinh dự lớn nhất trong sự nghiệp phi công quân sự của tôi. Tự hào khi được góp phần vào lễ kỷ niệm trọng đại của đất nước, háo hức vì đây là khoảnh khắc mà không phải ai cũng có cơ hội trải qua. Khi bay qua bầu trời Ba Đình, nơi lắng hồn sông núi, tôi cảm nhận rõ trách nhiệm thiêng liêng trên vai, và tự nhủ phải bay đúng khoảng cách biên đội, giữ đội hình thật đẹp, xứng đáng với niềm tin của Tổ quốc, Quân đội và nhân dân”, Thượng úy Nguyễn Văn Tâm cho biết.

Minh Thư