Những tiếng súng ám ảnh toàn cầu (*): 'Súng ma' và những nỗi lo mới

Vũ khí bán tự động FGC-9 có sức sát thương cao, có thể bắn tới 30 viên đạn mà không cần nạp lại. Đây là loại súng in 3D phổ biến nhất tại Úc, dựa theo những vụ tịch thu ở tất cả các bang và vùng lãnh thổ nước này trong năm ngoái. Cảnh sát Úc cho biết FGC-9 ngày càng được các nhóm tội phạm có tổ chức, các phần tử cực đoan và cả thanh thiếu niên khắp thế giới sử dụng nhiều.

"Đồ chơi" đáng sợ

Tại trụ sở giám định pháp y của Cảnh sát Liên bang Úc (AFP) ở thủ đô Canberra, điều phối viên pháp y Michael Taylor cho biết: "Đặc tính của súng in 3D, xét về vận tốc đầu nòng và khả năng xuyên phá, có thể so sánh với các loại súng khác nếu được chế tạo đúng cách". Đáng lo ngại hơn, theo ông, hầu như ai cũng có thể chế tạo súng 3D - còn gọi là "súng ma", kể cả người có vấn đề về sức khỏe tâm thần, người sống cùng gia đình, người không có quyền tiếp cận súng…

Theo đài SBS, việc chế tạo súng in 3D là hành vi bất hợp pháp tại Úc. Việc sở hữu các bản thiết kế vũ khí in 3D cũng vậy, song chỉ có một số bang hình sự hóa hành vi này, chẳng hạn bang New South Wales (với mức án lên tới 14 năm tù) và Tasmania (21 năm tù).

Điều phối viên pháp y Michael Taylor thuộc Cảnh sát Liên bang Úc (AFP) với khẩu súng in 3D nhìn như đồ chơi. Ảnh: ABC NEWS

Với tiến bộ công nghệ gần đây, người ta có thể chế tạo những khẩu súng "rất hiệu quả", được lắp ráp từ các bộ phận in 3D kết hợp những linh kiện súng thật. Trong khi đó, máy in 3D hiện rất phổ biến tại các trường phổ thông, đại học, thậm chí cả nơi làm việc. Bất kỳ màu nhựa nào cũng sử dụng được - từ hồng, tím cho tới hình Hello Kitty - mang lại cho "súng ma" một vỏ bọc ngụy trang như đồ chơi vô hại.

Đó là điều khiến những nhà chức trách Úc thật sự lo ngại. Vấn đề này cấp bách đến mức cuối năm ngoái, tất cả cơ quan thực thi pháp luật toàn nước Úc đã họp cùng đại diện Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), các học giả luật và chuyên gia công nghệ để thảo luận cách ứng phó, với sự điều phối của lực lượng đặc nhiệm quốc gia mang tên Chiến dịch Athena - theo đài ABC.

Một trong những loại súng in 3D đầu tiên trên thế giới được cho là "The Liberator", do một người Mỹ tên Cody Wilson tạo ra năm 2013. Ông này còn công khai các bản thiết kế súng bằng máy in 3D, với khoảng 100.000 lượt tải xuống trước khi bị gỡ bỏ.

Tại Mỹ, súng in 3D là một thực tế phức tạp và đáng lo ngại trong bối cảnh giá máy in 3D ngày càng giảm. Chưa kể, loại súng này còn mang một "thân phận pháp lý" đặc biệt - bất hợp pháp, hợp pháp một phần hoặc hợp pháp hoàn toàn, tùy từng bang quy định.

Công nghệ ngăn ngừa được chú ý

Tại TP Columbus, bang Ohio - Mỹ, hàng trăm micro được lắp đặt bí mật và rải rác. Chúng có hình dạng khác nhau, được gắn ở hai bên cột đèn đường, trên nóc các tòa nhà và tại những giao lộ lớn. Nhiều chiếc trong số đó hầu như không thể nhận ra. Những micro này không dùng để nghe các hoạt động thường ngày mà được thiết kế để... nghe tiếng súng nổ.

Từ năm 2019, TP Columbus đã sử dụng ShotSpotter - một hệ thống phát hiện tiếng súng do công ty công nghệ an ninh công cộng SoundThinking (trụ sở tại bang California) sáng tạo. Đến nay, hơn 170 thành phố khắp nước Mỹ đã sử dụng ShotSpotter, tích hợp vào hạ tầng giám sát như kết nối với camera đô thị và các khu vực có hệ thống đọc biển số xe tự động.

Cảnh sát TP Chicago - Mỹ làm việc với hệ thống ShotSpotter. Ảnh: AP

Theo tờ Columbus Dispatch, khi ai đó nổ súng tại khu vực được chính quyền TP Columbus chỉ định giám sát, các micro cảm biến âm thanh của ShotSpotter sẽ thu nhận tiếng súng, thông qua trí tuệ nhân tạo (AI) đánh dấu đó là một vụ nổ súng tiềm tàng, đồng thời xác định vị trí phát ra tiếng nổ.

Các chuyên gia âm thanh của ShotSpotter, làm việc tại trung tâm rà soát sự cố ở California, sẽ xác nhận đó có phải là tiếng súng hay không và các chi tiết khác, chẳng hạn vũ khí được sử dụng có phải là súng tự động hoặc có nhiều tay súng hay không…

Sau khi âm thanh được rà soát, các chuyên gia sẽ gửi cảnh báo tới Cảnh sát Columbus và trung tâm điều phối khẩn cấp. Cảnh sát Columbus cài ứng dụng ShotSpotter trên điện thoại di động và trên các thiết bị dữ liệu trong xe tuần tra, nhờ đó rút ngắn thời gian phản ứng.

Theo SoundThinking, toàn bộ quy trình này chỉ vỏn vẹn trong 60 giây, thường xảy ra trước cả khi cảnh sát nhận được bất kỳ cuộc gọi khẩn cấp 911 nào, nếu có.

"Rất nhiều vụ nổ súng không được báo cho cảnh sát, dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội xác định vị trí nạn nhân cũng như cứu sống họ" - ông Thomas Chittum, Phó Chủ tịch cấp cao phụ trách dịch vụ pháp y của SoundThinking, nhấn mạnh.

Theo trang tin The Conversation, an ninh ở các trường học cũng rất được chú trọng. Bên cạnh các lựa chọn truyền thống như máy dò kim loại, camera giám sát, nhiều trường của Mỹ hiện trang bị cả hệ thống phát hiện tiếng súng lẫn hệ thống giám sát ứng dụng AI.

Một số công ty tuyên bố công nghệ của họ có thể phát hiện vũ khí trực quan theo thời gian thực. Chẳng hạn, Evolv - hệ thống sàng lọc bằng AI để phát hiện vũ khí giấu kín - đã được triển khai tại hơn 400 tòa nhà trường học ở Mỹ từ năm 2021. ZeroEyes và Omnilert là các hệ thống camera an ninh có hỗ trợ AI, phát hiện súng và hứa hẹn thông báo cho nhà chức trách chỉ trong vài giây hoặc vài phút sau khi phát hiện.

Những hệ thống này phân tích video giám sát bằng các chương trình AI được huấn luyện để nhận diện nhiều dấu hiệu hình ảnh khác nhau, bao gồm các loại súng và những chỉ báo hành vi mang tính hung hăng. Khi nhận diện mối đe dọa, hệ thống sẽ thông báo cho một nhóm người xác minh, từ đó kích hoạt kế hoạch ứng phó đã được định sẵn.

Thậm chí, Công ty Campus Guardian Angel còn giới thiệu hệ thống thiết bị bay không người lái mang tính "vũ trang". Hệ thống này được nhà sáng lập Justin Marston ví von như "một đội đặc nhiệm SEAL chờ sẵn".

Với giá 15.000 USD cho mỗi hộp gồm 6 drone cùng phí dịch vụ hằng tháng tính theo số học sinh, các drone này được trang bị vũ khí không gây chết người, bao gồm lựu đạn gây choáng và súng bắn hơi cay, sẵn sàng phản ứng khi trong trường xảy ra vụ xả súng.

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 23-12

HẢI NGỌC